جایگاه امید و آینده از نگاه آیندهپژوهان در دنیای پساکرونا
بله، طوفــــــــــان میگذرد و بشــــــــــــــــر باقـــی خواهد ماند
سهیل سراییان/ روزنامهنگار
او به بهانه یکساله شدن شیوع کرونا در ایران درباره امید به آینده نوشته است
در دنیای ادبیات، کلمات مهمترین نقش را ایفا میکنند؛ در این میان، واژههایی مثل آینده، امید، معمولی(نرمال) و غیر ممکن در ذهن هر انسان بار معنایی متفاوتی را با توجه به زمان و مکان متبادر میکند؛ از زمانی که ویروس کرونا در جهان شیوع پیدا کرد بسیاری از برنامهها، جلسات، انواع کارها در ابتدا تعطیل شد و سپس یا بهصورت کاملاً آنلاین یا دورکاری به فعالیتهایشان ادامه دادند، اما مسأله اصلی در حال تجزیه بود و با توجه به قرنطینههای سفت و سخت در جوامع بیشتر میشد. ناامیدی نسبت به آینده و معلق بودن میان زندگی قبل و بعد از کرونا بود.
دنیای متفاوت پس از عبور از بحران کرونا
دکتر یوال نوح هراری، آینده پژوه و نویسنده کتاب انسان خردمند در مقالهای که برای فایننشال تایمز نوشته به این ماجرا از دیدی متفاوت نگاه میکند. هراری معتقد است که نتیجه تصمیمهایی را که بشر در این یک سال گرفته سالها بعد میتوان دید؛ اینکه انسان از بین نمیرود ،اما دنیای انسانها بهصورت کلی تغییر کرده است. هراری در ابتدای این مقاله میگوید:
«اکنون بشر در مواجهه با یک بحران جهانی قرار گرفته است که شاید بزرگترین بحران نسل ما باشد. تصمیماتی که مردم و دولتها طی این مدت اتخاذ میکنند احتمالاً به جهان در سالهای پیش رو شکل خواهد داد و نه تنها سیستم مراقبتهای بهداشتی بلکه اقتصاد، سیاست و فرهنگ تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت. ما باید سریع و قاطعانه عمل کنیم و در همین حال، باید پیامدهای درازمدت اقدامات خود را در نظر بگیریم. هنگام انتخاب بین گزینههای گوناگون، نه تنها باید به فکر برطرف کردن تهدید فوری فعلی باشیم، بلکه باید دنیایی را که پس از عبور از این طوفان به آن وارد میشویم نیز در نظر بگیریم؛ بله! طوفان میگذرد؛ بشر باقی خواهد ماند و بیشتر ما هنوز زنده خواهیم بود، اما در دنیایی متفاوت زندگی خواهیم کرد.».
اگر این حقیقت را قبول کنیم که بشر دنیای تازهای ساخته و در حال خلق همه چیز از اول است، نباید نقش تکنولوژی را فراموش کنیم. اگر این ویروس پیچیده و مرموز در زمانی که دنیا خالی از تکنولوژی بود ظهور میکرد به احتمال زیاد انسانها با مشکلات فراوانی مواجه میشدند، اما امروز این گونه نیست. ما به تکنولوژی وابستهایم؛ دورکاری، دستاوردی خاص برای این سال عجیب است؛ در یکی از خبرها دیدم که امانوئل مکرون مقابله با کرونا را مقابله با یک «جنگ جهانی» خطاب کرده بود، در این جنگ قطعاً تکنولوژی بشر را در برابر کرونا پیروز خواهد کرد.
پایان پروژه بازگشت به گذشته و زندگی معمولی
جرد لئونارد، آینده پژوه در حوزه تکنولوژی و نویسنده کتاب تکنولوژی در برابر انسانیت، در مجله فوربس درباره دنیای پساکرونا تحلیلی ارائه میکند که زاویه دید مشابهای با هراری دارد. لئونارد اشاره به این موضوع دارد که چیزی به نام «بازگشت به گذشته یا زندگی معمولی» دیگر امکان پذیر نیست. لئونارد در بخشهای زیادی از این مطلب تأکید دارد که باید واژه نرمال در کنار واژه غیر ممکن که همیشه سعی میکنیم از آن استفاده نکنیم به فراموشی سپرده شود. به این خاطر که نرمال یا معمولی دیگر وجود ندارد. کارشناسان از او پرسیدهاند چه راهکاری برای عبور از این دوران وجود دارد. جرد لئونارد میگوید:
«واژه نرمال یا معمولی از زمانی که کرونا وارد دنیا شده تبدیل به واژه بیهودهای شده است یا عبارت کارهای همیشگی یا زندگی همیشگی کاملاً خنده دار شدهاند، اما به جای این عبارات، استفاده از ضرب المثل تغییر تصمیمها در میانه راه تبدیل به روتین شده است، میتوانید برای تأیید این حرف از کمپانیهای معروف تکنولوژی یا آینده پژوهان سؤال کنید.
واژه معمولی را فراموش کنید و نگاه خودتان را نسبت به دنیا «ری استارت »کنید. بحران کرونا باعث شد تا دیدگاه همه مردم نسبت به گذشته که شاید درگیر این مسأله بودند چه چیزی خوب و چه چیزی بهترین است تغییر کند. این روزها همه فقط به زنده ماندن فکر میکنند. کووید، نگرش انسانها نسبت به زندگی و دنیا را متحول کرده است؛ بسیاری از آیین ها و جشنوارهها و چیزهایی که ما را خوشحال میکردند همه بخار شده و به هوا رفتند. امروز همه چیز مجازی و آنلاین است، چه خوشمان بیاید چه نیاید همه چیز مثل ابری بیرون خانهمان است و چیزی دیگر واقعی نیست.»
نقشه راه مشترک جهانی برای امید به آینده دنیا
نکته بسیار مهمی که آینده پژوهان در این مدت روی آن تمرکز کردهاند، اشاره به تغییرات گسترده جهانی دارد؛ اینکه انسانها نباید در زندگی گذشته خود بمانند یا دنبال به دست آوردن آن باشند. همه چیز تغییر کرده و اگر کرونا را همانند طوفانی در نظر بگیریم، انسانها زمانی که از آن خارج میشوند دیگر آن آدمهای سابق نیستند و بنابراین باید همه چیز را از اول و متفاوت شروع کنند. یک شروع تازه و شاید هیجان انگیز برای خیلی از کسانی که سالها دنبال این فرصت بودند. حالا با یک ویروس که در گوشه ای از جهان شیوع پیدا کرد، فرصتهای زیادی پیدا شده است.
نووال هراری در بخش دیگری از مقالهاش درباره آینده جهان پساکرونا به لزوم وجود یک نقشه جهانی مشترک برای مدیریت مردم و خلق امید برای آینده اشاره میکند؛ بار معنایی واژه امید را زمانی میتوان در مردم و چهرههایشان مشاهده کرد که خبر ساخت واکسن کرونا در جهان پخش شد. هراری میگوید:
«آنچه صبح امروز یک پزشک ایتالیایی در میلان راجع به بیماری کشف میکند میتواند بعد از ظهر، جان افرادی را در تهران نجات دهد؛ هنگامی که دولت بریتانیا در ارتباط با اجرای برخی سیاستهای مقابله با بیماری مردد است، میتواند از تجربه کره جنوبی استفاده کند ،زیرا این کشور یک ماه قبل درگیر چالشهایی مشابه بوده است، اما برای محقق شدن چنین هدفی، نیاز به برقرار شدن روح همکاری جمعی و اعتماد بینالمللی است.»
چه کسانی در جنگ برابر کرونا پیروز شدند؟
آینده پژوهان همیشه با وسواس خاصی از آینده و امید صحبت میکنند. جرد لئونارد در بخش دیگری از مقالهاش معتقد است این کمپانیهای تکنولوژی و رسانههای بزرگ جهان برنده واقعی در این بحران جهانی هستند. آنها میتوانند امید را به آینده تزریق کنند و همان گونه که دنیا پیش میرود چهره تازهای را به مردم نشان دهند و منفعت خودشان را هم داشته باشند. در بخش پایانی لئونارد میگوید:
من به آینده با وجود کرونا امیدوارم. من هرروز در این بحران درسهای بیشتری را یاد میگیرم. من سؤالات زیادی را درباره موضوع هایی که فراموش شدهاند برای خودم مطرح میکنم و دوباره به آنها میاندیشم. من از اول به خودم و زندگی فکر میکنم، روی این موضوع تمرکز میکنم که واقعاً چه چیزی در این دنیایی که برای مدت کوتاهی در آن زندگی میکنیم، اهمیت دارد؟ شاید آینده از آن چیزی که امروز به آن فکر میکنیم بهتر و سرشار از امید باشد.» بحران جهانی کرونا یکی از درسهای مهمی که به بشر داد این بود که هر چیزی که امروز و در حال داریم، ارزشمند و قابل احترام است؛ باید از لحظه استفاده کنیم و لذت ببریم. اینشتین میگوید، نه گذشتهای هست و نه آیندهای،همه چیز حال است. اینکه نمیتوانیم پیشبینی کنیم فردا کدام از ما به کرونا مبتلا میشود و چه حالی دارد، دلیل مهمی برای تفکر عمیق و لذت بردن از داشتههایمان است تا شاید که آینده از آن ما باشد.