مسعود ریاحی/روزنامه‌نگار
جهان ما پر از روایت‌های منحصربه‌فرد برآمده از تجربه زیسته و جزئیات است. هربار در این صفحه به یکی از جزئیات ریز و درشتی خواهیم پرداخت که ما را به فهم کلیت زندگی می‌رسانند. این بار مسعود ریاحی به عنوان میانجی آثار تجسمی زیمون، انقیاد انسان معاصر را در شبکه ای از قوانین و قواعد رام‌کننده و سرکوبگر توضیح می‌دهد.

زیمون [Zimoun] را بیشتر به‌عنوان هنرمندی خودآموز می‌شناسند که آثارش ترکیبی‌است از مجسمه‌هایی که معمولاً به وسیله یک «موتور»، حرکت تکراری را انجام می‌دهند و تولید صدا می‌کنند. این مجسمه‌ها گاه از چوب ساخته‌ شده‌اند، گاه از کارتن، گاه از کاغذ و سیم و شیشه ومانند آن.
زیمون، تعداد بسیار زیادی از این مجسمه‌های یک‌شکل و شبیه به‌هم را کنار هم قرار می‌دهد و اینگونه‌ است که صدای تولید شده از آنها بسیار شبیه به صدای یک هرج و مرج است. شاید دیدن صحنه‌ای که پُر شده از انبوهی کارتن، یا چوب‌های یک‌شکل  یا گوی‌هایی که نخی معمولاً از بالا آنها را «کنترل» و حرکت می‌دهد، تجربه غریبی باشد و شاید حتی از منظری احمقانه به‌نظر رسد که چرا این تعداد وسیله و شیء یک‌شکل، حرکتی تکراری را انجام می‌دهند و صدایی آزاردهنده و یک‌شکل تولید می‌کنند.
این احمقانه‌ بودن، این صدای معمولاً آزاردهنده و این تکرار و هرج و مرج و البته مهم‌تر، این وصل بودن به یک موتور فرمان‌دهنده، فرمی‌است که زیمون آن را به‌شکل یک موتیف(اصل)، در تمامی آنچه ساخته و می‌سازد، تکرار می‌ کند.
تمام آن چیز‌هایی که ذکرش رفت، مجموعه آن‌ها، شکلی از یک آپاراتوس را می‌سازند؛ یک برنامه و یک طرحواره از رفتار‌ها و گفتار و غیره. آپاراتوس در معنای گسترده‌تر به‌معنای مجموعه‌ای ناهمگن است که در بردارنده گفتمان‌ها، نهادها، اشکال معماری، تصمیمات نظارتی، قوانین، تدابیر اداری و اجرایی، احکام علمی و موضوعات فلسفی، اخلاقی و غیره است. آپاراتوس، خود همان شبکه‌ای است که مابین این عناصر شکل می‌گیرد. یک آپاراتوس، به زعم جورجیو آگامبن، واجد قابلیت ضبط‌ کردن، جهت‌دهی، عینیت بخشیدن، متوقف ساختن، شکل دادن، کنترل کردن  یا امنیت بخشیدن به ژست‌ها، رفتارها، عقاید یا گفتارهای موجودات زنده است.
نحوه کارکردن این آپاراتوس را مخصوصاً در آن دسته از آثار زیمون می‌توان بخوبی مشاهده کرد که یک موتور ساده که معمولاً یک آرمیچر است، حرکتی را بواسطه سیمی که یک سرش به آن و سر دیگرش به یک توپ یا چوب وصل‌شده، ایجاد می‌کند. او همین فرم را به‌شکل تولید‌انبوه، تکثیر می‌کند و آنها را کنار هم قرار می‌دهد. نتیجه، جمعیتی‌ است از چیزهایی که مدام تکان می‌خورند و سر و صدا تولید می‌کنند.
اما این در این انبوه، تمام رفتارها و صداها، تمام حرکات، تقریباً تکراری و یک‌شکل‌است؛ آنها تکثیرشده‌اند، اما چیزی با چیز دیگر، چندان تفاوتی ندارد و مهم‌تر اینکه حرکت هرکدام‌شان، توسط یک موتور تعیین می‌شود. موتوری که طبق یک برنامه ازپیش تعیین‌شده‌، فقط دوران ایجاد می‌کند، با یک سرعت و شتاب یکسان؛ در یک مدار کاملاً تعیین‌شده و مشخص.
در حرکت و رفتار این چیزهای متحرک، عملاً خروج از مدار یا برهم‌خوردن نظم دیگر موتورها، رُخ نمی‌دهد؛ تو گویی همه آن اشیا در معنایی آزاد هستند، اما آزادی‌ ای که محاط یک محیط کاملاً تحت نظر و تحت انتقاد موتور است. اجتماع و کنار هم بودن، رُخ‌داده اما عملاً‌بندی میان آنها نیست؛ همه در این جمع بزرگ و پر سر و صدا، تنهایند.
موقعیتی که زیمون بواسطه این اشیا و مجسمه‌ها نشان می‌دهد، یک موقعیت ایدئولوژیک است. در این موقعیت، سوژه‌هایی تولید می‌شوند که طبق ساز و کار و مکانیسم آپاراتوس، عمل می‌کنند. کنش‌ سوژه‌های این وضعیت، فقط درون این مدار معنا دارد؛ آنها حرکت می‌کنند، صدا تولید می‌کنند و کنش‌دارند، چراکه درون این مدار، فعالیت‌ دارند.
یک عکاس، عکس می‌گیرد چراکه اولاً یک دوربین دارد. یک دوربین، برنامه مشخص خودش را دارد که طبق آن، نور محیط از لنزها عبور می‌کند و در انتها به سنسور حساس به‌ نور برخورد کرده و طبق یک فرایند و برنامه‌ای، درنهایت تصویری تولید می‌شود که آن را عکس می‌نامند. در این میان، آنچه میان عکس‌ها تغییر ایجاد می‌کند، جنس و شدت نور، دریچه دیافراگم و سرعت شاتر و میزان حساسیت به‌نور و غیره‌ است. در واقع یک عکاس، نمی‌تواند عکسی بگیرد که از برنامه دوربین بیرون بزند. دوربین عکسی را به عکاس تحویل می‌دهد که در برنامه‌‌اش باشد. با یک دوربین معمولی و ساده نمی‌توان تصویری ضبط و ثبت کرد که یک میکروسکوپ یا تلسکوپ ثبت می‌کند. این مثال را می‌توان تا بی‌نهایت ادامه داد که یک دوربین قادر به چه کارهایی هست و نیست. دوربین، یک آپاراتوس است که طبق برنامه‌اش عمل می‌کند.
مجسمه‌های زیمون را می‌توان چونان سوژه‌های رام و کنترل‌شده و تحت انقیادی دید که طبق برنامه آپاراتوسی که در آن زیست می‌کنند، عمل می‌کنند. اجتماع این سوژه‌ها نیز، به این معنا، اجتماعی‌ است از تکثیر سوژه‌هایی که رفتار و گفتار و غیره‌شان، چندان تفاوتی با هم ندارد. در این اجتماع، تفاوت، مقاومت، خلاقیت و واژگان امثال آنها، معنایی ندارد. برای این مجسمه‌ها، برای این سوژه‌ها، گویی یک چیز معنا دارد، حرکت تکراری و فرسوده‌ کردن تنها امر ممکن‌شان؛ یعنی حرکتی تکراری و دورانی. سوژه‌های درون این مدار، زمانی که طبق آپاراتوس عمل می‌کنند، جزئی از این اجتماع‌اند. اگر در حرکت هرکدام‌شان، نقص و اشکالی رخ‌دهد، حذف می‌شوند.
مجسمه‌های زیمون، همین اشیای ساده و پیش‌پا افتاده که از چیزهایی همه‌جا یاب، ساخته‌ شده‌اند، چیستی آپاراتوس و نحوه کارکردن و تأثیر آن را بخوبی افشا می‌کنند.