رضا جمیلی  / روزنامه‌نگار
او هربار ردپای فرهنگ  روزمره ایرانی را درآثار هنرمندان تجسمی دنبال می‌کند

فائزه بهارلو متولد 1367 در اهواز است. در هنرستان، گرافیک خوانده و بعد در دانشگاه نقاشی و تصویرسازی. با او درباره نقاشی‌های خودش و هم‌نسلانش صحبت کرده‌ایم.

ما شرق‌گرا نیستیم؟

یکی از سویه‌های نقاشی داشتن زبان انتزاعی است. اما در مورد انتخاب این فضای انتزاعی، سلیقه است که تأثیر می‌گذارد. اما این سلیقه از کجا می‌آید؟ بدون شک فضایی که در آن زندگی می‌کنیم و رنگی که با آن فکر می‌کنیم، در این انتخاب بی‌تأثیر نیست. ممکن است رنگی که با آن فکر می‌کنید مه‌گرفته باشد یا نباشد. همه این موارد به‌صورت ناخودآگاه به اثر راه پیدا می‌کنند. برای نمونه من خاکستری‌های پخته را به رنگ‌های زنده ترجیح می‌دهم؛ ترجیح می‌دهم از رنگ‌های پخته‌تر استفاده کنم، تا از زرد، قرمز و آبی خام. علاوه بر این، از دوران دبیرستان تحت‌تأثیر نقاشی‌ شرق دور بوده‌ام و ردپای این تأثیر در کارهایم به چشم می‌خورد. هم نقاشی‌ و هم سینمای شرق. حالا درست است که عده‌ای این روزها بر این طبل می‌کوبند که نباید نگاه‌مان به شرق باشد. فکر می‌کنم این عقیده‌ای که تکرار می‌کند ما اورینتالیست نیستیم، دقیقاً از آنجا ناشی می‌شود که از قضا اورینتالیست هستیم! اگر دقت کنید گالری‌های خارجی برای هنرمندانی فضای نمایش فراهم می‌کنند که اورینتالیست هستند. کارهایی که المان‌های شرقی در آنها به چشم می‌خورد و مورد پسند غربی‌ها هستند. نگاه داشتن به شرق یا غرب از اساس چیز بدی نیست. آنچه آسیب می‌زند این است که چیزی که در این میان از دست می‌رود فردیت نقاش است. نقاش ایرانی برای دیده‌شدن یا با انگیزه اینکه کارش در یک نمایشگاه متوسط در نیویورک به نمایش دربیاید، باید آن چیزی را به تصویر بکشد که مطلوب آن جامعه است. برای مثال باید فمینیست‌بازی دربیاورد. من حتی اگر دغدغه‌های فمینیستی هم داشته باشم علاقه‌ای ندارم به اینکه با زبان نقاشی به این مسائل بپردازم چون نقاشی هنری دیداری و تصویری است به همین دلیل نباید در نقاشی مثل یک داستان، با کمک جملات حرف زد.
کارهای آخر من تندیس‌های سنگی هستند که در دل طبیعت قرار گرفته‌اند. با کمک این تندیس‌ها قصد داشته‌ام به انفعال آدم‌ها و شیوه زیست منتج از این انفعال که این روزها در فضاهای مختلف از جمله در شبکه‌های اجتماعی دارند اشاره کنم. می‌خواسته‌ام نشان بدهم که هیچ‌ کاری انجام نمی‌دهیم! کسی باورش نمی‌شود اما دغدغه من انفعال بوده که به این شکل روی بوم ظاهر شده است.

انزوایی پراکنده اما الهام‌بخش
در سال‌های اخیر کارهای خیلی خوب و باکیفیتی توسط هنرمندان نسل نو نقاشی ایران ارائه شده است. گاهی کارهایی می‌بینم که شگفت‌زده می‌شوم و این امیدوارکننده است. واقعاً سخت و البته ارزشمند است که بتوانید به‌عنوان یک نقاش، در میان این هنرمندان ماندگار شوید. در اینستاگرام هنرمندانی را دنبال می‌کنم که حتی با گالری‌ها کار نمی‌کنند ولی کارشان بسیار خوب است. غم‌انگیز است که کسی این افراد را پیدا نمی‌کند. با وجود این آنها با قدرت زیادی نقاشی می‌کنند و فضاهای شخصی حیرت‌انگیزی می‌سازند. این هنرمندان تحت تأثیر هم‌سن‌ و‌ سال‌های خود یا سلیقه گالری‌ها نیستند. شاید به این دلیل که هرکسی به شکلی ناخواسته تحت تأثیر فضای شهری و زندگی خودش است و این انزوا در نهاد همه ما وجود دارد. ما به شکل عجیبی جماعتی پراکنده‌ایم که در حال الهام گرفتن از یک انزوای فردی هستیم.

خسته از حرف زدن، نیازمند رهایی

سلیقه جمعی در طول تاریخ روی همه ما اثر گذاشته. اگر من دائماً در معرض نقاشی‌های فیگوراتیو باشم، کارهای من هم به‌ سمت فیگوراتیو متمایل می‌شوند. همه اینها به‌صورت ناخودآگاه اتفاق می‌افتد. خود من وقتی کار یک نقاش فرانسوی را از یک نقاش الجزایری تشخیص می‌دهم، خیلی لذت می‌برم و اصالتی که در کار او وجود دارد، را دوست خواهم داشت. ولی در نهایت اگر بخواهم کاری بخرم و هر روز به آن نگاه کنم، کاری است که نگاهی جهانی دارد. منوچهر یکتایی یکی از هنرمندانی است که حائز این ویژگی بوده و من کارهای او را بسیار می‌پسندم. در نقاشی‌های او  بجز حجم و رنگ چه چیز دیگری وجود دارد؟ گاهی فکر می‌کنم جوانترها هم دارند به این نقطه می‌رسند. شاید بارزترین مشخصه این دوره این باشد که هنرمندان نسل جدید آنقدر خسته هستند که دیگر در آثار خود حوصله حرف ‌زدن ندارند. اکنون بعد از یک دوره فیگوراتیو، دوباره به سمت طبیعت متمایل شده‌ایم. این سؤال پیش می‌آید که هنرمندان این دوره با   اینکه در یک دوره تاریخی سخت و پراضطراب شهری زندگی می‌کنند، چرا این همه کوه می‌کشند؟! شاید این اتفاق نشان‌دهنده نیاز به گریز و نیاز به رهایی باشد. شاید مشخصه سختی دورانی که در آن زندگی می‌کنیم همین میل شدیدی باشد که این روزها تصویرش را روی بوم‌ها می‌بینیم.