گروه فرهنگی: سی‌وهفتمین جشنواره موسیقی فجر با اجرای ارکستر سمفونیک صدا‌وسیما به صورت رسمی افتتاح شد. این اجرا  شامگاه بیست‌ودوم بهمن‌ماه ساعت 18:30 دقیقه در تالار وحدت برگزارشد. این اجرا  در دو بخش بود و بخش ویژه‌ای هم  اختصاص داشت به آلبوم «پوئم سمفونی سرباز» که با یاد سردار شهید قاسم سلیمانی برگزار شد. علی سلاجقه (معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست)، محمود سالاری (معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، بهمن نامور‌مطلق (رئیس فرهنگستان هنر)، محمد رئیس‌زاده (رئیس سازمان نظام پزشکی)، حجت‌الاسلام والمسلمین میثم امرودی (رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران)، علیرضا قزوه (رئیس دفتر شعر، موسیقی و سرود سازمان صدا‌وسیما)، محمد اله‌یاری‌فومنی رئیس سی‌وهفتمین جشنواره موسیقی فجر و حسن ریاحی (دبیر سی‌و‌هفتمین جشنواره موسیقی فجر) از میهمانان این برنامه بودند.
اجرای ارکستر سمفونیک تهران با رهبری جوان و حضور وزیر امور خارجه
ارکسترسمفونیک تهران هم در سانس دوم جشنواره  ساعت 21:30 در تالار وحدت روی صحنه رفت. این ارکستر درحالی اجرای خود را برگزار کرد که ساعاتی قبل از اجرای برنامه از سوی برگزارکنندگان جشنواره اعلام شد، با توجه به مثبت شدن تست کرونا نصیرحیدریان، رهبر میهمان ارکستر سمفونیک تهران، این کنسرت با رهبر دیگری برگزار شد و سرانجام عرفان وکیلی  با انتخاب شورای هنری ارکسترسمفونیک این مسئولیت را برعهده گرفت و روی صحنه آمد. این نگاه حیدریان نشأت گرفته ازاعتماد به نسل جوان و آینده روشن موسیقی ایران است و البته عرفان وکیلی هم توانست بخوبی از پس این اجرا برآید. میهمان ویژه این برنامه حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه بود که در پایان برنامه سبد گلی را به ارکستر تقدیم کرد.
وزیر امور‌خارجه در حاشیه این جشنواره درخصوص همکاری این وزارتخانه با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به «ایران» گفت: طی صحبت‌هایی که با آقای افضلی مدیرعامل بنیاد رودکی انجام گرفته قرار شده است اسفندماه سال‌جاری، اجرای مشترکی بین یکی از گروه‌های اصلی موسیقی ایرانی با هنرمندان خارجی برگزار کنیم و در آستانه سال جدید این اتفاق در تالار وحدت انجام خواهد گرفت. او در ادامه در پاسخ به خبرنگاران درخصوص اجرای این ارکستر بیان داشت: از تمامی اعضای ارکستر سمفونیک تهران بسیار تشکر می‌کنم چراکه اجرای بسیار خوبی را روی صحنه بردند. من امشب مطلع شدم آقای حیدریان به کرونا مبتلا شده‌اند و یکی از جوان‌ترین اعضای گروه، رهبری ارکستر را برعهده داشتند و اجرای بسیار هماهنگی را برگزار کردند. طبعاً موسیقی در دنیای هنر جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد و به شخصه در زندگی‌ام علاقه‌مند به موسیقی هستم و حضور امشبم در جشنواره موسیقی به نوعی اعلام حمایت و پشتیبانی از هنرمندان این عرصه است.

وصال روحانی
خبرنگار
چند روز پس از اعلام اسامی کاندیداهای نهایی برای تصاحب جوایز «اسکار 2022» اظهارنظرها درباره رویدادهای غیرمنتظره این رقابت مهم همچنان ادامه دارد. پیشتاز صف کاندیداها «قدرت سگ» محصول شرکت نت‌فلیکس است که یک وسترن ریویزیونیستی به شمار می‌آید و در 13 شاخه نامزد مجسمه‌های طلایی شده و در رده دوم به ورسیون جدید «دون» (dune) می‌رسیم که از یک کتاب مشهور علمی- تخیلی برداشت شده و تصور می‌شد که همچون ورسیون سینمایی قبلی‌اش که در سال 1984 با کارگردانی دیوید لینچ عرضه شد، نتواند حق مطلب را ادا کند اما با نامزدشدن در 10 شاخه اسکار امسال خلاف این را به اثبات رسانده است. بواقع همان طور که جین کمپیون کارگردان میانسال زن نیوزیلندی توانسته است در ترسیم سوژه دشوار «قدرت سگ» موفق باشد، دنیس ویله‌نوو کارگردان کانادایی ساکن امریکا نیز با ارائه تصویری بالنسبه روشن از داستانی مبهم همچون «دون» که همیشه گفته شده غیرقابل انتقال به مدیوم سینما است، دست به کار مهمی زده است.

سه مدعی اصلی در میان 10کاندیدا
در رده بعدی لیست کاندیداها به «داستان وست ساید» بازسازی موفق یک کار موزیکال کلاسیک سال 1962 توسط استیون اسپیلبرگ و «بلفاست» کار زندگینامه‌ای و عمدتاً‌ سیاه و سفید کنت برانای بریتانیایی می‌رسیم که هر یک هفت نامزدی را به‌نام خود نوشته‌اند. مهم‌ترین رده در میان شاخه‌های 24 گانه اسکار که جوایز دوره نود و چهارم آن 7 فروردین 1401 یعنی با یک ماه تأخیر نسبت به روال معمول اما همچون همیشه در تالار
«دالبی تیاتر» شهر لس‌آنجلس امریکا به برگزیدگان اهدا می‌شود. باز هم شاخه بهترین فیلم است که بجز چهار فیلمی که نام‌شان پیشتر آمد، «کد»، «به بالا نگاه کن»، «ماشین مرا بران»، «شاه ریچارد»، «پیتزای لیکورایس» و «کوچه کابوس‌وار» هم نامزد دریافت اسکار آن شده‌اند اما بعید است فیلم فاتح این رده کاری بجز «قدرت سگ»، «داستان وست ساید» و «بلفاست» باشد و آنها را باید سه مدعی اصلی تصور کرد.

فروش‌های اندک بهترین ها
در سالی که یک بار دیگر محدودیت‌های برخاسته از بسط «کووید 19» شدیدترین لطمات اقتصادی را به سینمای جهان وارد کرد، طبعاً اکثر فیلم‌های راه یافته به جمع مدعیان «اسکار 2022» نیز فروش‌های اندکی داشتند. یکی از پیامدهای این قضیه که هالیوود را فلج کرده پرهیز مردم از رفتن به سالن‌های سینما و استفاده از صنعت دانلود فیلم‌ها روی شبکه‌های قانونی و غیرقانونی و رویکرد آنها به شیوه مرسوم به Streaming بوده است که حتی در برخی موارد استفاده‌کنندگان را قادر می‌سازد همزمان با اکران فیلم در سالن‌های سینما آن را در خانه خود با پرداخت وجه مربوط به کمپانی سازنده فیلم ببینند. این فرایندها هر چه بوده باشد، بعضی هنرمندان و آثار راه یافته به فهرست نامزدهای «اسکار 2022» به خلق رکوردها و دستاوردهایی نائل شدند که در تاریخ اهدای این جوایز بی‌سابقه بوده است. جین کمپیون که پیشتر هم نامش آمد، به اولین زنی تبدیل شد که طی عمر هنری‌اش دو بار کاندیدای اسکار برترین کارگردان سال شده است. او که نامزدی بی‌حاصل قبلی‌اش  سال 1993 برای فیلم «پیانو» بود، امسال برای «قدرت سگ» نامزد اسکار برترین سناریوی اقتباسی هم شده است.
کنت برانا با عرضه «بلفاست» که پیرامون کودکی خود او در سرزمین ناآرام ایرلند شمالی و کوچ اجباری وی و اعضای خانواده‌اش به انگلیس بالنسبه آرام‌تر به قصد کسب امنیت بیشتر است به لطف دستاوردهای این فیلم تبدیل به اولین هنرمندی شد که به 7 کاندیدایی اسکار در 7 شاخه متفاوت دست یافته است، البته او برای «بلفاست» به سه کاندیدایی در شاخه کارگردانی، تهیه‌کنندگی و سناریوی اوری‌ژینال نائل شده ولی پیشتر برای فیلم «هنری پنجم» که در سال 1989 عرضه شد، نامزد اسکار بهترین بازیگر شده بود و پیشینیه کاندیدایی این جایزه در شاخه بهترین فیلم کوتاه زنده را با فیلم «وداع آخر»  هم داشته است. اضافه بر این، او با فیلم «هفته من با مریلین» کاندیدای اسکار نقش دوم مرد و برای ورسیون خود از افسانه زوال‌ناپذیر «هملت» هم نامزد اسکار در شاخه برترین سناریوی اقتباسی شده بود.

از ناشنواها تا زن و شوهرها
رسیدن به حد نصاب‌های نادیده یا مساوی کردن با بهترین دستاوردهای گذشته شامل تروی کوتسور هم شد که به خاطر بازی در فیلم «کد» به دومین بازیگر ناشنوای تاریخ تبدیل شد که نامزد اسکار شده است. اولین فرد انجام دهنده این مهم مارلی مارتلین بوده است که سال 1986 برای بازی در فیلم «فرزندان خدای کوچک‌تر» برنده اسکار شد و از قضا در «کد» نیز حضور دارد، ولی برخلاف 36 سال پیش که کاندیدا و برنده اسکار شد، امسال به نامزدی هم دست نیافت. دیگر فرق کوتسور و ماتلین نیز این است که پیروزی ماتلین در شاخه نقش اول زن بود حال آنکه کاندیدایی کوتسور در قسمت نقش دوم مرد است. دیگر هنرمندان مساوی‌کننده با یک دستاورد جالب خاوی‌یر باردم و پنه‌لوپه کروز بودند. این دو هنرمند مشهور که در زندگی واقعی زن و شوهرند، به ششمین زوجی تبدیل شدند که در یک سال واحد هر دو به کاندیدایی اسکار در بین بازیگران دست یافته‌اند. باردم برای فیلم «ریکاردو بودن» که کروز به سبب حضور در «مادران موازی» صاحب این افتخار شده‌اند و هر دو این نامزدی‌ها هم برای نقش اول است.

متضررها و مغبون ها
اگر افراد موفق با کاندیدایی‌های خود به گونه‌ای ساختارشکن شدند، بودند هنرمندانی که با بیرون ماندن از فهرست نامزدها حیرت ناظران را به‌دنبال داشتند. یکی از آنها کایت ریونا، بالغی است که در «بلفاست» رل یک مادر سختکوشی را در خانواده‌ای متوسط و کارگردانی با توفیقی چشمگیر بازی کرده و اکثر مجامع هنری جوایزی به او داده‌اند و پیش‌بینی می‌شد که حتماً به کاندیدایی اسکار نائل شود ولی چنین نشد. دیگر هنرمند متضرر شده دنیس ویله‌نوه بود که نامش در میان پنج کارگردان برتر نیامده حال آنکه فیلم علمی-تخیلی «دون» که پیشتر وصف آن را آوردیم، با سیل نامزدی‌هایش در رقابت اسکار امسال فقط از «قدرت سگ» عقب مانده و بقیه را به زیر سایه خود برده است. با این حال در سوابق تعیین نامزدها و اهدای اسکارها از اینگونه اتفاقات و تضادها و آدم‌های مغبون،  کم نداشتیم و با بین‌المللی‌تر شدن هر چه بیشتر این جوایز و رویکرد فزاینده آکادمی علوم سینمایی و هنرهای تصویری به آثار مستقل‌تر و کم‌ هزینه‌تر این فرایند را در آینده بیشتر از این هم خواهیم دید.

گروه فرهنگی: «ما هم بودیم» کتابی درباره انقلاب اسلامی به روایت زنان هرمزگانی است، این زنان نقش بسزایی طی تاریخ و در مبارزه با استعمار داشته‌اند. «ماهم بودیم» کتابی نوشته «انسیه بهبودی» است از سوی نشر سوره مهر روانه کتابفروشی‌ها شده. نکاتی درباره این کتاب را در گپ و گفتی با نویسنده‌اش می‌خوانید.

ضرورت توجه به نقش زنان در وقوع انقلاب
«انسیه بهبودی» درباره چرایی تألیف این کتاب با تأکید بر نقش زنان هرمزگانی در انقلاب به «ایران» می‌گوید: «کتاب «ما هم بودیم...» به روایت مبارزات انقلابی از دریچه نگاه زنان می‌پردازد، شخصیت‌هایی که در این حوزه فعالیت کرده‌اند و مؤثر بوده‌اند. کتاب در دو بخش به این زنان می‌پردازد؛ افرادی که به شکل مستقیم وارد شدند و مبارزه کردند و آنهایی که غیرمستقیم و در جایگاه مادر، همسر و خواهر مبارزان حضور داشتند.»
بهبودی نویسنده‌ای است که حدود یک دهه‌ای از آغاز پژوهش‌های وی در حوزه زنان و خانواده می‌گذرد، این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «جرقه نوشتن این کتاب زمانی زده شد که پیگیر یافتن کتاب‌هایی پژوهشی در حوزه زنان بودم و اثری درخور توجه پیدا نکردم. فکر کردم باید پژوهش در حوزه زنان از جایی شروع شود.»
او درباره اینکه چرا آثار مکتوب کمتری درباره زنان هرمزگانی در ارتباط با انقلاب وجود دارد تأکید می‌کند: «نجابت و کم‌حرفی از ویژگی‌های بارز زنان هرمزگانی است و شاید همین خصلت باعث شده کمتر ردی از آنان باشد. با توجه به اینکه انقلاب، از مهم‌ترین برهه‌های تاریخی کشورمان است سراغ نقش زنان هرمزگانی در وقوع آن رفتم.» بهبودی با تأکید بر اینکه هرمزگان در تاریخ خود اغلب تحت تأثیر تبعات استعمار بوده، ادامه می‌دهد: «یکی از مسائل مهم تاریخی که قابلیت پرداخت زیادی دارد تاریخ مبارزه زنان و مردم هرمزگان علیه استعمار است؛ هلند، امریکا، انگلیس و پرتغال، هرکدام با فرهنگ‌های مختلفی آمدند و رفتند اما هنوز زنان هرمزگان لباس محلی و فرهنگ بومی خود را حفظ کرده‌اند و تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف قرار نگرفته‌اند.»

نقش کم‌نظیر زنان هرمزگانی در تاریخ اسلام
او تلاش این زنان بر حفظ فرهنگ بومی‌شان را نشأت گرفته از باورهای عمیق ملی و دینی می‌داند. بهبودی با اشاره به دوره پهلوی اول و چگونگی مواجهه این زنان با پدیده کشف حجاب می‌گوید: «زمان کشف حجاب رضاخان و زمانی که با چماق حجاب از سر زنان برمی‌داشتند و قرار شد همه لباس متحدالشکل تن کنند، در عرض یک‌شب مردم ساکن در سواحل هرمزگان خانه و کاشانه خود را رها کردند و به سرزمین‌های اسلامی سواحل خلیج فارس پناه بردند.»
بهبودی معتقد است که این پافشاری برای حجاب و حفظ عقاید و مبارزه زنان هرمزگانی در تاریخ اسلام کم‌نظیر است و درباره مطالعاتی که برای تألیف این کتاب داشته ادامه می‌دهد: «به این منظور سراغ کتاب‌های پژوهشی- تاریخی متعددی رفتم، روزشمار مبارزات انقلابی در استان و کشور با مستندات تاریخی، کتاب‌هایی در حوزه فولکلور، منابع تاریخی درباره بازرگانی و تجارت و جغرافیا و فرهنگ عامه هرمزگان و...»
نویسنده این کتاب ادامه می‌دهد: «نکته مهم این است که همپای مبارزات انقلابی زنان در کشور، استان هرمزگان روی بحث حجاب و پوشش زنان به عنوان یکی از شعائر انقلاب و نمادهای مهم انقلاب کار کرد. البته نمی‌توان گفت هدف کتاب «ما هم بودیم...» تنها پرداختن به زنان هرمزگان است، بلکه در تلاش برای توجه به فعالیت زنان در وقوع انقلاب است.» این پژوهشگر معتقد است که مطالعه کتاب «ماهم بودیم» مخاطب را متوجه این نکته می‌سازد که فعالیت سیاسی و اجتماعی زنان به عنوان الگوی زن ایرانی اسلامی محدود به اکنون نمی‌شود. وی در پایان تأکید می‌کند که در بخش تاریخ شفاهی روایت‌های دراماتیک و تأثیرگذار و ناب متعددی وجود دارد که قابلیت تبدیل شدن به فیلم و مستند را دارند و از دیگر فعالان فرهنگی و هنری برای بهره‌مندی از آنها دعوت می‌کند.

جایی که مردم کنارت باشن، جای خوبیه

حذف سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردم مهم‌ترین حاشیه چهلمین دوره از جشنواره بود که بحث و گفت‌وگو در باره آن همچنان ادامه دارد. حواشی اختتامیه از جمله لو رفتن اسامی برگزیدگان اگر چه تا حدودی از تب و تاب آن کم کرده اما به بهانه‌های خبری مختلف به آشیانه نرسیدن سیمرغ مردمی در کانون توجه قرار می‌گیرد. «ملاقات خصوصی» که از همان روزهای نخستین جای خود را به ‌عنوان صدرنشین جدول بهترین‌های مردمی تثبیت کرد، در یک قدمی اختتامیه این سیمرغ مهم را با تصمیم دبیر جشنواره از دست داد. در فاصله ۲۴ساعت مانده تا برگزاری اختتامیه، مسعود نقاش‌زاده از حذف سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردم به دلیل عدم اطمینان از صحت آرا خبر داد و در ادامه تهیه‌کننده فیلم، امیر بنان درخواست داد که فیلمش در جشنواره داوری نشود. با وجود پرکشیدن این سیمرغ از دست سازندگان فیلم اما آمار منتشر شده در سامانه سمفا از روزهای روشن اکران برای این فیلم نشان دارد. طبق آمار منتشر شده این فیلم با بیش از ۸۱۸ میلیون تومان پرفروش‌ترین فیلم این دوره بوده است. اولین تجربه کارگردانی امید شمس در ایام جشنواره 29 هزار و 586 مخاطب را به سینما آورده است. این کارگردان در تازه‌ترین پست اینستاگرامی‌اش نوشته است: «جایی که مردم کنارت باشن، جای خوبیه...»

برخورد با لودهندگان اسرار جشنواره

همان طور که اشاره شد، لو رفتن اسامی برگزیدگان این دوره از جشنواره آیین اختتامیه را تحت‌الشعاع قرار داد و تبعات آن به صحبت‌های برگزیدگان هم رسید. هادی حجازی‌فر در زمان دریافت سیمرغ  بهترین کارگردانی فیلم اول با این اتفاق شوخی کرد و با کنایه ضمنی گفت که نه نقشی در حذف سیمرغ مردمی داریم و نه در لو دادن برنده‌ها! با ایجاد جریانی از واکنش‌ها به این اتفاق در فضای مجازی، دبیر چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر در اولین صحبت‌هایش بعد از مراسم اختتامیه اعلام کرد که اسامی افراد خاطی منتشر خواهد شد. مسعود نقاش‌زاده گفته:‌ «علت اصلی را نمی‌توان دریافت اما حراست سازمان سینمایی را موظف کردیم علت را بیابند چراکه مشخص است اطلاعات برگزیدگان داوری در اختیار چه کسانی بوده است. متأسفانه بی اخلاقی در حوزه رسانه‌ای کم نیست.‌ هرکسی که در سینما کار می‌کند، می‌داند رأی هیأت داوران اطلاعات‌ محرمانه است تا وقتی که روی استیج نتایج مشخص شود. از اهالی شریف رسانه درخواست داریم این مورد را مدیریت کنند تا ببینیم ‌چه کسی چنین جریانی را دنبال می‌کند. ما قطعاً پیگیر این مورد هستیم. اسامی افراد خاطی اگر به اطلاعات کافی برسیم، منتشر خواهد شد.»

جشن سینما بی صدا و سیما

از دیگر حواشی و اتفاقات عجیب شامگاه جمعه، انتشار نسخه قاچاق و بی کیفیت یکی از فیلم‌های موفق این دوره از جشنواره همزمان با برگزاری مراسم اختتامیه بود. نقاش‌زاده اطمینان داده که این حفره مربوط به جشنواره نبوده و  گفته که برای دیدن آثار یک سالن کاملاً ایزوله طراحی شده و هیچ کسی بجز داوران و مسئول دبیرخانه به این سالن رفت و آمد نمی‌کرده است.
او بر کمک برای احقاق حق صاحبان این اثر تأکید کرده است. کیفیت پخش تلویزیونی آیین اختتامیه در دوره چهلم هم در مدار انتقاد قرار دارد.  در پخش زنده تلویزیونی این مراسم به مدت 20 دقیقه صدا به طور کامل قطع شد و بینندگان بخش مهمی از اهدای جوایز را بدون صدا و گاهی بدون تصویر دنبال کردند. روابط عمومی برج میلاد اعلام کرده مشکل صدا مربوط به خروجی این مرکز نبوده است.