پیام صادقانه ایران به همسایگان بعد از شکست ترامپ
دعوت به گفتوگو
ظریف: ترامپ ۷۰ روز دیگر رفته است، اما ما برای همیشه اینجا میمانیم
مریم سالاری
خبرنگار دیپلماسی
ایران بار دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه را به همگرایی برای حل و فصل اختلافات دعوت کرد. محمدجواد ظریف یک روز پس از آنکه نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا مشخص کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا به عنوان چهرهای بسیار نزدیک به شماری از سران کشورهای عربی منطقه، رفتنی است، در پیامهایی که در توئیتر منتشر کرد، خطاب به همسایگان اینطور نوشت: «پیامی صادقانه به همسایگانمان: ترامپ ۷۰ روز دیگر رفته است. اما ما برای همیشه اینجا میمانیم. شرط بستن روی خارجیها برای تأمین امنیت هرگز قمار خوبی نیست». ظریف در ادامه افزود که «دست خود را برای گفتوگو جهت حل اختلافات به سوی همسایگانمان جلو میآوریم.»
ظریف یکشنبه شب هم در توئیتی به زبان عربی خطاب به همسایگان ایران نوشته بود: «ترامپ رفت؛ ما و همسایگانمان ماندیم. تکیه به بیگانگان امنیت نمیآورد بلکه امید را بر باد میدهد. دستهای خود را برای همکاری جهت تحقق منافع مشترک مردم و کشورهایمان دراز میکنیم. ما همه را به گفتوگو دعوت میکنیم چرا که تنها راه پایان دادن به اختلافات و تنشهاست. همه با هم برای ساخت آیندهای بهتر برای منطقهمان.»
دعوت اعراب همسایه به گفتوگوی منطقهای روز یکشنبه از سوی حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران نیز تکرار شد. روحانی در جلسه یکشنبه هیأت دولت تأکید کرد که جمهوری اسلامی همواره دولتها بویژه همسایگان خود را به صلح و دوستی و حسن همجواری دعوت کرده است. روحانی با بیان اینکه اکنون ناروایی سیاستهای دولت حاکم امریکا بر همگان آشکار و روش حکیمانه و حقطلبانه جمهوری اسلامی در قضاوت جهانیان به اثبات رسیده است، تصریح کرد: «ایران شرایط جدید بینالمللی را فرصت تازهای برای تفاهم، همکاری و تعامل بیشتر با همسایگان در جهت ثبات، امنیت، توسعه، تعمیق روابط حسنه و دوستی بین دولتها و ملتهای منطقه میداند».
در جلسه هیأت دولت همچنین با توجه به ابراز علاقهمندی برخی از شرکتهای خارجی برای سرمایهگذاری مجدد در ایران، وزارت امور خارجه موظف شد با همکاری دستگاههای اقتصادی و مشارکت فعال بخش خصوصی، نسبت به جلب سرمایهگذاری خارجی اقدام جدی کند. رئیس جمهوری در ادامه، دولت را ملزم کرد برنامه جامع اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و خارجی متناسب با تحولات جدید بینالمللی را سریعاً تدوین و به هیأت وزیران ارائه دهد. روحانی خاطرنشان کرد: سیاست اصلی دولت، آسان کردن معیشت مردم، حفظ ارزش پول ملی، کاهش قیمتها، افزایش اشتغال، رشد و جهش تولید ملی و تعامل سازنده با اقتصاد جهانی است.
دعوت دوباره ایران از کشورهای عربی منطقه برای گفتوگو در حالی صورت میگیرد که به نظر میرسد نتیجه انتخابات امریکا بیش از همه برای هم پیمانان عربی این کشور گران تمام شده است.
سفر اردیبهشت ماه سال 96 ترامپ به ریاض که با استقبال کمنظیر سعودیها و رقص شمشیر او با مقامهای این کشور عربی همراه شد، آغازگر دورهای اسثتنایی میان واشنگتن و کشورهای خلیج فارس بود. روابطی که هدف کمک ترامپ به محمدبن سلمان، ولیعهد جوان عربستان برای در دست گرفتن رهبری فرآیند صلح خاورمیانه را در ازای فروش میلیاردها دلار تسلیحات امریکایی به ریاض و قراردادهای ریز و درشت دیگر دنبال میکرد.
با این حال گویا آن قرابت و خرید تسلیحات پیشرفته بیش از واقعیت، تصوری خیالی از حمایت همهجانبه امریکا از عربستان در مقابله با ایران بود که بر تندی موضعگیری مقامهای این کشور میافزود. تصوری که بیشتر به حاصل شدن برخی اقدامات بیپشتوانه و مقطعی همچون همدستی برای کارشکنی در اجرای توافق هستهای، تحریم همهجانبه قطر، گروگانگیری مقام ارشد لبنان و تلاش برای تبدیل کردن ماجرای اصابت موشکهای یمنی علیه ایران انجامید. نمیتوان انکار کرد که تلاش عربستان و همپیمانانش در پیوند دادن مسائل منطقهای و موشکی ایران با برجام و دادن بهانه مخالفت بیشتر ترامپ با این توافق، تا حدودی موفق عمل کرد و به فشارهای تحریمی بیشتر علیه ایران انجامید و علاوه بر آن عربستان و متحدانش توانستند با بهرهگیری از دلارهای نفتی خود نام ائتلاف عربی به رهبری خود را از فهرست سیاه ناقضان کودک به دلیل کشتار کودکان بیدفاع یمن، خارج کنند، اما غیر از اینها، ریاض در سطح رقابتهای منطقهای علیه تهران قدمی فراتر از رجزخوانیهای بیحاصل نرفت.
با این همه برای اعرابی که در فقدان متحدان منطقهای قدرتمند سعی در تقویت روابط خود با امریکا داشتند، هنوز کارتهای دیگری برای بازی وجود داشت. ریاض و امارات که طی سالهای اخیر با وجود همه برتریهای نظامی خود زمینگیر جنگ با مردم یمن ماندهاند، این بار تحت فشار دولت ترامپ که در آستانه انتخابات امریکا نیاز به رو کردن برگ امتیازی در سیاست خارجیاش داشت، به سمت و سوی عادیسازی رابطه با رژیم اسرائیل گام برداشتند. رویدادی که با امضای توافق سازش میان ابوظبی و تلآویو رنگ واقعیت به خود گرفت و زمینهسازی برای تکرار این اتفاق درباره عربستان هم فراهم شد. چه گمان میرفت با پیروزی ترامپ، سیلی از کشورهای عربی میانهرو هم به شرکت در این روند عادیسازی خاورمیانه، ترغیب شوند. اما تبریک زودهنگام بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسرائیل به «جو بایدن» نامزد پیروز انتخابات امریکا که با واکنش تند ترامپ هم روبهرو شد، سیلی محکمی به گوش اعرابی بود که تا آن لحظه همه تخم مرغهای خود را در سبد دولت ترامپ و همپیمان یهودیاش چیده بودند. رویدادی که به گفته سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نشان داد قمار برای خرید امنیت از روانپریشانی که جز پول و سلاح نمیاندیشد، نتیجهای جز گذاشتن تخم مرغ در سبدی غیرقابل اطمینان نیست و این در حالی است که برخی از کشورهای همسایه همچنان به فکر خرید امنیت و وفاداری هستند و به لابیگری در کشورهای دیگر توجه میکنند.
سیاستی متفاوت در اوج تنش
به نظر میرسد که خودنمایی همپیمانان عربی امریکا دربرابر ایران در سالهای اخیر بیش از آنکه به اقدامی عملی برای کاستن از قدرت منطقهای کشورمان در میدان رقابت در حوزههای ذینفوذ بینجامد، تلاشی برای سنجش سیاست مدارای تهران و ترغیب آن به تغییر رویکرد برای تبدیل تنشهای سیاسی موجود و جنگهای نیابتی به تقابل نظامی رودررو بوده است. برخلاف انتظار اعراب، ایران درست در بحبوحه فضای پرتنش در روابط خود با ریاض و متحدان منطقهایاش که به پشتوانه دولت ترامپ دنبال میشد، واکنشی کاملاً متفاوت و البته در امتداد سیاست خارجی مسالمتآمیز دولت روحانی بروز داد. سیاستی که ابتنای آن بر فعال کردن بیشتر روابط دو جانبه و چندجانبه ایران با کشورهای منطقه و متفاوت از آنچه میشد تصور کرد پیشنهاد طرح منطقه قویتر بود. این سیاست بر ضرورت کنارگذاشتن رقابتهای مخرب و نابجا، تأکید میکرد و یادآور میشد که جز سیاست برد ـ برد راهحل منطقهای وجود ندارد و هر کشوری فکر کند قادر است بدون آسیب دیدن به منافع دیگران لطمه بزند، در خطاست.
طراحان ایرانی این ایده رسیدن به درک درست و مشترک از واقعیت موجود منطقه و راههای تحقق وضعیت مطلوب و در امتداد آن، تلاش برای ایجاد منطقه قوی به جای برتریجویی و حذف دیگر کنشگران به معنی پذیرش اصل تأمین منافع جمعی در منطقه خلیج فارس و تعمیم قاعده برد- برد به سطح این منطقه را تنها راهحل موجود برای رسیدن به ثبات و آرامش در خاورمیانه پرآشوب میدانستند. ایدهای که عملی شدن آن اینک با کنار رفتن ترامپ و تنها ماندن اعرابی که میدانند وضعیت متفاوتی را در سطح رابطه خود با رئیس جمهور دموکرات امریکا تجربه خواهند کرد، بیش از همیشه مهیا شده است. بویژه که انتظار میرود دولت «بایدن» و رهبران دموکرات کنگره به دنبال بازنگری کاملی در روابط امریکا با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باشند.
بنابراین دعوت دوباره مقامهای بلندپایه ایران از کشورهای عربی منطقه بعد از شکست ترامپ میتواند در صورت حاکم شدن عقلانیت و کنار رفتن ترسها و توهمهای حاکم بر کشورهای عربی، فرصتی برای بازگشت به ایده تأمین امنیت درونی در خاورمیانه پرتلاطم از طریق همکاری قدرتهای بزرگ آن باشد. پیام محمدجواد ظریف به کشورهای منطقه در حکم بیان حسن نیت چند باره تهران برای تقویت همکاریها و تأکید بر اشتراکات به جای برجسته کردن اختلافات و چشم دوختن به کشورهای فرا منطقهای برای نقش آفرینی در منطقه است. حالا باید دید پاسخ این کشورها به دعوت ایران چه خواهد بود.
محمدجواد ظریف قرار است امروز سفری دو روزه به پاکستان داشته باشد. تقویت همکاریهای دوجانبه قاعدتاً مهمترین دستور کار این سفر خواهد بود، با این حال یادآوری این مهم هم ضروری است که عمرانخان نخستوزیر پاکستان در یکسال گذشته بارها برای میانجیگری بین تهران و ریاض اعلام آمادگی کرده است.
اسلامآباد با هر دو کشور ایران و عربستان روابط حسنه دارد. نخستوزیر پاکستان چند روز پیش گفته بود که تلاشهایش برای نزدیکی ایران و عربستان هنوز به نتیجه رضایت بخشی نرسیده است. حالا اما پیشبینی میشود با رفتن ترامپ چه بسا ریاض در رویکردهای خود نسبت به منطقه و ایران تجدیدنظری داشته باشد.
در راستای تقویت همکاریهای منطقهای روز گذشته رضا اردکانیان، وزیر نیرو هم به عنوان رئیس کمیسیون همکاریهای مشترک اقتصادی ایران و قطر به منظور تسلیم پیام ریاست جمهوری اسلامی ایران به امیر قطر و دیدار با مقامات ارشد اقتصادی و سیاسی به دوحه سفر کرد.
کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران:
باید از هر شرایطی برای منافع کشور خودمان استفاده کنیم
غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی، با تأکید بر اینکه مسائل ایران عمدتاً ارتباطی به شرایط داخلی امریکا ندارد، درعین حال رویکرد دموکراتها نسبت به مسائل ایران را متفاوت دانست و گفت: باید از هر شرایطی برای منافع مردم و کشور خودمان استفاده کنیم.
به گزارش جماران، کرباسچی با بیان اینکه حل اغلب مسائل کشور از جمله روابط با امریکا مانند سایر امور ما به تصمیمگیران داخلی مربوط میشود، افزود: اگر هر زمان ارادهای پیدا شود، میتوانند تحولاتی در وضعیت کشور ایجاد کنند.
او با بیان اینکه نباید ضعف مدیریتها و ناکارآمدیهای خود را پای تحریمها بنویسیم، اظهار کرد: اما یادمان هم نرود که تحریمها از کجا شروع و تشدید شد؟ تشدید تحریمها به برخوردهای خارج از عرف سیاسی مسئولانی برمیگردد که قطعنامههای سازمان ملل را کاغذپاره میخواندند.
دبیرکل حزب کارگزاران با اشاره به اینکه تحریمهای سازمان ملل از روزی شروع شد که دولت وقت به جای برخورد منطقی و معقول با مسائل حیاتی بینالمللی، برخوردهای احساسی و شعاری کرد، گفت: دولت آقای روحانی هم وارث همان خرابکاریها است. هرچند در دورهای توانست بخشی از آن تحریمها را متوقف کند، اما در مجموع باید گفت که ادامه تحریمها میراث گذشته است.
کرباسچی، ادعای دل بستن روحانی به برجام را بحثی شعاری دانست و تأکید کرد: واقعیت این بود که در مقطع تصویب برجام تحولی در مسائل کشور اتفاق افتاد. ضمن اینکه این دولت وارث وضعیتی بوده که رئیس جمهور قبل برایش به جا گذاشته است.حالا هم کنار نشستهاند و رجزخوانی میکنند.
او با بیان اینکه روحانی توانسته بخشی از مشکلات به ارث رسیده را در مقطعی حل و فصل کند، اما مجموعه شرایط طوری رقم خورده که دست و پای دولت درهم پیچیده ، اظهار کرد: امروز نیز اگر کسانی از رفتن ترامپ ناراحت هستند، در زمره افرادی قرار دارند که موافق سختگیریهای بیشتر علیه ایران هستند. اسرائیل و اعراب منطقه ممکن است ناراحت باشند، اما نباید کسی در داخل کشور از رفتن ترامپ ناراحت باشد.
کرباسچی با بیان اینکه ما از رفتن ترامپ ذوق زده شدیم، گفت: به این دلیل که دیدیم رئیس جمهوری که بسیار با ایران بد عمل کرد و فردی را مانند سردار سلیمانی به شهادت رساند از سوی اکثریت مردم امریکا کنار زده شد. این باعث خوشحالی است. اگر یک عده در داخل از این موضوع ناراحتند باید توضیح دهند که منطقشان چیست؟
دبیرکل کارگزاران سازندگی در پاسخ به اینکه دولت در شرایط جدید چه کار میتواند انجام دهد نیز اظهارکرد: حداقلش این است که آنچه برعهده مدیریتهای داخل کشوراست را با جدیت دنبال کند و مشکلات مردم را برطرف کند. در سیاست خارجی نیز روابط را ترمیم وگسترش دهد و امریکا را تشویق کند تا به برجام برگردد و وضعیت تحریمها را بهبود ببخشد.
احسان شریعتی مطرح کرد
ضرورت یکپارچگی داخلی در مواجهه با دولت جدید امریکا
احسان شریعتی، فلسفه پژوه، در گفتوگویی با «جماران» با اشاره به احتمال بازگشت دولت امریکا در دوران جو بایدن به توافق برجام، گفت که این بار کل حاکمیت و دستگاه دیپلماسی باید به شکل متحد وارد مذاکره شود، نه به سبکی که در گذشته عمل میشد و بهانه به دست امثال ترامپ و متحدین منطقه ایاش میداد تا ادعا کنند که «توافقهای ایران تاکتیکی است.»
احسان شریعتی در پاسخ به سؤالی درباره اینکه رویکرد بایدن در قبال ایران و تحریمها چه خواهد بود؟ اظهار کرد: طبیعی است که معاون رئیسجمهور دموکرات پیشین (اوباما) بکوشد به نقطه گسست برگردد و مذاکره را از سرگیرد، این موضوع به نفع ایران خواهد بود، اما از منظری دیگر شرایط برای ایران سختتر میشود زیرا ایجاد اجماع جهانی برای دموکراتها آسانتر از کسی شبیه ترامپ خواهد بود.
او درباره ضرورتهای رویکرد ایران افزود: ایران باید در دیپلماسی و خط مشی حقوقی داخلی و خارجی با احتیاط بیشتر و اصولی و حقوقیتر قدم بردارد، زیرا این بار دیگر با چهره نامتعارف و قدرت افسارگسیختهای همچون ترامپ که جداسرانه و بیاعتنا به پیمانهای رسمی و سازمانهای بینالمللی و حتی متحدان اروپایی و جهانی خود عمل میکرد روبهرو نیست.
شریعتی ادامه داد: کل حاکمیت و دستگاه دیپلماسی باید به شکل متحد وارد مذاکره شود و نه به سبکی که در گذشته عمل میشد و بهانه به دست امثال ترامپ و متحدین منطقهایاش میداد و این به علت دوگانگیهایی بود که در تبلیغات و گفتارها و عملکردهای مسئولان وجود داشت و متناقض مینمود و بهانهها به افراطیون جنگافروز و دلالان تحریم میداد.
شریعتی درعین حال، انتظار چرخش 180 درجهای در همه رویکردهای دولت امریکا را غیرواقعبینانه دانست و گفت: هرچند پیشبینی رویکرد آینده دولت دموکرات زود است، اما بهطور منطقی معاون اوباما که در آن مقطع در جریان کامل جزئیات قرار داشته، بر نقاط مقتضی همان دوره و از جمله قرار تداوم مذاکرات پیرامون همه حوزهها و بررسی همه موضوعات مورد اختلاف مطرح بوده است.
او افزود: اما از آنجا که چنین توافقی در ایران مورد قبول واقع نشد و اختلاف نظر حتی بر سر اصل برجام در میان جناحهای سیاسی حاکمیت وجود داشت، تداوم تناقضهای درونی در آینده نیز میتواند تلاشهای بیرونی را بِلااثر سازد.
رئیسی: برنامهها را به توانمندی ملی گره بزنیم نه رفت و آمد خارجیها
رئیس قوه قضائیه با تأکید بر اینکه امروز کاملاً مشخص شده صیانت از حقوق و منافع ملت و تأمین امنیت و دستیابی به رفاه ملی در گرو افزایش توان ملی است، گفت: این برخلاف عقلانیت در حکمرانی است که برنامه ملی خود را در گرو آمد و رفت افراد در خارج از کشور بگذاریم. صیانت از حقوق ملت، منابع ملی و رفاه ملی در گرو توانمندی ملی است. به گزارش مرکز رسانه قوه قضائیه، آیتالله سید ابراهیم رئیسی در جلسه شورای عالی قوه قضائیه، گفت: درست است تروریستی که دستش به خون قهرمان ملی ما آلوده بود، از کاخ نمرودیاش بیرون انداخته شده است اما جمهوری اسلامی از عزم راسخ خود برای اجرای عدالت نسبت به عوامل ترور حاج قاسم سلیمانی و تروریستهای اقتصادی که در قالب تحریم علیه ملت ایران مرتکب جنایت شدند، عقبنشینی نخواهد کرد. وی در بخش دیگری از سخنانش با تقدیر از همکاری دادستانی استان هرمزگان با دولت برای ترخیص کالاهای اساسی دپوشده در بندر شهید رجایی تأکید کرد: تأمین کالاهای اساسی و تسهیل دسترسی مردم به کالاهای مورد نیازشان، مانع از سوداگری و اجحاف به مردم میشود و به همکاران دستگاه قضا در سراسر کشور دستور داده شده در همکاری با دولت هر اقدامی که لازم است برای تسریع دسترسی مردم به کالاهای مورد نیازشان انجام دهند. حجتالاسلام درویشیان رئیس سازمان بازرسی کل کشور نیز در این جلسه با ارائه گزارشی از بازرسی صورت گرفته از شهرداری لواسان اعلام کرد: از سال ۹۶ تاکنون ۶۵۰ هزار متر مربع ساخت و ساز غیرمجاز در این منطقه صورت گرفته که ۲۵۰ هزار متر مربع آن در محدوده و ۴۰۰ هزار متر مربع نیز در حریم شهر بوده است. وی با بیان اینکه در این مدت میزان ۵۵ میلیارد تومان تخفیفات غیرقانونی از سوی شهرداری به برخی از افراد ارائه شده است، گفت : «۱۰ نفر از متخلفان تحت تعقیب قضایی و اداری قرار گرفتهاند و گزارش لازم نیز برای اقدام به مراجع قضایی ارسال شده است». مهدی حاج محمدی رئیس سازمان زندانها نیز در این نشست با اشاره به ابلاغ بخشنامه ویژه رئیس دستگاه قضا برای پایش زندانیان گفت: بر اساس این بخشنامه تلاش سازمان زندانها این خواهد بود که کسی بدون دلیل در زندانها نماند و برای کسانی که زندان برایشان ضرورت و فایده ندارد، تصمیم دیگری گرفته شود.
جهانگیری: دشمنی ترامپ با ملت ایران بی سابقه بود
معاون اول رئیس جمهوری با بیان اینکه تغییر رئیس جمهور امریکا به معنای تغییر سیاستهای کلان این کشور در قبال ملت ایران نیست، اظهار کرد: دشمنی ترامپ با ملت ایران بیسابقه بود تا جایی که به گفته خودشان جنگی اقتصادی علیه ملت ایران آغاز کردند اما با اتخاذ راهبرد مقاومت در برابر سیاست فشار حداکثری از سوی ملت ایران، دوران ترامپ تمام شد و ملت و نظام جمهوری اسلامی ایران همچنان سرفراز هستند. به گزارش پایگاه اطلاعرسانی معاون اول رئیس جمهوری، اسحاق جهانگیری در دیدار اعضای انجمن اتحاد اقوام ایران اسلامی تصریح کرد: ملت ایران که با صبوری و بزرگواری فشارهای اقتصادی را در سالهای اخیر تحمل کرد، امکان بههم ریختن کشور و نظام را از دشمنان گرفت.
او همچنین با اشاره به گزارشهای اعلام شده از فعالیت انجمن اتحاد اقوام ایران اسلامی اظهار کرد: اقوام مختلف در استانهای مرزی، مرزداران خوبی برای کشور هستند و همواره از کیان کشور حراست کردهاند اما متأسفانه در این مناطق با برخی محرومیتها مواجه هستیم که لازم است برنامهها و طرحهای توسعهای را به سمت این مناطق که نیاز بیشتری به توسعه دارند هدایت کنیم.