گروه اقتصادی/  به طور قطع یکی از مهم‌ترین دستاوردها و رخدادهای اقتصادی در نیمه دوم سال‌جاری، ثبات و آرامشی است که در بازار ارز شاهد هستیم. در سال‌های گذشته بخصوص از سال 1397 که امریکا از برجام خارج شد، نوسانات ارزی به التهاب و تلاطم بدل شد و ضمن افزایش قابل توجه نرخ ارز، نوسان بالایی نیز دراین بازار وجود داشت که اقتصاد را برای فعالان اقتصادی پیش‌بینی‌ناپذیر کرده بود. اما با آغاز به کار دولت سیزدهم و تغییر سیاست‌های مالی و پولی و همچنین قرار دادن کشورهای همسایه در اولویت تجارت و همکاری‌ها، درآمدهای ارزی کشور با افزایش قابل توجهی همراه شد؛ اتفاقی که تأثیر مستقیمی بر آرامش بازار و کاهش نوسانات در این بازار داشت. این در شرایطی است که همچنان محدودیت‌های تحریم همچون سال‌های گذشته پیش روی دولت وجود دارد.
بررسی عملکرد دولت سیزدهم در کسب درآمدهای ارزی نشان می‌‌دهد که از دو ناحیه رشد صادرات غیرنفتی و افزایش صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی ورود ارز به کشور جهش داشته است. ازیک سو صادرات غیرنفتی کشور طبق تازه‌ترین آمار اعلامی از سوی گمرک ایران در پایان 11 ماهه امسال به بیش از 43 میلیارد دلار رسید و از طرف دیگر با افزایش صادرات نفت خام و بازگشت ارز حاصل از آن به کشور، شاهد چند برابر شدن درآمدهای نفتی هستیم. به طوری که مجموع درآمدهای ارزی کشور در 11 ماهه سال‌جاری نیز براساس اعلام احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی از نظر ریالی به 95 هزار میلیارد تومان رسیده است.
 رکوردزنی در صادرات غیرنفتی
در بخش صادرات غیرنفتی به عنوان یکی از محل‌های کسب درآمدهای ارزی قابل اتکا، طی دوره فعالیت دولت سیزدهم شاهد رشد قابل توجهی هستیم. طبق اطلاعات ارائه شده ازسوی گمرک ایران، در پنج‌ماهه امسال ارزش صادرات غیرنفتی ایران 17.6 میلیارد دلار بود که در شش‌ماهه به 21.8 میلیارد دلار بالغ شد. در هفت‌ماهه سال‌جاری نیز صادرات به 27.1 میلیارد دلار رسید، عددی که در هشت‌‌ماهه با 31.1 میلیارد دلار به بالای 30 میلیارد دلار رسید. در 9‌ ماهه امسال هم شاهد صادرات 35.1 میلیارد دلاری هستیم که در 10‌ماهه به 38.7 میلیارد دلار رسید. در 11‌ماهه امسال نیز صادرات غیرنفتی به 43.5 میلیارد دلار رسیده است، عددی که با روند فعلی در کل سال‌جاری به 50 میلیارد دلار خواهد رسید و از هدف 45 میلیارد دلاری تعیین شده فراتر خواهد رفت. براساس این گزارش، مجموع تجارت خارجی در11 ‌ماه امسال به 90 میلیارد دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 38 درصد رشد داشته است. وزن کالاهای مبادله شده بین ایران و کشورهای طرف معامله آن دراین مدت به 149میلیون و 400 هزار تن رسیده است که نسبت به 11 ماهه سال گذشته 12 درصد افزایش دارد. از این میزان 112 میلیون و 658 هزارتن کالا به ارزش 43 میلیارد و 517 میلیون دلارسهم کالاهای صادراتی است که رشد 10 درصدی در وزن و 40 درصدی در ارزش را نشان می‌دهد. این در حالی است که در11 ماهه سال گذشته مجموع تجارت غیرنفتی ایران 65.5 میلیارد دلار و ارزش صادرات غیرنفتی کشور نیز 31.2 میلیارد دلار بود که اختلاف زیادی با عملکرد مدت مشابه سال جاری دارد. در بهمن ماه امسال نیزارزش و حجم تجارت غیرنفتی با رشد قابل توجهی همراه بوده است. در ماه یازدهم، 12 میلیون و 657 هزار تن کالا به ارزش 4 میلیارد و 754 میلیون دلار صادر شده است. این درحالی است که در دی‌‌ماه 1400 صادرات کشور ارزشی معادل 3 میلیارد و 619 میلیون دلار و وزنی معادل7 میلیون و 663 هزار تن داشته است. صادرات کالا در بهمن‌ماه نسبت به دی‌ماه امسال رشد 31.3 درصدی در ارزش و رشد 65 درصدی در وزن داشته است. ارزش صادرات در ماه یازدهم امسال نسبت به ماه یازدهم سال گذشته هم رشد 51.6 درصدی داشته است. در سال گذشته 8 میلیون و 549 هزار تن کالا به ارزش 3 میلیارد و 135 میلیون دلار صادر شده بود. همچنین در بهمن ماه سال 98 نیز صادرات ایران به بازارهای هدف وزنی معادل 10میلیون و 714 هزار تن و ارزشی معادل 3 میلیارد و 328 میلیون دلار داشته است.
 درآمد 95 هزارمیلیارد تومانی صادرات نفت‌خام
علاوه بر صادرات غیرنفتی کشور در 11‌ماهه امسال، صادرات نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی نیز با رشد چشمگیری همراه بوده است. با وجودی که همواره رقم دقیق صادرات نفت و ارزش آن به دلیل تحریم‌ها جزو آمار طبقه‌بندی لحاظ می‌‌شود، اما طی ماه‌های اخیر بارها مسئولان ارشد دولت سیزدهم از رشد چند برابری صادرات و درآمدهای نفتی خبر داده‌اند.
درهمین راستا، براساس اعلام احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی در 11‌ماهه سال‌جاری ارزش صادرات نفت‌خام بدون درنظر گرفتن صادرات فرآورده‌های نفتی و میعانات گازی به 95 هزار میلیارد تومان رسیده است. این درحالی است که در مدت مشابه سال گذشته مجموع درآمد نفتی کشور فقط 10 هزار میلیارد تومان بوده است، این در شرایطی است که دولت قبل برای سال 1399 معادل 50 هزار میلیارد تومان درآمد نفتی پیش‌بینی کرده بود که فقط یک پنجم آن محقق شد. بدین ترتیب درآمد ریالی صادرات نفت خام کشور در 11‌ماهه امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل 850 درصد رشد داشته و 9.5 برابر شده است. حال اگر ارزش صادرات فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی و میعانات گازی را هم به این عدد اضافه کنیم به طور قطع اعدادی به‌مراتب بزرگ‌تر به دست می‌‌آید.
براساس گزارشی که معاون اقتصادی رئیس‌‌جمهور سابق ایران در پایان دوره فعالیت دولت دوازدهم منتشر کرد، در سال 99 درآمدهای ارزی ایران نصف و صادرات کالاهای غیرنفتی 11درصد کاهش داشته است.
براساس این گزارش، در سال 99 صادرات نفت نسبت به سال قبل آن 37درصد افت داشته و به 18.3 میلیارد دلار رسیده و صادرات کالا‌های غیرنفتی نیز نسبت به سال 98 حدود 11درصد افت داشته است. آمارهای این گزارش نشان می‌دهد، سال گذشته کل درآمدهای ارزی ایران (صادرات نفت، محصولات نفتی، گاز، برق، کالاهای غیرنفتی و خدمات) 48 میلیارد و 614 میلیون دلار بوده که نسبت به سال 98 یک سوم کاهش داشته، اما نسبت به سال 97 کمتر از نصف شده است.
رشد 209 درصدی درآمدهای بودجه
گزارش اخیر سازمان برنامه و بودجه ازعملکرد بودجه سال‌جاری در شش‌ماهه دولت سیزدهم، گویای تحقق قابل توجه درآمد حاصل از صادرات نفت‌خام است.
براساس این گزارش، با وجود همه مضیقه‌های مالی، در شش ماه اول فعالیت دولت سیزدهم اعتبارات عمرانی 48 درصد افزایش داشته است؛  دولت تعهد خود به تغییر ریل اقتصاد را در میدان عمل نشان می‌دهد.
با تمرکز بر افزایش صادرات و شناسایی فرار مالیاتی، منابع بودجه در شش ماه اول فعالیت دولت سیزدهم 209 درصد افزایش داشته است؛ در همین مدت استفاده از تنخواه‌گردان خزانه منفی 32 درصد بوده است؛ دولت سیزدهم در سخت‌ترین شرایط بدون استقراض از بانک مرکزی کشور را اداره کرده؛ چاپ پول یعنی دست بردن در جیب فقرا، خط قرمزی که هرگز دولت از آن عبور نخواهد کرد. سهم خالص مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی در رشد پایه پولی در آبان و آذر امسال به ترتیب به 0.9- واحد درصد و 3.7- واحد درصد کاهش یافت، با کنترل ریشه‌های رشد نقدینگی در بودجه 1401 کاهش تورم در سال آینده شیب بیشتری پیدا خواهد کرد.
 تأثیر افزایش درآمدهای ارزی در بازار ارز
در شش‌ماهه دوم سال‌جاری، نشانه‌های دستاورد افزایش صادرات غیرنفتی و نفتی رقم خورده را می‌‌توان در بازار ارز مشاهده کرد. به طوری که در این مدت عرضه ارز با رشد قابل توجهی همراه شده است. در همین راستا، رئیس کل بانک مرکزی در اوایل آبان‌ماه امسال از رشد سه برابری وصول درآمدهای ارزی دولت خبر داده بود که موجب افزایش تخصیص ارز برای واردات کالاهای مورد نیاز کشور و همچنین رشد معاملات در سامانه نیما و بازار متشکل ارزی شده است. برپایه گزارش‌های بانک مرکزی در بخش عرضه ارز در سامانه نیما به عنوان اصلی‌ترین بازار برای تأمین ارز واردات، رشد چشمگیری اتفاق افتاده است. درهشت‌ماهه سال‌جاری عرضه ارز در سامانه نیما 18.1 میلیارد دلار بوده، درحالی که در هشت‌ماهه سال گذشته این رقم 10.7 میلیارد دلار بوده است. در 10‌ماهه سال‌جاری عرضه ارز نیمایی به 23 میلیارد دلار رسیده و در11‌ماهه امسال به 26.3 میلیارد دلار افزایش یافته که در مقایسه با 16 میلیارد دلاری که در 11ماهه سال گذشته در سامانه نیما و ازسوی صادرکنندگان عرضه شده است، رشد 66 درصدی نشان می‌‌دهد.
همچنین معامله اسکناس دلار در بازار متشکل ارزی نیز در کل سال گذشته 613 میلیون دلار بوده که این رقم در هفت‌ماهه امسال به 1.1 میلیارد دلار، در 10‌ماهه به 1.5 میلیارد دلار و در 11‌ماهه سال‌جاری به یک‌میلیارد و627 میلیون دلار افزایش یافته که حاکی از رشد207 درصدی آن است.
علاوه براین، تخصیص ارز ترجیحی برای واردات کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی نیز روند صعودی داشته است، به طوری که آمارها از تخصیص 9.5 میلیارد دلار در هفت‌ماهه امسال حکایت می‌‌کند. این عدد در هشت‌ماهه سال‌جاری به 11.9 میلیارد دلار و در 10‌ماهه سال‌جاری به 13.4 میلیارد دلار رسیده است. بدین ترتیب درمجموع در 11‌ماهه امسال مجموع تأمین ارز برای واردات کالاهای اساسی و سایر کالاها به 50 میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال گذشته 56 درصد افزایش یافته است. برهمین اساس بررسی نرخ ارز در ماه‌های اخیر حاکی از یکی از کمترین نوسانات طی سال‌های اخیر است.