خروج ۹ میلیارد دلار ارز از کشور تکذیب شد

بانک مرکزی، خبر منتشرشده درخصوص خروج ۹ میلیارد دلار ارز از کشور در سال گذشته با استناد به آمار خالص حساب سرمایه تکذیب کرد.
بانک مرکزی در مورد خروج حدود ۹,۲ میلیارد دلار ارز از کشور در سال ۱۴۰۰ اعلام کرد چنین برداشتی از رقم منفی خالص حساب سرمایه و مالی نادرست و غلط است. البته چنین برداشت نادرستی از تحولات رقم خالص حساب سرمایه و مالی مسبوق به سابقه بوده که خود ناشی از عدم آشنایی با مفاهیم و استاندارد‌های پردازش جدول ترازپرداخت‌ها است.
ارقام جدول تراز پرداخت‌ها مبتنی بر اساس مفاهیم حسابداری و در چهارچوب ثبت‌های بدهکار و بستانکار پردازش می‌شود. به عنوان مثال هرگونه صادرات کالا و خدمات در سرفصل حساب جاری با ثبت بستانکار و در مقابل واردات کالا‌ها و خدمات با ثبت بدهکار در این سرفصل طبقه‌بندی می‌شوند.
این در حالی است که در سرفصل حساب مالی و سرمایه، هر گونه افزایش دارایی و کاهش بدهی با ثبت بدهکار و در مقابل هرگونه کاهش دارایی یا افزایش بدهی با ثبت بستانکار طبقه‌بندی می‌شود.
بر این اساس و با توجه به مازاد قابل توجه حساب جاری (حدود ۱۱ میلیارد دلار)، منفی بودن خالص حساب مالی و سرمایه قابل انتظار است. بخشی از رقم منفی ۹,۲ میلیارد دلار به شکل افزایش میزان سپرده و نقود اقتصاد نزد بانک‌های داخلی و خارجی یا افزایش دارایی‌های ذخیره تحت مدیریت و کنترل بانک مرکزی است. همچنین بخشی از این رقم منفی به صورت مطالبات از اشخاص غیرمقیم و به صورت اعتبار تجاری ناشی از فروش اعتباری صادرات کالا است.
به این ترتیب چنین برداشت سطحی از مفاهیم اقتصادی در تعارض کامل با مبانی نظری پردازش و تفسیر ارقام جدول تراز پرداخت‌هاست.

رشد اقتصادی سال گذشته بدون نفت به ۳,۹ درصد رسید

بانک مرکزی رشد اقتصادی سال گذشته را با نفت ۴.۴ درصد و بدون نفت ۳,۹ درصد اعلام کرد. بانک مرکزی نماگرهای اقتصادی سه ماهه چهارم سال ۱۴۰۰ را با اعلام شاخص‌های عمده اقتصادی در سه بخش واقعی، خارجی و مالی منتشر کرد. بر اساس گزارش بانک مرکزی، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در سال گذشته با نفت ۴.۴ درصد و بدون نفت ۳,۹ درصد اعلام شد. نرخ رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه در سه ماهه اول سال گذشته ۶,۷ درصد، سه ماهه دوم یک درصد، در سه ماهه سوم ۴,۸ درصد و در سه ماهه چهارم سال به ۵,۷ درصد رسید.
رشد اقتصادی بدون نفت نیز در سه ماهه اول سال گذشته به ۴.۴ درصد، سه ماهه دوم به ۰,۷ درصد، سه ماهه سوم به ۵ درصد و در سه ماهه چهارم به ۶,۳ درصد رسیده است. میزان تولید ناخالص داخلی در ۱۲ ماه سال گذشته را محاسبه کرد که به قیمت پایه (و به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) به ۶۵ هزار و ۲۶۳ هزار میلیارد ریال رسید.
بر این اساس و در مجموع تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سال ۱۴۰۰ به ۱۷ هزار و ۹۲۸ هزار میلیارد ریال، هزینه‌های مصرفی بخش خصوصی به ۲۸ هزار و ۸۰۹ هزار میلیارد ریال و هزینه‌های مصرفی بخش دولتی به ۹ هزار و ۵۰۴ میلیارد تومان رسید. رشد ارزش افزوده گروه‌های «خدمات»، «نفت»، «صنایع و معادن» و «کشاورزی» در سه ماهه آخر سال گذشته به ترتیب معادل ۵۲,۶، ۱۱,۳، ۳۴,۸ و ۱,۳ درصد بود.

گروه اقتصادی / ارزش صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی در سال گذشته با رشد قابل توجهی همراه شده است به طوری که صادرات نفتی دراین سال نسبت به سال 1399 بیش از 84 درصد افزایش یافته است.
براساس تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از نماگرهای اقتصادی سه ماهه چهارم سال 1400، صادرات نفتی کشور در سال گذشته به 38 میلیارد و 723 میلیون دلار رسیده است. این درحالی است که در سال 1399 ارزش صادرات نفتی کشور 21 میلیارد و 43 میلیون دلار بوده است که بدین ترتیب ارزش صادرات نفتی در سال 1400 نسبت به سال 1399 بالغ بر 17 میلیارد و 680 میلیون دلار و معادل 84 درصد رشد کرده است. مقایسه صادرات نفتی در سال 1400 با سال 1398 نیز نشان از رشد قابل توجهی دارد. در شرایطی که ارزش صادرات نفتی سال 1398 برابر با 26 میلیارد و 49 میلیون دلار بوده این رقم در سال گذشته به بیش از 38 میلیارد دلار رسیده است. بنابراین مقایسه این دو عدد از رشد 12 میلیارد و 674 میلیون دلاری برابر با 48.6 درصدی حکایت دارد.
گفتنی است در سال‌های پایانی دولت دوازدهم، ارزش صادرات نفتی کشور بشدت افت کرده بود به گونه‌ای که صادرات نزدیک به 57 میلیارد دلاری در سال 1397 به یک باره به 26 میلیارد دلار در سال بعد (1398) سقوط کرده است. اما با آغاز به کار دولت سیزدهم و اصلاح سیاست‌های اقتصادی و همچنین به‌کارگیری دیپلماسی قوی و کاربردی شاهد جهش صادرات کشور در هر دو بخش نفتی و غیرنفتی هستیم. رشد درآمدهای نفتی و نیز درآمدهای ارزش کشور از محل صادرات غیرنفتی باعث شد تا دولت سیزدهم بتواند بدون استقراض از منابع بانک مرکزی تمام کسری بودجه به جای مانده از دولت قبل در بودجه سال 1400 را تأمین کند. در همین راستا تسویه تنخواه 54 هزار میلیارد تومانی دولت قبل از بانک مرکزی نیز با اتکا به افزایش درآمدهای نفتی و غیرنفتی دولت تأمین شد. علاوه براین، افزایش قابل توجه درآمدهای ارزی از نیمه دوم سال گذشته بازار ارز کشور را نیز تحت تأثیر قرارداد و بانک مرکزی توانست تمام نیازهای ارزی کشور را از طریق سامانه‌های نیما و بازار متشکل ارزی پوشش دهد.
 جهش درآمدی در شش ماهه دوم سال
بررسی آمار و ارقام ارائه شده از سوی بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که جهش صادرات نفتی به صورت عمده از نیمه دوم سال گذشته و همزمان با استقرار دولت سیزدهم رخ داده است. طبق این آمار، درآمد صادرات نفتی کشور در 9 ماه سال 1399 برابر با 14 میلیارد و 614 میلیون دلار بوده که در سال گذشته و درمدت مشابه این رقم به 27 میلیارد و 942 میلیون دلار افزایش یافته است. همچنین در حالی که در سه ماه نخست سال گذشته 8 میلیارد و 702 میلیون دلار صادرات نفتی صورت گرفته است، این رقم درشش ماه به 18.6 میلیارد دلار و در 9 ماه این سال به نزدیک به 28 میلیارد دلار افزایش یافته است، رقمی که در 12 ماه سال گذشته به بیش از 38.7 میلیارد دلار بالغ شده است.
  صادرات غیرنفتی در اوج چهار ساله
در کنار رشد درآمدهای نفتی کشور، بررسی اطلاعات بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که ارزش صادرات غیرنفتی کشور نیز در جدول تراز پرداخت‌ها و حساب جاری کشور با جهش مواجه شده است. براین اساس در سال 1397 ارزش صادرات غیرنفتی کشور 35 میلیارد و 562 میلیون دلار بوده که در سال 1395 به 33 میلیارد و 926 میلیون دلار کاهش یافته است و با تداوم این روند نزولی رقم صادرات غیرنفتی کشور در سال 1399 به 28 میلیارد و 805 میلیون دلار کاهش یافته است. اما در سال گذشته به یک باره ارزش صادرات غیرنفتی کشور به 40 میلیارد و 748 میلیون دلار افزایش یافته است که نشان دهنده رشد بیش از 41 درصدی آن است.
مقایسه مقاطع زمانی سال گذشته نسبت به سال 1399 نیز گویای رشد بیشتر صادرات غیرنفتی در نیمه دوم سال گذشته است. درحالی که در 9 ماه سال 1399 ارزش صادرات غیرنفتی کشور 19 میلیارد و 597 میلیون دلار بوده این رقم در 9 ماه سال گذشته به 28 میلیارد و 67 میلیون دلار افزایش یافته است.همچنین صادرات غیرنفتی در سه ماه نخست سال گذشته 8.5 میلیارد دلار و در شش ماه نخست 17.4 میلیارد دلار بوده که در 9 ماه به بیش از 28 میلیارد دلار و در کل سال گذشته به بیش از 40 میلیارد دلار رشد پیدا کرده است.
 جهش 60 درصدی صادرات کالا
با جهش صادرات نفتی و غیرنفتی از نیمه دوم سال گذشته، کل صادرات کالا در سال گذشته نیز براساس جدول تراز پرداخت‌ها و حساب جاری کشور دگرگون شده است. برپایه آمار بانک مرکزی ارزش کل صادرات کالا در سال 1397 برابر با 92 میلیارد و 651 میلیون دلار بوده که در سال 1398 این رقم به 59 میلیارد و 975 میلیون دلار افت کرده است و با 10 میلیارد دلار کاهش دیگر در سال 1399 به 49 میلیارد و 848 میلیون دلار رسیده است. ولی در سال گذشته این رقم به 79 میلیارد و 470 میلیون دلار افزایش یافته است. بنابراین ارزش کل صادرات کالا در سال گذشته نسبت به سال‌های 1399 و 1398 به ترتیب 59.4 درصد و 32.5 درصد بیشتر شده است.
 رشد خیره کننده حساب جاری خالص
با تحولاتی که بخصوص در زمینه صادرات کالا طی سال گذشته صورت گرفته است، حساب جاری خالص کشور نیز با اختلاف زیادی از سال‌های قبل مثبت شده است. 
حساب جاری کشور یکی از حساب‌های زیر‌مجموعه تراز پرداخت کشور است که بیانگر مابه‌التفاوت پس‌انداز و سرمایه‌گذاری کشور است. حساب جاری که نشانگر سلامت اقتصادی کشور است شامل خالص صادرات خدمات و کالا (صادرات پس از کسر واردات)، خالص درآمدهای سرمایه‌گذاری شده و خالص تراکنش‌های جاری مالی است. حساب جاری مثبت کشور بدان معناست که کشور وام‌دهنده بوده و حساب جاری منفی کشور بدان معنی است که کشور بدهکار است. حساب جاری کشور متأثر از فاکتورهای مختلفی مانند سیاست‌های صادراتی و وارداتی، نرخ برابری ارز، حساب ذخیره ارزی، نرخ تورم و سیاست‌های رقابتی است. اصلی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین عامل حساب جاری کشور خالص صادرات (صادرات پس از کسر واردات) است و لذا در دوره‌های توسعه اقتصادی ارزش حساب جاری کشور متناسب با نرخ توسعه اقتصادی افزایش می‌یابد. براساس گزارش بانک مرکزی، حساب جاری خالص کشور در سال 1397 برابر با 26 میلیارد و 241 میلیون دلار بوده است. اما در سال 1398 بواسطه افت صادرات نفتی و غیرنفتی و سایر متغیرهای تأثیرگذار دراین شاخص، حساب جاری خالص کشور به منفی یک میلیارد و 652 میلیون دلار افت کرده است که در سال 1399 نیز با 708 میلیون دلار این حساب منفی باقی مانده است. اما در سال گذشته حساب جاری خالص با رسیدن به 11 میلیارد و 144 میلیون دلار بار دیگر مثبت شده است. آمار بانک مرکزی نشان می‌‌دهد که حساب جاری خالص در 9 ماه سال 1399 منفی 704 میلیون دلار بوده که در 12 ماه این سال به منفی 708 میلیون دلار رسیده است. اما در 9 ماه سال گذشته این حساب مثبت 8 میلیارد و 208 میلیون دلار و در 12 ماه سال قبل به مثبت 11 میلیارد و 144 میلیون دلار بهبود یافته است.