ایران؛ 800 سال قبل

فروزان زیبایی

نشست بررسی «اهمیت پژوهش‌های باستان‌شناسی در مطالعات دوره ایلخانی، چالش‌ها و فرصت‌ها» با سخنرانی «بریگیت هافمن»؛ ایران‌شناس آلمانی و استاد دانشگاه بامبورگ آلمان، صبح چهارشنبه در موزه ملی ایران برگزار شد.
دکتر بریگیت هافمن، دارای مدرک دکتری در رشته تاریخ اسلام شناسی از دانشگاه فرایبورگ است. موضوع تز پست دکتری وی، بررسی خدمات باارزش رشید‌الدین در ربع رشیدی تبریز در دوران حکومت ایلخانی بود که در سال 2001 آن را ارائه کرده است. علاوه بر این، هافمن پژوهش‌هایی در مورد تاریخ و فرهنگ ایلخانی، همین‌طور شرح حال رشیدالدین از زبان خود، ساکنان و بازدید‌کنندگان رصدخانه مراغه و مراسم تاجگذاری مغول انجام داده و حاصل کار او به صورت مقاله منتشر شده است.
او در ابتدای سخنرانی‌اش در این نشست گفت: از زمانی که دونالد ویلبر فهرست معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان را گردآوری کرد در سایت‌های باستان شناسی ایلخانی و معماری برجسته این دوران مثل تخت سلیمان، مسجد جامع ورامین، مقبره اولجایتو در سلطانیه، مسجد علیشاه تبریز یا محراب گچبری مسجد عتیق اصفهان یا مسجد ارومیه یا مقبره پیر بکران تحقیقات بسیاری انجام شده است. در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ محققان ایرانی و خارجی بررسی‌هایی در این زمینه انجام داده و شروع به مستندنگاری، آنالیز و حفاظت از این بناها کردند. آنها حتی توانستند سایت‌هایی را کشف کنند که در کاتالوگ ویلبر وجود نداشت، سایت‌هایی مثل معبد داش کسن که دارای ترکیبی عجیب از مؤلفه‌های بومی ایران (محراب طاقچه مانند با تزئینات مقرنس) و خارجی (دو مجسمه اژدهای چینی) بود یا دو مجموعه غار عجیب نزدیک مراغه که نظرات متفاوتی درباره اینکه نیایشگاه بودائیان، مسیحیان، زرتشتیان یا میترا بوده است.
هافمن با اشاره به اینکه پس از توقف این بررسی‌ها در زمان جنگ ایران و عراق، تنها ایرانیان بودند که در این سایت‌ها به تفحص مشغول بودند و نتایج تحقیقات آنها در خارج از کشور در دسترس نبوده است، گفت: مهم‌ترین اقدام در این زمینه این است که با به روز کردن مداوم اطلاعات و دیجیتالی کردن آن پژوهش‌های محققان ایرانی را در جامعه بین‌المللی آکادمیک انتقال دهیم.
او همچنین ادامه داد: در این سایت‌ها می‌توان به پژوهش‌های باستان شناسی یا انتشارات با موضوعات زیر پرداخت؛ اردوگاه فصلی امپراتوری ایلخانی، راز خاکسپاری ایلخانیان قبل از زمان غازان، شهر فصلی اوجان، وقف مجموعه‌های غازان خان و رشیدالدین فضل‌الله همدانی در تبریز (غازانیه و ربع رشیدی).
دکتر بریگیت هافمن در نهایت پیشنهاد داد: برای ایجاد شناخت بیشتر و به منظور پیشبرد پژوهش‌های دوره ایلخانی اقداماتی مانند برگزاری میزگردهای چند رشته‌ای در سطح ملی و بین‌المللی، از تلاش‌های قابل احترام خواهد بود که امیدواریم بیشتر از پیش شاهد آن باشیم.