کرونالوژی ایران

گروه سیاسی/ امروز 30 اردیبهشت ماه درست سه ماه از زمان اعلام رسمی ورود کرونا به ایران می‌گذرد. سه ماه سختی که البته در کنار تبعات سنگین اقتصادی و اجتماعی و بهداشتی، جلوه‌های مثبتی را نیز از خود در ایران بروز داد. جلوه‌هایی همچون هماهنگی‌ها و همکاری‌های ملی و کنار گذاشتن تنش‌ها و جدال‌های سیاسی و متمرکز شدن روی مهار ویروس وارداتی و البته در کنار آن مشارکت‌های مردمی در مواجهه با این بیماری. کرونا به آزمونی برای سنجش توانایی حکومت‌ها در مواجهه با مسائل جدید و حل چالش‌های جوامع بدل شد. هنوز این مسأله در هیچ کشوری حل نشده است، اما تا اینجا مقایسه عملکرد دولت‌ها در مقابله با این بحران نوظهور، به بحث اصلی رسانه‌ها و کارشناسان تبدیل شده است. این مقایسه درحالی صورت می‌گیرد که سابقه شکل‌گیری دولت‌ها، سابقه حل مسائل، قدرت اقتصاد، توان اجرایی و به طور کلی میزان توسعه یافتگی دولت‌ها و ملت‌ها اساساً نامتقارن است. این فقدان تقارن بویژه برای ایران مصداق دارد. اگر قدرت اقتصادی و نظامی نخست دنیا یعنی امریکا، سنگ‌های بزرگی پیش پای ملت ایران نمی‌انداخت، شاید کارنامه دولت در مواجهه با کرونا به مراتب بهتر از امروز بود. اما حتی با نادیده گرفتن تفاوت‌های تاریخی و نهادی دولت‌ها در ایران و دیگر کشورها و حتی ناچیز گرفتن مسأله‌ای به نام فشار حداکثری امریکا که هیچ کشور دیگری با آن روبه‌رو نیست، باز هم مقایسه عملکرد دولت در ایران و سایر کشورها بویژه اروپایی و امریکا در مقابله با کرونا، چشم‌انداز روشنی از عملکرد دولت در ایران در مقابله با کرونا ارائه می‌دهد.
 زمانی برای خروج از بی تصمیمی و شوک
نخستین موضوع برای بررسی عملکرد دولت‌ها در مقابله با کرونا، می‌تواند زمان و نحوه تصمیم‌گیری برای آغاز مقابله همه‌جانبه، از جمله قرنطینه باشد. کرونا ثابت کرد در توسعه یافته‌ترین کشورها نیز دولت، ساعت دقیق نیست که به سرعت و سهولت به جمع‌بندی برسد و تصمیم بگیرد. به همین دلیل از فرانسه و اسپانیا و انگلیس تا امریکا، شاهد وقفه‌ای 3 تا 4 هفته‌ای برای تصمیم‌گیری درباره اقدامات عاجل کرونایی بودیم. در انگلیس و امریکا، دولتمردان در دو هفته نخست پس از شیوع، مسأله را دست‌کم گرفتند و تنها زمانی که بوریس جانسون، نخست وزیر انگلستان از یک قدمی مرگ بازگشت، دولت، گسترده و جدی بودن چالش را پذیرفت. در فرانسه، امانوئل مکرون پس از یک ماه و نیم از ثبت نخستین مورد بیماری، دستور تعطیلی همه مدارس و دانشگاه‌ها را صادر کرد. در امریکا، ترامپ تا مدت‌ها (و البته همچنان هم) تلاش کرد تا با کم اهمیت قلمداد کردن کرونا، از تصمیم برای قرنطینه خودداری کند. در ایران اما از زمان نخستین مورد مرگ ناشی از بیماری کووید19 تا آغاز تدریجی فاصله‌گذاری اجتماعی (قرنطینه) 4 روز طول کشید؛ 30 بهمن نخستین مرگ بر اثر کرونا اعلام شد و 4 اسفندماه مدارس و دانشگاه‌ها ابتدا در استان‌های پرخطر و سپس در سراسر کشور تعطیل شدند. این درحالی است که کرونا در ایران، تقریباً یک ماه زودتر از کشورهای غربی شیوع پیدا کرد و این یعنی، غیر از چین، تجربه‌ای از دولت‌های دیگر در مواجهه با این ویروس وجود نداشت. اما با وجود این، مسیری که دولت‌های توسعه یافته طی کردند، البته بعد از ایران، مشابه مسیری بود که پیش از آن ایران طی کرده بود. با این تفاوت که دولت ترامپ حدود یک ماه پس از هشدار سازمان جهانی بهداشت، به مردم کشور خود اعلام کرد خودشان را برای یک همه‌گیری آماده کنند. با وجود این، پوشیده نمی‌توان داشت که مدت زمان اعلام قرنطینه سراسری در کشورهای دیگر، از جمله چین، فرانسه و ایتالیا بیشتر از ایران بود. در ایران این زمان اندکی بیش از 2 هفته بود و پس از آن بازگشایی‌ها به تدریج آغاز شد. اما مسأله این است که این سیاست در هر کشور به میزان توان اقتصادی آن کشور برای مواجهه با رکود وابسته بود. یعنی هرچه اقتصاد قوی‌تر، قرنطینه هم طولانی‌تر.
تجهیز اقلام بهداشتی و تأمین اقتصادی
تا پیش از شیوع کرونا، نظام عرضه و تقاضا در زمینه اقلام بهداشتی مانند ماسک و مواد ضدعفونی در توازن بود. طبیعی بود که پس از افزایش سریع و ناگهانی تقاضا، باید زمان داد تا تولید خود را با تقاضای جدید هماهنگ کند. در ایران، جبران کمبودهای بهداشتی و درمانی، از ماسک تا گان محافظتی، اندکی بیش از دو هفته زمان برد. در اروپا و امریکا این زمان به مراتب بیشتر بود که نشان می‌داد حتی پیشرفته‌ترین بازارهای آزاد هم با محدودیت‌های زمانی برای توازن عرضه و تقاضا مواجه هستند. دولت در ایران با حذف سریع محدودیت‌های واردات، رفع موانع تولید و بسیج بخش‌های مختلف حاکمیتی توانست به سرعت این خلأ را پر و نیازهای کشور را تأمین کند. تقریباً در پایان ماه نخست شیوع کرونا در ایران، دیگر گزارشی از کمبود اقلام بهداشتی و درمانی در ایران دیده نشد. این امر تا جایی پیش رفت که اخیراً دولتمردان از آمادگی ایران برای صادرات ماسک و دستگاه‌های تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) خبردادند. مضاف بر اینکه محموله‌های ایرانی کیت تشخیص کرونا به آلمان و ترکیه صادر شده است. در کنار این، با وجود مواجهه ایران با تحریم‌های شدید، آنچه از آن به هجوم مردم به فروشگاه‌ها و کمبود اقلام غذایی و کالاهای اساسی در کشورهای دیگر دیده شد، در ایران به هیچ عنوان تجربه نشد. درحالی که گزارش‌های بسیاری از هجوم مردم به فروشگاه‌ها در استرالیا، انگلستان و امریکا و نیز تصاویر بسیاری از خالی بودن قفسه فروشگاه‌ها در این کشورها مخابره شد.
 توان اقتصادی و اجرایی
یکی از مهم‌ترین مقایسه‌هایی که درباره عملکرد دولت‌ها در مقابله با کرونا مطرح می‌شود، حمایت‌های اقتصادی آنان از بخش‌های مختلف جامعه در مقابله با تبعات اقتصادی کرونا است. در امریکا دولت دو تریلیون دلار و در فرانسه نیز دولت مکرون یک بسته اقتصادی 45 میلیارد یورویی به کارخانه‌های ورشکسته، یک بسته اقتصادی 7 میلیارد یورویی حمایت از کسب و کارهای کوچک و 24 میلیارد دلار نیز برای بیمه بیکاری 8 میلیون کارگر اختصاص داد. این حمایت‌ها درحالی است که امریکا قدرت اقتصادی نخست جهان و فرانسه قدرت اقتصادی دوم اروپا است، مضافاً اینکه هیچ یک مانند ایران با یک تحریم همه‌جانبه مواجه نبودند.
به همین دلیل می‌توان کمک 10 میلیارد دلاری دولت ایران برای مقابله با پیامدهای اقتصادی کرونا را قابل توجه دانست. دولت در ایران، با همه تنگناهای مالی سال‌های اخیر، 75 هزار میلیارد تومان تسهیلات را با نرخ ترجیحی 12درصد در اختیار بنگاه‌های خدماتی و تولیدی قرار داد، 5 هزار میلیارد تومان برای صندوق بیمه بیکاری اختصاص داد تا در اختیار بیکاران قرار بگیرد، 4 بسته حمایتی از 200 تا 600 هزار تومان برای 3 میلیون خانوارهای با درآمد خیلی کم اختصاص داد که نخستین بسته آن سال گذشته اعطا شد یا اینکه وام یک تا 2 میلیون تومانی بدون درخواست تضمین برای 4 میلیون خانوار کم درآمد درنظر گرفت. این مصوبات و اقدامات درحالی بود که ایران پیش از غرب با کرونا رو به رو شد و این یعنی، دولت در ایران برای این سیاست‌ها، از کشورهای دیگر گرته برداری و تقلید نکرد، بلکه خود براساس نیازها و تجربه و درنهایت توان داخلی، تصمیمات ابداعی اتخاذ کرد.
مرگ و میر بر اثر کرونا، اصلی ترین شاخص
یک شاخص اصلی دیگر برای داوری عملکرد دولت‌ها، میزان مرگ و میر بر اثر کرونا است. براساس آمارهای رسمی و شاخص‌های قطعی وزارت بهداشت، تا روز گذشته مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به ۱۲۲ هزار و ۴۹۲ نفر و مجموع جان‌باختگان این بیماری به ۷ هزار و ۵۷ نفر رسیده است. البته تا دیروز ۹۵ هزار و ۶۶۱ نفر از بیماران هم بهبود یافته و ترخیص شده‌اند.
بر اساس آخرین آمار جهانی پایگاه اطلاعاتی «worldometer» تا روز یکشنبه تعداد مبتلایان در ایالات متحده امریکا به یک میلیون و 507 هزار و 773 نفر و تعداد فوت شده‌ها به 90 هزار و 113 نفر رسیده است. در اسپانیا هم 276 هزار و 505 نفر مبتلا و 27 هزار و 563 نفر فوت شده‌اند. این رقم برای روسیه 272 هزار و 43 مبتلا و 20 هزار و 537 فوتی است. در فرانسه هم 179 هزار و 365 نفر «کووید 19» گرفته‌اند و 27 هزار و 625 نفر هم درگذشته‌اند. 224 هزار و 760 نفر هم در ایتالیا مبتلا شده‌اند که 31 هزار و 763 نفر آنها فوت کرده‌اند.
هرچند برخی از رسانه‌ها و دولت‌ها تلاش دارند تا آمارهای رسمی ایران را زیر سؤال ببرند، اما حتی این امر هم نمی‌تواند ضعف دولت‌های اروپایی و غربی در مواجهه با کرونا را بپوشاند. این ضعف به معنای برتری دولت در ایران یا دیگر کشورها نسبت به این جوامع نیست، بلکه توانست تصویر واقع‌بیانه‌ای نسبت به نهاد دولت در ایران و سایر کشورها ارائه کند. این تصویر به ما می‌گوید نهاد دولت در ایران نه آنقدر ضعیف و سست است که بنا به خواست برخی بدخواهان به فروپاشی میل کرده باشد، نه نهاد دولت در غرب آن طور که ادعا می‌شود، آنقدر قوی است که از پس هر مشکلی بربیاید. به گواه کارشناسان و تحلیلگران منصف دولت ایران با وجود تنگناهای مختلفی که داشته، اما با اتخاذ یک الگوی داخلی مبتنی بر داده‌های علمی و کارشناسی و البته با هماهنگی و همکاری ملی و حضور داوطلبانه مردمی در قیاس با برخی کشورهای اروپایی و امریکا کارنامه موفق‌تری را رقم زده است.

ارزیابی شخصیت ها از عملکرد دولت
شخصیت ها    توضیحات

کریستوف هملمن نماینده سازمان بهداشت جهانی در ایران    خیلی از مردم نمی‌دانند ولی ایران یکی از قوی‌ترین سیستم‌های خدمات بهداشتی را در منطقه مدیترانه دارد برای مثال در موضوع بیمه فراگیر، ایران یکی از کشورهای  با حداکثر فراگیری و پوشش مالی در این منطقه است.
ریچارد برنان مدیر امور اورژانس دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت    ریچارد برنان و کریستوف هملمن در حاشیه بازدید از نقاهتگاه‌های سرخه حصار و خاقانی و مرکز بهداشت شمیرانات، اقدامات صورت گرفته در دانشگاه
و کشور در راستای مقابله و کنترل کرونا ویروس را بسیار تحسین برانگیز دانستند.
آیت‌الله رئیسی،
رئیس قوه قضائیه    اولین چیزی که موجب نمایش موفقیت ایران اسلامی شد، تدابیر حکیمانه مقام معظم رهبری و سیره و سلوک شخصی ایشان بود که همه ظرفیت‌های کشور را برای تلاش همدلانه بسیج کردند. عامل دیگر به میدان آمدن همه ظرفیت‌های دولت، نیرو‌های مسلح و نهادهای انقلابی بود که همه از این آزمون سربلند بیرون آمدند.
علی لاریجانی،
رئیس مجلس    اینکه حدود ۸۰ درصد کسانی که درگیر این بیماری شدند در ایران بهبود یافتند نتیجه برنامه‌ریزی صحیح وزارت بهداشت و مجاهدت این عزیزان بوده است.
مصطفی هاشمی طبا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب    قطعاً که هیچ عملکردی بدون اشتباه و نقد نیست  اما آنچه دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا انجام داده به اذعان  هر عقل منصفی قابل قبول است.
محمد کاظم انبارلویی،
عضو شورای مرکزی حزب مؤتلفه اسلامی    جلسات دولت برای تدبیر امور و تصمیماتی که اعلام می‌شد، ابعاد اجتماعی، دینی، مذهبی و رفاهی مردم را در بر می‌گرفت. مردم همکاری کردند و دولت نیز به نوبه خود برای مقابله با ابعاد همه جانبه این پدیده بسیار با تدبیر عمل کرد.
سیدحسین موسوی تبریزی، دبیرکل مجمع محققین و مدرسین    عملکرد دولت در مقابله با کرونا را با هر شاخصی که بسنجیم، موفق بوده است. این شاخص هم می‌تواند توانایی‌ها و ظرفیت‌های اجرایی و مالی خود دولت باشد و هم عملکرد دولت‌های توسعه یافته در کشورهای دیگر.
زهره الهیان منتخب اصولگرای تهران
در مجلس یازدهم    در مجموع عملکرد نظام سلامت کشور ما نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر از جمله امریکا و کشورهای غربی بهتر و مؤثرتر بوده است.