5 ماه زیر سایه کرونا

عطیه لباف
خبرنگار
ژانویه 2020، سرآغاز تخریب ساختارهای بازار نفت بود؛ اما کسی انتظار نداشت که تا این اندازه موضوع جدی باشد. با گسترش ویروس کرونا در چین، پیش‌بینی‌ها در مورد میزان تقاضا برای نفت خام روند نزولی گرفت و برخی از نهادها مانند اوپک تخمین زدند که قرنطینه، کاهش فعالیت‌های اقتصادی و تردد‌ها در چین منجر به کاهش روزانه 200 هزار بشکه از تقاضای نفت در 2020 می‌شود. ولی موضوع جدی‌تر از آن بود که به نظر می‌رسید.
ماه ژانویه، سقوط قیمت‌ها  آغاز شد
با کاهش تقاضا در چین و افزایش مازاد عرضه، قیمت نفت خام که سال جدید را با 66 دلار در بشکه آغاز کرده بود، طی یک روند نزولی به کانال 61 دلار در بشکه در تاریخ 24 ژانویه 2020 (بهمن 1398) وارد شد. این پایین‌ترین رقم از 3 دسامبر 2019 بود.
وزرای نفت و انرژی تولیدکنندگان بزرگ برای آرام کردن جو بازار شروع به ارسال سیگنال‌های مثبت کردند تا قیمت نفت پایین‌تر نیایید. در این راستا، وزیر انرژی عربستان، درباره افت قیمت نفت به‌دلیل نگرانی‌ها درباره شیوع ویروس کرونا گفت که مطمئن است چین می‌تواند ویروس کرونا جدید را مهار و نابود کند. تأثیر گسترش این ویروس بر بازارهای جهانی، بیشتر ناشی از عوامل روانی و بدبینی بیش از حد برخی فعالان بازار است، در حالی که این ویروس تأثیر بسیار محدودی بر تقاضای جهانی نفت دارد. اما تمام این اظهارات نتوانست جلوی کاهش قیمت نفت را بگیرد. در ماه فوریه، نگاه‌ها تغییر کرد. پایگاه خبری یاهو فایننس، به نقل از دیمین کوروالین، استراتژیست بانک امریکایی گلدمن ساکس، در این ماه نوشت: برآورد آسیب ویروس کرونا به تقاضای نفت دشوار است. ویروس کرونا سبب شوک در تقاضای نفت شده است.
مارس و نشست ناموفق اوپک پلاس
تعمیق توافق کاهش تولید نفت خام اوپک پلاس می‌توانست، شرایط را بهتر کند اما در 5 و 6 مارس اجلاس اوپک و اوپک پلاس برگزار شد و نتیجه آن چیزی نبود که بازار منتظر آن بود. مذاکرات شکست خورد و وزیر انرژی روسیه زمان خروج از نشست به رسانه‌ها گفت که دیگر توافق کاهش تولیدی میان اعضای اوپک پلاس وجود ندارد و از فردا هر کس به هر اندازه که می‌خواهد می‌تواند نفت خام وارد بازار کند. روسیه زمانی که این تصمیم را گرفت، تأکید داشت که قیمت کنونی نفت (کانال 50 دلاردر بشکه) رضایت‌بخش است.
2 روز بعد، عربستان در تقابل با روسیه، شروع به اعطای تخفیف‌های ویژه نفتی کرد. حالا شیوع ویروس کرونا، شکست توافق اوپک پلاس و اقدام عربستان و متحدانش به دادن تخفیف‌های ویژه برای تصاحب بازار دست به دست هم داده بودند و نه فقط مازاد عرضه افزایش یافت بلکه قیمت‌ها نیز به کانال 30 دلار در بشکه سقوط کرد.به طوری که قیمت شاخص نفت خام برنت در ۱۹ اسفندماه به ۳۳ دلار و ۹۶ سنت و قیمت شاخص دبلیوتی‌آی امریکا به ۳۰ دلار و ۵۵ سنت رسید. جنگ قیمتی در آن زمان مهم‌ترین عامل افزایش عرضه نفت به بازار بی‌کشش نفت بود.
آوریل سیاه و اتفاقی که سابقه نداشت
ماه آوریل یکی از عجیب‌ترین ماه‌ها برای بازار جهانی نقت خام بود. در اواسط این ماه، مازاد عرضه نفت به رقم بی‌سابقه‌ای رسیده بود و دیگر نه تنها مخازن خشکی بلکه نفتکش‌ها نیز برای ذخیره‌سازی و انبار نفت استفاده می‌شد.
تقریباً همه متوجه شده بودند که همه‌گیری کرونا، مخرب‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کردند، لذا باید دست به کار شوند. دراین ماه یک اتفاق مهم رخ داد؛ اینکه کشورهای غیر عضو در اوپک برای کاهش تولید نفت اعلام آمادگی کردند و دیگر مانند سابق اوپک را کارتل نمی‌دانستند. برگزاری نشست فوق‌العاده اوپک پلاس و همین‌طور گروه 20 در نتیجه این تغییر نگاه رقم خورد و کشورها متعهد به کاهش  تولید به میزان مؤثر 19میلیون بشکه در روز (اوپک پلاس 9.7 میلیون بشکه در روز) شدند. اما با وجود این، مازاد عرضه نفت، پیروز ماه آوریل بود. به طوری که در 20 آوریل، قیمت معاملات آتی نفت شاخص WTI به منفی 40 دلار سقوط کرد. اتفاقی بی‌سابقه که طی آن تولیدکنندگان حاضر بودند به خریدار 40 دلار در ازای هر بشکه بدهند تا نفت را از آنها تحویل بگیرد. عجیب و بی‌سابقه!
ماه مه؛ کاهش تولید و تقویت تقاضا
با نمایان شدن عمق آثار کرونا بر بازار نفت، کشورها از جمله عربستان، امارات و کویت قول کاهش تولید بیشتری را به بازار نفت دادند و این کشورها که در ماه آوریل با وجود افت قیمت‌ها تولیدشان را بشدت افزایش داده بودند،قول دادند 2میلیون و180 هزار بشکه دیگر در روز را از تولیدشان بکاهند.
همزمان دولت‌ها از شدت قرنطینه و محدودیت‌های خود در برابر کرونا کم کردند و در ما مه - یعنی ماه جاری میلادی - اندکی ساختار بازار وضعیت بهتری پیدا کرد. به طوری که اکنون قیمت نفت خام در بالاترین سطح خود طی یک ماه اخیر قرار دارد. شاخص برنت روز گذشته بشکه‌ای 34.34 دلار و شاخص WTI نیز 31.68 دلار معامله می‌شد. روز گذشته استفان اینز، استراتژیست ارشد بازار در مؤسسه آکسی‌تریدر با اشاره به کاهش تولیدهایی که برای مقابله با ویروس کرونا طراحی شده است، به رویترز گفت: ممکن است با کاهش محدودیت‌های حمل‌ونقل، قیمت نفت روند افزایشی بیشتری داشته باشد. به نظر می‌رسد که بعد از 5 ماه، اندکی امید به بازار جهانی نفت خام بازگشته است. با این حال همه نگران افزایش شیوع ویروس و بازگشت همه‌گیری کرونا در جهان هستند. باید منتظر ماند و دید که آیا در 20 مه 2020 نیز دوباره قیمت‌های منفی رقم می‌خورد یا اینکه بزرگ‌ترین بحران بازار نفت پشت سر گذاشته شده است.