محبت یا شدت؟

حجت الاسلام والمسلمین محسن قرائتی 
«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدّٰاءُ عَلَى الْکُفّٰارِ رُحَمٰاءُ بَیْنَهُمْ تَرٰاهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللّٰهِ وَ رِضْوٰاناً سِیمٰاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أثَرِ السُّجُودِ ذٰلِکَ مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرٰاةِ وَ مَثَلُهُمْ فِی الْإِنْجِیلِ کَزَرْعٍ أخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوىٰ عَلىٰ سُوقهِ یُعْجِبُ الزُّرّٰاعَ لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفّٰارَ وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّٰالِحٰاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أجْراً عَظِیماً »(فتح،۲۹)
محمد، فرستاده خداست و کسانى که با او هستند، بر کافران، سخت و با یکدیگر مهربانند. آنان را پیوسته در رکوع و سجود مى‌بینى که بخشش و خشنودی را از خدا مى‌جویند. نشانه آنان در رخسارشان از اثر سجود پیداست. این است وصف ایشان در تورات و وصف آنان در انجیل. وجودشان مانند زراعتى است که جوانه‌اش را از زمین رویانده، پس آن را نیرو داده تا سخت شود و بر ساقه‌ خود [استوار] بایستد، آن گونه که کشاورزان را به شگفتى و شادى وامى‌دارد. تا خدا بواسطه [انبوهى و نیرومندى] مؤمنان، کافران را به خشم آورد. [ولی] خداوند به کسانى از کافران که ایمان آورده و کارهاى شایسته کنند، وعده آمرزش و پاداشى بزرگ داده است.
در این آیه، شیوه‌ ارتباطات یک مؤمن ترسیم شده است:
با دشمنان: شدت و سختى. «أشِدّٰاءُ»
با اهل ایمان: محبت و مهربانى. «رُحَمٰاءُ»
با خداوند: عبودیت و بندگى. «رُکعاً سُجَّداً»
این آیه، هم به نشانه‌هاى ظاهرى مؤمن اشاره کرده که خضوع و خشوع در گفتار و رفتار است: «سِیمٰاهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أثَرِ السُّجُودِ»، هم به استوارى و ریشه‌دار بودن عقیده در دل‌وجان مؤمن که همواره در حال رشد و گسترش است: «کزَرْعٍ أخْرَجَ شَطْأَهُ». آری! اسلام دینی جامع است؛ در روابط سیاسى: «أشِدّٰاءُ عَلَى الْکفّٰارِ»، در اخلاق اجتماعى: «رُحَمٰاءُ بَینَهُمْ» و در بعد معنوى: «رُکعاً سُجَّداً» است.   بر اساس این آیه:  1- جهانى شدن مکتب اسلام، به مؤمنانی صادق و استوار برای یاری دین خدا نیازمند است: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّٰهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ»   2- مسلمانان باید در برابر دشمن؛ قاطعیت، صلابت و شدّت داشته و در برابر دیگر مؤمنان، رأفت، رحمت و عطوفت داشته باشند. «أشِدّٰاءُ عَلَى الْکفّٰارِ رُحَمٰاءُ بَینَهُمْ» 3- بى‌تفاوتى ممنوع، مسلمان باید مظهر حبّ و بغض در راه خدا باشد. «أشِدّٰاءُ عَلَى الْکفّٰارِ رُحَمٰاءُ بَینَهُمْ»  4- در فرهنگ قرآن، ملاک مهر و قهر، ایمان و کفر است، نه قوم و قبیله و مال و ثروت. «أشِدّٰاءُ عَلَى الْکفّٰارِ رُحَمٰاءُ بَینَهُمْ»  5- عبادت، براى یاران پیامبر یک سیره دائمى است، نه یک عمل موسمى. «تَرٰاهُمْ رُکعاً سُجَّداً»  6- در جامعه اسلامى، باید اقامه نماز ظهور و بروز داشته باشد، نه مخفى و پنهان. «تَرٰاهُمْ»  7- بخش‌هایى از تورات و انجیل فعلى، دست نخورده و تحریف نشده است، لذا قرآن در مواردى به آنها استناد مى‌کند. «ذٰلِک مَثَلُهُمْ فِی التَّوْرٰاه وَ... اَلْإِنْجِیلِ»  8- جامعه اسلامى باید خودکفا، مستحکم و مستقل باشد تا بتواند روى پاى خود بایستد. «فَاسْتَوىٰ عَلىٰ سُوقِهِ»  9- دین از سیاست جدا نیست. در کنار رکوع و سجود، موضع‌گیرى‌هاى قاطع و دشمن‌شکن لازم است. «رُکعاً سُجَّداً... لِیغِیظَ بِهِمُ الْکفّٰارَ»  10- رشد کمى و کیفى مسلمانان، کفّار را عصبانى مى‌کند. «لِیغِیظَ بِهِمُ الْکفّٰار»‌‌‌