آیا به معنای واقعی کنسرتی با عنوان موسیقی اقوام وجود دارد؟

علی مغازه‌ای
کارشناس و پژوهشگر موسیقی
مسئولان دولتی و فرهنگی تصمیم دارند از یکم تیرماه کنسرت‌های موسیقی را با پنجاه درصد ظرفیت سالن‌ها برگزار کنند اما آیا این تصمیم‌گیری برای موسیقی اقوام هم قابل اجرا است! هرچند که به عقیده من فاجعه خیلی قبل‌تر برای موسیقی نواحی اتفاق افتاده است اما پاسخ را با یک پرسش آغاز می‌کنم که اساساً مگر ما برنامه‌ای به معنای واقعی به‌عنوان کنسرت موسیقی اقوام داریم؟
من براین نظرم که اکثر کنسرت‌هایی که با عنوان موسیقی اقوام برگزار می‌شوند صرفاً موسیقی‌های سرگرم کننده‌ای هستند که با تم‌هایی از فرهنگ اقوام از قبیل زبان، لهجه و در اغلب موارد درحد لباس و پوشش محلی آن هم در اغلب موارد باسمه‌ای و بازاری خلاصه ‌می‌شوند و اجرای این گونه برنامه‌ها از دیدگاه من موسیقی اقوام نیست. اما در مورد بازگشایی سالن‌های کنسرت باید بگویم حال که دولت چنین تصمیم محدودکننده‌ای دارد، بالطبع باید راه‌های حمایتی آن را هم درنظر بگیرد. اگر فرض را بر این بگذاریم که هر کنسرت براساس پروتکل‌های اعلام شده و با صندلی‌های یکی درمیان برگزار شود؛ یعنی قدرت درآمد زایی تهیه‌کننده کاهش پیدا کرده و قطعاً افزایش قیمت بلیت را درپی خواهد داشت تا بخشی از این ضرر و زیان‌ها جبران شود. درنتیجه اغلب مخاطبان چنین رویکردی غیرفرهنگی یا از اقشار به قول معروف مرفه بی‌درد هستند که این کنسرت‌ها را فرصتی برای سرگرمی و وقت گذرانی خود انتخاب می‌کنند که در نتیجه چنین فرایندی، واپس رَوی سلیقه‌های شنیداری در کشور شتابی دوچندان خواهد داشت چرا که نگاه مخاطب حرفه‌ای یا آگاه در یک کنسرت بسیار متفاوت است. چنین مخاطبی نگاه و‌ حضورش همراه با رویکردی انتقادی و درونمایه‌ای هنری است اما وقتی جنبه‌های سرگرم‌کننده مدنظر باشد، می‌شود همان موسیقی‌های عامه‌پسند یا پاپ امروزی که تهی از محتوا و هنر هستند و در واقع صرفاً تولیداتی صنعتی با رنگ و لعابی از سنت یا فرهنگ نواحی ایران هستند. بنابراین بازهم تأکید می‌کنم دولت بهتر است نگاه حمایتی داشته باشد و نسبت به ضرر و زیان‌های حوزه فرهنگ از جمله تهیه‌کننده‌ها و هنرمندان موسیقی و در صدر همه از مخاطبان فرهنگ و هنر ایرانی حمایت‌های لازم و جدی را هم داشته باشد.
البته اعلام شده افزایش قیمت بلیتی نخواهیم داشت؛ خب باید دید درعمل به چه صورت است. تنها دستورالعملی صادر شده و سالن‌های کنسرت باز خواهند شد. باید دید پیامدهای بعد آن چه خواهد بود!
اما اینکه در توجیه این تصمیمات می‌گویند برگزاری کنسرت‌ها کمک به امرار معاش هنرمندان موسیقی اقوام است، به شخصه هیچ اعتقادی به این موضوع ندارم. باید بدانی که تنها درصد ناچیزی از هنرمندان موسیقی نواحی این شانس یا امکان را داشته‌اند که با برگزاری کنسرت کسب درآمد کنند که برخی از آنها هم سلبریتی شدند و برخی دیگر هم امکانات تهیه‌کنندگی دارند. مابقی یا در محل زندگی‌شان با کشاورزی یا کارگری و در بیشتر موارد با بی‌بضاعتی روزافزون زندگی خود را می‌گذرانند. بنابراین برگزار شدن یا برگزار نشدن کنسرت‌ها چیزی از زندگی آنها کم یا به آن اضافه نمی‌کند و نیازهای معیشتی و حمایتی آنها سر جای خود باقی است. با این حرف‌ها و دستورالعمل‌ها مشکلی پیش نمی‌آید چرا که حل مسأله ساده‌تر از این حرف‌ها است. باید دید در عمل از کدام موسیقی و کدام مخاطب و کدام کنسرت صحبت می‌شود. این موضوعات همان چیزهایی است که آیین‌نامه و روشمندی مشخصی برای آن وجود ندارد.