بازار نفت در خواب سبک

عطیه لباف
 خبرنگار
هفته‌هاست که نفت خام با قیمتی در محدوده 43 دلار در بشکه فعالیت هفتگی خود را پایان می‌دهد. موج دوم کرونا، بازگشت اقتصاد برخی از کشورها به فعالیت‌های اقتصادی، کاهش ذخایر نفت امریکا و حتی کاهش سطح توافق اوپک پلاس از 9.6 میلیون بشکه به 8.1 میلیون بشکه در روز، هیچ کدام نتوانسته‌اند در روند قیمتی یک ماه اخیر چندان تأثیری داشته باشند. جالب آنکه تمدید توافق کاهش تولید نفت اوپک پلاس در روز چهارشنبه نه تنها بازار را سبز نکرد، بلکه پس از توافق قیمت‌ها چند سنت دلار کاهش یافت. اکنون 2 ماه آغاز پاییز 2020 باقی‌ مانده است و پالایشگاه‌ها روند ذخیره‌سازی نفت را بزودی شروع می‌کنند. اما چرا هیچ یک از مؤلفه‌های مؤثر بر بازار نمی‌تواند قیمت نفت را از محدوده کنونی دور کند؟
عباس ملکی، دانشیار سیاستگذاری انرژی در دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه صنعتی شریف در این باره به «ایران» توضیح می‌دهد: «در حال حاضر بردارهای مؤثر متعددی در دو سوی عرضه و تقاضای بازار نفت به چشم می‌خورند که در جهت عکس هم کار می‌کنند. افزایش شیوع کووید19 تقاضا را کم می‌کند؛ مسافرت‌ها را به تعویق می‌اندازد و فعالیت کارخانه‌ها را کاهش می‌دهد اما در عین حال برخی از اقتصادها در حال خروج از محدودیت و افزایش فعالیت هستند. یا توافق اوپک پلاس تمدید شده است و عرضه را تا اندازه‌ای کنترل می‌کند اما در همین راستا، از ماه دیگر حدود 2 میلیون بشکه در روز تولید اعضا به بازار بازمی گردد.»
او با اشاره به روند افقی قیمت‌ها در هفته‌های اخیر ادامه می‌دهد: «مجموع عوامل مؤثر بر عرضه و تقاضا شرایطی تعادلی دارند و این مسأله باعث شده قیمت نفت به حالت «کونتانگو» حرکت کند. یعنی در یک کانال افقی باریک در طول یک بازه زمانی نوسانات اندک داشته باشد.»
این تحلیلگر بازار نفت با اشاره به رشد صنعتی چین در 3 ماهه دوم سال 2020 بیان می‌کند: «حرکت نسبتاً ثابت قیمت نفت (کونتانگو) تقریباً روی نرخی انجام می‌شود که هزینه تولید نفت شیل رقم می‌خورد. اگر قیمت‌ها از رقم‌های فعلی بالاتر برود، تولید افزایش و اگر کمتر شود، تولید این نفت گران کاهش می‌یابد.»
جمعه (17 جولای) بازار نفت درحالی به کار خود پایان داد که معاملات آتی شاخص WTI در نرخ 40.59دلار در بشکه و قیمت شاخص برنت در محدوده 43.14 دلار در بشکه قرار داشت. با یک بررسی عمیق‌تر می‌توان دریافت که قیمت نفت در جمعه‌های گذشته نیز در همین محدوده بوده است.
شاخص WTI در جمعه سوم جولای 40.65 دلار در بشکه و در روز جمعه 10 جولای در نرخ 40.55 دلار در بشکه قرار گرفت. شاخص برنت به‌عنوان مرجع اصلی قیمت‌ها نیز در 3 جولای 42.80 دلار در بشکه و در 10 جولای 43.24 دلار در بشکه هفته کاری خود را پایان داد.
توافق چهارشنبه اوپک پلاس چقدر مؤثر بود؟
اوپک پلاس روز چهارشنبه توافق کرد که سقف کاهش تولید خود را از ماه آینده تقلیل دهد. به عبارتی اعضا به جای کاهش 23 درصدی تولید از ماه آتی میلادی (آگوست/مرداد) تولید خود را حدود 18 درصد کم خواهند کرد. آیا این کاهش تولید بر بازار اثر مثبت می‌گذارد؟ برخی از تحلیلگران می‌گویند که اقتصاد جهانی به آرامی در حال بیدار شدن از خواب کووید19 است و ممکن است که این توافق نیز به مرور اثرگذاری بیشتری بر قیمت‌ها داشته باشد. اما این زمان است که همه چیز را مشخص خواهد کرد.
اوپک پلاس از ماه مه تاکنون 9.7 میلیون بشکه در روز یا به‌عبارتی 10 درصد از عرضه جهانی نفت را کاهش داده است تا بازار را احیا کند. از ماه آتی این رقم به 8.1 میلیون بشکه در روز کاهش می‌یابد.
اوپک پلاس در ماه آوریل اعلام کرده بود که این کاهش سقف را در ماه جولای اعمال می‌کند اما با بررسی شرایط بازار آن را یک ماه به تعویق انداخت و در ماه جولای (ماه جاری میلادی) نیز به کاهش 9.7 میلیون بشکه‌ای تولید پایبند بود. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میزان پایبندی این گروه به توافق کاهش تولید 107 درصد بوده است، چراکه عربستان و کویت و امارات بیش از سهم خود، کاهش تولید داشته‌اند و این موضوع تخلف برخی از اعضا را پوشش داده است. اکنون اعضای متخلف در ماه‌های آتی کاهش تولیدشان را باید تعمیق کنند تا کسری‌های ماه‌های گذشته جبران شود. اوپک پلاس معتقد است که افزایش عرضه ناشی از تسهیل برنامه‌ریزی‌شده کاهش تولید با بهبود تقاضا، جذب بازار می‌شود.
با این حال قیمت نفت پس از جلسه کمیته وزارتی نظارت اندکی نزولی شد و تحلیلگران می‌گویند که کاهش تولید اوپک پلاس نوعی ضامن برای کف قیمت هاست و نباید از این توافق انتظار افزایش قیمت داشت. به عبارت دیگر این کاهش عرضه به‌منظور جلوگیری از ریزش قیمت‌ها انجام می‌شود و آنچه قیمت‌ها را تقویت می‌کند بهبود تقاضاست.
شکست موج دوم
هنوز این نگرانی‌ها وجود دارد که اگر اقتصاد دوباره به حالت تعطیل دربیاید و خواستار محدودیت شود، ممکن است نوسانات قیمت نفت دوباره افزایش یابد و قیمت‌ها بر مدار نزولی قرار بگیرد. بخصوص در کشورهای مصرف‌کننده بزرگ نفت مانند امریکا، هند و برزیل که هنوز سایه کرونا در حال گسترش است.
با‌وجود این، دلایل مختلفی وجود دارد که به احتمال زیاد قیمت نفت نمی‌تواند به‌حدی برسد که در ماه آوریل بود؛ یعنی سقوط شاخص WTI به رقم تاریخی منفی 40 دلار در بشکه و کاهش شدید شاخص برنت به زیر 20 دلار در بشکه.
مهمتر از همه، به‌نظر می‌رسد بحران بهداشت اولیه در بسیاری از کشورها تحت کنترل معقول و منطقی است و مجموع این عوامل نشان می‌دهد که اثر‌گذاری موج دوم شیوع ویروس کرونا بر بازار نفت، هر اندازه که این موج سهمگین باشد، بازهم نسبت به موج اول قابلیت کنترل بیشتری دارد. شرایط به گونه‌ای است که بازارها تمایل دارند نسبت به اخبار کووید19 و موفقیت‌ها در زمینه کشف دارو و واکسن واکنش مثبت نشان دهند تا اینکه تحت تأثیر منفی موج دوم قرار بگیرند.
هنگامی که اوپک پلاس برای اولین بار اعلام کرد که تولیدش را با 9.7 میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد، شک و تردیدهای گسترده‌ای در مورد رعایت اعضا وجود داشت اما اکنون چنین نیست و بازار نفت به همکاری این کشورها با یکدیگر نیز خوشبین شده است.
در جریان آخرین جلسه این گروه، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی خاطرنشان کرد، تنها حدود 1.15 میلیون بشکه در روز به تولید اضافه می‌شود و آن هم برای مصارف داخلی است نه صادرات. این موضوع باعث شد بازار واکنش منفی جدی به ورود توافق به فاز بعدی آن نشان ندهد.
عبدالعزیز بن سلمان می‌گوید که احتمالاً این گروه توافق کاهش تولید نفت خود را تا پایان سال ۲۰۲۲ تمدید می‌کند و جای نگرانی چندانی وجود ندارد.
با وجود آنکه تقاضای جهانی نفت هنوز 10 درصد پایین‌تر از سطح قبل از بحران کروناست اما همه باور دارند که موج دوم تخریب کمتری از موج اول شیوع کووید19 خواهد داشت.
ضمن آنکه تولید‌کنندگان ایالات متحده نیز تولید نفت خامشان را بشدت کاهش داده‌اند و اداره اطلاعات انرژی امریکا نیز برآورد کرده است که تولید نفت شیل در ماه آگوست به کمترین سطح در دو سال اخیر می‌رسد.
اگرچه اوپک پلاس دیگر بر ضرورت کاهش تولید نفت امریکا تأکید نمی‌کند اما از این موضوع نیز رضایتی نسبی دارد. کاهش سقف کاهش تولید همچنان فشار را روی این نفت گران با حفظ قیمت‌ها در محدوده 40 دلار در بشکه حفظ خواهد کرد.