عشق و منطق در روزهای کرونایی

محسن  بوالحسنی
خبرنگار
بعد از 108 روز تعطیلی بالاخره با موافقت ستاد ملی کرونا مراکز فرهنگی بازگشایی شدند و سالن‌های تئاتر و سینماها نیز به موازات همین تصمیم با اما و اگرهای بسیار در به ‌روی مخاطب گشودند. بازگشایی‌ها و آغاز به کار فعالیت‌های نمایشی با تئاتر خیابانی بود و طبق ابلاغیه‌های بهداشتی گروه‌های تئاتر خیابانی برای اولین بار در خیابان، به روی «صحنه» رفتند و نمایش‌های خود که اغلب رویکردی متناسب با مسأله این روزها، ویروس کرونا، داشتند در معرض دید مخاطبان گذاشتند. به‌عنوان مثال در تهران از چهارشنبه ۲۱ خرداد تا شنبه ۳۱ خرداد هر روز از ساعت ۱۷ تا ۱۹ پهنه فرهنگ و هنر رودکی (محوطه مجموعه تئاترشهر) میزبان علاقه‌مندان به تئاتر خیابانی شد و در شهرهای دیگر هم این اتفاق افتاد و بالاخره کم‌کم مردم حضور هنرمندان را بعد از چندماه در کنار خود احساس کردند و هنرمندان هم از پیله‌ و قرنطینه و بیکاری چندماهه خود بیرون آمدند. علاوه بر تهران هم در بازه زمانی ذکر شده ۳ گروه در شهرهای کرمان، سیرجان و رفسنجان استان کرمان، ۶ گروه در شهرهای قزوین، الوند و تاکستان استان قزوین، ۷ گروه در شهرهای رشت، لاهیجان و آستانه اشرفیه استان گیلان و ۴ گروه در سطح شهر کرمانشاه استان کرمانشاه با مشارکت ادارات‌ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفاتر انجمن هنرهای نمایشی استان‌ها به اجرای تئاتر خیابانی پرداختند. این بازگشایی و شروع دوباره اما چند هفته بیشتر دوام نیاورد و با شروع موج دوم شیوع بیماری کرونا، ستاد ملی مقابله با کرونا دوباره تصمیم گرفت فعالیت‌های فرهنگی را به حالت تعلیق در بیاورد و تعطیلی دوباره سینماها، سالن‌های نمایش و تمامی مراکز فرهنگی کلید مطرح شد.
 مردم خوراک فرهنگی می‌خواهند
در هر دو مقطع زمانی یاد شده، بسیاری اعتقاد داشتند که تئاتر خیابانی می‌تواند به‌دلیل تجمعی که ایجاد می‌شود خطرآفرین باشد و برخی هم معتقد بودند عملیاتی کردن پروتکل‌های بهداشتی و ملحوظ کردن فاصله‌های اجتماعی در این حوزه بهتر جواب می‌دهد. البته همین اتفاق هم افتاد و گروه‌های تئاتر خیابانی همان‌طور که گفته شد برای اولین بار، اجرای خود را از سطح به صحنه بردند و صندلی‌هایی برای تماشاچیان در نظر گرفته شده بود که با فاصله‌های مناسب از هم جاگذاری شده بودند و کم‌کم داشت همه چیز عادی می‌شد که ابلاغیه تعلیق مجدد آمد. سامان خلیلیان مدیر کانون تئاتر خیابانی در گفت‌و‌گو با «ایران» میزان استقبال مردم از تئاترهای خیابانی را در فاصله‌ اجراهای مجدد، خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «مشاهدات میدانی ما و دیگر دوستان نشان می‌دهد که استقبال از تئاترهای خیابانی در این دوره بسیار خوب و چشمگیر بود. باید قبول کنیم که نبود برنامه‌ریزی و خوراک متنوع برای مردم در شرایط کرونایی باعث خستگی مردم شده بود و هر روز هم مردم و هم هنرمندان میل بازگشت به دوران پیش از تعطیلی‌ها برایشان جدی‌تر می‌شد. مردم تا کی می‌توانستند با تلویزیون سرگرم شوند؟ آنها نیاز به خوراک‌های متنوع فرهنگی و هنری داشتند و دارند و البته گاهی این نیاز فرهنگی با شرایط اقتصادی آنها همسو نیست و به‌همین دلیل هم شاید آن‌چنان از نمایش‌های صحنه‌ای استقبال نشد اما از تئاتر خیابانی در همه استان‌ها استقبال خوبی کردند.» خلیلیان در ادامه به این مسأله اشاره می‌کند که «مردم همچنان خواهان چنین خوراک‌های فرهنگی هستند اما طرف دیگر این معادله را هم باید در نظر گرفت که در شرایط کنونی و دل‌نگرانی از عواقب منفی موج دوم کرونا به ما اجازه اجرا و ریسک‌پذیری نمی‌دهد و مثل گذشته باز هم امیدواریم شرایط به سمتی برود که بتوانیم کار را از سر بگیریم.»
 ما کنار مردم هستیم
هنرمندان تئاتر خیابانی یا همان‌ تئاتر محیطی را به‌دلیل نزدیکی به مخاطب و اجرای رایگان برای عموم مردم، می‌توان هنرمندانی ویژه دانست و شاید همین ویژگی باعث شد که آنها آغازگران شروع دوباره نمایش در کشور باشند. مدیر کانون تئاتر خیابانی این موضوع را از همین زاویه نگاه می‌کند و می‌گوید ما دوست داریم کنار مردم باشیم اما باید به شرایط و سلامت آنها نیز توجه کرد. او معتقد است: «اصل قضیه بر این مسأله استوار است که از ظرفیت هنرمندان و در حوزه کاری ما، از هنرمندان تئاتر خیابانی استفاده کنیم تا بین مردم شادی و نشاط ایجاد کرده و نقش روحیه‌بخشی به آنها را در حد توان و بضاعت‌مان انجام دهیم.
نباید اما این‌ نکته را از نظر دور کرد که چنین امکانی و اتفاقی باید در فضا و شرایط ثابت و مناسبی عملیاتی و اجرایی شود و ما هم بعد از اینکه ستاد ملی کرونا، دستور بازگشایی سالن‌ها و مراکز فرهنگی و... را صادر کرد آماده بودیم که به این فضا مجدداً وارد شویم و کار خود را با لحاظ و رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام دهیم. این شروع دوباره را هم کلید زدیم اما همان‌طور که همه می‌دانیم دوباره بسیاری از شهرها و استان‌ها، درگیر شرایط بحرانی شده‌اند که به‌همین دلیل مجدد ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم به تعطیلی تجمع‌ها و مراکز فرهنگی گرفت.» خلیلیان به تمهیدات اولیه اجرای نمایش‌های خیابانی هم نقبی می‌زند و می‌گوید: «خود ما وضعیت شیوع بیماری را از نزدیک لمس می‌کنیم و واقعاً نمی‌توانیم جان کسی را به خطر بیندازیم و از طرفی هم خود مردم نگران هستند و حق هم دارند که در چنین شرایطی نخواهند بیایند و تئاتر ببینند. ما تمهیدات بسیاری را سرلوحه کار خود قرار دادیم و وقتی شروع به کار کردیم شاید برای اولین بار تئاتر خیابانی را روی «صحنه» بردیم و همین هم باعث انتقاد بسیاری دوستان شد که می‌گفتند اساس کار تئاتر خیابانی روی صحنه و استیج نرفتن است اما من معتقدم باید برای شرایط تازه فکرهای تازه داشت و نمی‌شود مدام تعصب به خرج داد. به هر صورت؛ با تمام فاصله‌گذاری و خط‌کشی سطح و... باز هم امروز ترجیح می‌دهیم تئاتر خیابانی را با وجود آمادگی گروه‌ها و برنامه‌هایی که در سراسر کشور داشتیم به حالت تعلیق دربیاوریم تا ببینیم در آینده چه پیش خواهد آمد. ما خواستیم بگوییم هنرمندان کنار مردم هستند و به‌محض چراغ سبز ستادملی کرونا حضور پیدا کردیم و حالا هم وقتی سیاستگذاری کلان مملکت می‌گوید که اجرا نداشته باشیم ما هم حتی اگر انتقادی داریم به این رویه، به آن گردن می‌ نهیم و در اختیار ما نیست که کاری را انجام بدهیم یا ندهیم.»
آمادگی کامل هنرمندان استان‌
او درباره شرایط گروه‌های نمایشی و هنرمندان تئاتر خیابانی در استان‌های دیگر بجز تهران نیز می‌گوید: «گروه‌های ما در استان‌های مختلف آماده کار هستند و همزمان با تهران در آن 10 روز، کرمانشاه، کرمان، گیلان و قزوین شروع به کار کردند و به فاصله 5 تا 7 تیرماه برنامه‌ای که اسفندماه قرار بود اجرا  و کنسل شود در تیرماه و به مناسبت روز جهانی مبارزه با مواد مخدر، در 9 استان اجرا کردیم و همکاران هنرمند من در این استان‌ها تئاتر خیابانی اجرا کردند و امروز هم برنامه‌ریزی‌ها انجام شده و منتظریم این موج دوم هم بگذرد و استان‌هایی که برای تئاتر خیابانی اعلام آمادگی کردند هم کارشان را شروع کنند.»
 ثبت‌ گروه‌های نمایشی و ردیف بودجه مستقل
سامان خلیلیان در بخش پایانی صحبت‌های خودش به مشکلات هنرمندان این حوزه هم اشاره و ابراز امیدواری می‌کند با پیگیری‌های انجام شده آسیب‌های مالی این هنرمندان جبران شود. او می‌گوید: «من از نزدیک با مسائل و مشکلات بچه‌های تئاتر خیابانی آشنا هستم و با تمام وجود مراقب‌شان هستم. ما در کل کشور حدود 900 هنرمند تئاتری در حوزه تئاتر خیابانی داریم که همه این افراد لیست شده‌اند و در اختیار اتابک نادری که مسئول جمع‌آوری اسامی و اطلاعات هنرمندان زیاندیده‌ است قرار گرفته و خود من هم با مدیرکل محترم هنرهای نمایشی صحبت‌هایی در این خصوص انجام داده‌ام. باید این نکته را در نظر بگیریم که بهترین زمان اجرای هنرمندان تئاتر خیابانی ماه فروردین است و جشنواره‌ها و اجراها و... در این دوره زمانی اند که امسال به‌دلیل همین ویروس کرونا همه این فرصت ها از دست رفت و این دوستان و همکاران، آسیب‌های بسیار جدی را متحمل شدند.»

برش
بودجه مستقل برای تئاتر خیابانی

‌سامان خلیلیان: چندین سال است که پیگیر ثبت گروه‌های نمایشی و اختصاص ردیف بودجه مشخص و مستقل در انجمن هنرهای نمایشی برای تئاتر خیابانی هستیم که گروه‌های نمایش‌ خیابانی به‌صورت مجزا ثبت شوند تا جایگاه هنری این بچه‌ها معلوم شود و مطابق ‌شأن و شخصیت‌ هنری و فعالیت‌شان با آنها برخورد شود.
نکته دیگری که در حال اجرایی شدن است، اختصاص ردیف بودجه تئاتر خیابانی در بودجه انجمن‌های نمایشی است که به‌زودی مشخص و تعیین شده و بر این اساس مقرر خواهد شد که بودجه‌ این حوزه به‌صورت مستقل دیده شود و ما از این به بعد می‌توانیم بدانیم که سرفصل مشخص و بودجه مشخص داریم. ما هم به این مسأله نظارت جدی خواهیم داشت و چنین اقداماتی به تئاتر خیابانی کمک می‌کند تا در حوزه تئاتر محیطی شاهد اتفاقات خوبی باشیم.