اعلان جنگ ایران به آلمان
الحاق ایران به اعلامیه ملل متحد
«شهریور» در تاریخ معاصر ایران با جنگ گره خورده است؛ از جنگ جهانی دوم گرفته که در تاریخ 10 شهریور 1318 شعله ور شد تا 20 شهریور 1320 که ایران به اشغال انگلیسیها درآمد و البته 31 شهریور 1359 که جنگ تحمیلی با حمله صدام آغاز شد. ماه شهریور در اواخر دهه 20 و اوایل دهه 30 برای ایرانیان با «التهاب» و «روزهای سیاه» هم معنی است؛ سالهایی که کشور با وجود اعلام بیطرفی اولیه بعد از گذشت دو سال از شروع جنگ با حمله انگلیس از جنوب و غرب و شوروی از شمال اشغال شد. ارتش متفقین حضور مهندسان آلمانی در ایران و نگرانی استفاده ارتش آلمان از خاک ایران برای حمله به شوروی و دستیابی به مناطق نفت خیز جنوب را بهانه حمله به ایران قرار دادند و در نهایت با فشار به محمدرضاشاه و دولت کاری کردند که ایران علاوهبر اخراج تمامی مهندسان آلمانی از کشور، 17 شهریور 1321 به آلمان رسماً اعلان جنگ بدهد.وینستون چرچیل نخستوزیر انگلیس در مهر 1320 خورشیدی به استالین رهبر شوروی مینویسد: «تنها نفعی که ایران برای ما دارد این است که به ما اجازه میدهد سدی در برابر پیشروی آلمانها به طرف مشرق ایجاد کنیم و سپس کمکهای لازم به شما را به منطقه دریای خزر برسانیم. اگر شما میخواهید از 5 یا 6 لشکری که در ایران دارید برای جنگ در جبهه روسیه استفاده کنید ما مسئولیت حفظ نظم در سراسر ایران و بهبودی وضع راههای این کشور را به عهده میگیریم.»
آلمان که در دوره پهلوی اول کشور دوست محسوب میشد و رابطه نزدیکی بین رضاشاه و آدلف هیتلر وجود داشت (تاجایی که هیتلر نوروز 1317 پیام تبریک برای رضاشاه ارسال کرد) دو سال بعد از سقوط رضاشاه (شهریور 20) و در روزهایی که ارتش نازی در آستانه شکست بود به کشور دشمن بدل شد؛ اگرچه که هیچگاه نبردی رودررو بین ایران و آلمان شکل نگرفت. سه روز بعد از اعلان جنگ ایران به آلمان دولتهای شوروی، امریکا، انگلیس و عراق به دولت ایران برای ورود به جنگ علیه دولتهای محور یا متحدین تبریک گفتند و همین موضوع زمینه الحاق ایران به اعلامیه ملل متحد را در تاریخ 22 شهریور 1321 فراهم کرد. وزیر مختار وقت ایران محمد شایسته این سند را در واشنگتن امضا کرد. اصول اساسی که کشورها در این اعلامیه به آن متعهد میشدند شامل بکارگیری تمامی نیروهای خود در جنگ علیه دولتهای محور و اجتناب از صلح جداگانه با دولتهای محور (متحدین) بود.اعلامیه ملل متحد که به پیشنهاد فرانکلین روزولت تهیه شده بود ابتدا در اول ژانویه 1942 (دی 1320) از سوی نمایندگان چهار قدرت اصلی متفقین یعنی روزولت رئیس جمهوری امریکا، وینستون چرچیل نخستوزیر بریتانیا، ماکسیم لیتوینوف نماینده شوروی و ت.و. سونگ نماینده چین برای هم پیمان شدن علیه ارتش متحدین امضا شد و روز بعد نمایندگان ۲۲ کشور دیگر، از جمله نمایندگان دولتهای در تبعید و کشورهای اشغال شده از سوی ارتش متحدین مانند نروژ و لهستان آن را امضا کردند و در شهریور 1321 (حدود 9 ماه بعد از امضا اولیه) ایران هم به آن پیوست.
در این بین البته ایران با امضا و پیوستن به اعلامیه ملل متحد بهدنبال آن بود که در اوج شکستهای ارتش کشورهای محور در صورت پایان جنگ جهانی دوم؛ سهمی از معادلات جهانی پیدا کند و فشار ارتش انگلیس و شوروی را کاهش دهد. تجربه جنگ جهانی اول که هیچ نمایندهای از ایران برای حضور در کنفرانس صلح ورسای در پایان جنگ دعوت نشد درس مهمی به مقامات ایران داده بود و مسئولان وزارت خارجه در سال 1321 میخواستند که جلوی تکرار چنین تجربه احتمالی را بگیرند؛ اتفاقی که البته در عمل هم افتاد زیرا هنگامی که مقدمات کنفرانس سانفرانسیسکو (کنفرانس تشکیل سازمان ملل متحد) آماده شد تنها کشورهایی که تا مارس ۱۹۴۵ اعلامیه ملل متحد را امضا کرده بودند به این کنفرانس دعوت شدند که ایران هم یکی از این کشورها بود. در واقع اعلامیه ملل متحد زمینهساز تشکیل سازمان ملل متحد بعد از جنگ جهانی دوم شد.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه