اتاقی که در آنجا اتفاق افتاد

جان بولتون / مشاورامنیت ملی سابق ترامپ / مترجمان: مسعود میرزایی و بهجت عباسی

انتقاد ترامپ به تیلرسون
جزئیات جلسه خیلی سریع به رسانه‌ها درز پیدا کرد و آنها متیس را به‌خاطر «میانه روی اش»، موفق و سربلند توصیف کردند. در واقع روح ژنرال «اِستون وال جکسون» در متیس و دستیارانش حلول کرده بود (جکسون یکی از فرماندهان مشهور در جریان جنگ‌های داخلی امریکا در قرن 19 بود که نیروهای جنوب را که طرفدار نظام کنفدراسیونی و همچنین برده‌داری بودند، رهبری می‌کرد. از نبردهای معروفی که او در آن حضور داشت، «اولین نبرد بول ران در ویرجینیا» بود. نیروهای 11 ایالت جنوبی امریکا پس از چهار سال نبرد سرانجام در سال 1865 شکست را پذیرفتند و در مقابل ایالت‌های شمالی تسلیم شدند). البته حصول نتیجه بهتر، نیازمند درگیری‌های بوروکراتیک بیشتر و تشکیل جلسات دیگری توسط اعضای شورای امنیت ملی خواهد بود که به معنای از دست رفتن زمان‌های حیاتی برای ما است و متیس بخوبی می‌دانست که این کار عملاً شدنی نبود. در واقع سوریه هم (به‌دلیل تأخیر ما در اقدام) توانست بخشی از تجهیزات و مواد شیمیایی را از چند محلی که ما نشانه‌گذاری کرده بودیم تا نابود کنیم، جا‌به‌جا کند. من از اینکه صادقانه همه سعی‌ام را برای انجام هرچه بهتر این کار به‌عمل آورده بودم، رضایت داشتم ولی همچنان معتقدم متیس متقلبانه بازی کرد. او بسیار بهتر از من می‌دانست که ترامپ در این چنین شرایطی، چگونه از خود واکنش نشان می‌دهد. همان‌گونه که مک گان اغلب با اشاره به وضعیت کاخ سفید در دوران رؤسای جمهوری قبلی که هر دوی ما تجربه کرده بودیم، درگوشی به من می‌گفت: «جان! این دولت جورج بوش نیست.»
همین که جلسه شورای امنیت ملی به ریاست ترامپ تمام شد، احساس کردم که او فقط دوست دارد هر‌چه زودتر راجع به گزینه‌ای تصمیم بگیرد و سریع به دفتر کار خود در اتاق بیضی بازگردد، اتاقی که او در آنجا احساس راحتی بیشتری داشت و حس می‌کرد از آنجا بهتر اوضاع را تحت کنترل دارد. در واقع در این جلسه یک متخصص دیوانسالاری با حیله گری مرا دور زد و حرف خود را به کرسی نشاند. من مصمم شدم که اجازه ندهم در آینده دوباره این کار تکرار شود. مهمتر اینکه معتقدم در این موضوع خدمات کارشناسی شایسته‌ای به کشور و شخص رئیس جمهوری به‌عنوان تصمیم گیرنده نهایی ارائه نشد که این قصور هم نباید در آینده تکرار شود. در ماه‌های بعدی، از طرق مختلف تلاش کردم طرح‌های نظامی پنتاگون را باز و شفاف کنم تا در موارد مشابه آتی فرآیند تصمیم سازی‌های سیاسی و نظامی جامع‌تر و چابک‌تر باشد. این تلاش‌ها برخی اوقات با موفقیت توأم بود و برخی اوقات نیز ناکام می‌ماند.
بعد از پایان جلسه شورای امنیت ملی در «اتاق وضعیت»، به رسانه‌ها این گونه وانمود کردیم که هنوز تصمیم نهایی برای واکنش عملی به حملات شیمیایی در سوریه اتخاذ نشده و قرار است روز جمعه پنج عصر جلسه دیگری با حضور اعضای شورای امنیت ملی برگزار شود. به این ترتیب همه فکر می‌کردند که هنوز برای هر نوع حمله نظامی احتمالی علیه سوریه چند روز فاصله داریم. اما ما به‌عنوان اعضای شورای امنیت ملی می‌دانستیم که قرار است ساعت پنج عصر جمعه (نیمه شب به وقت سوریه)، ترامپ در یک سخنرانی تلویزیونی برای مردم، آغاز حملات سه جانبه با شرکت امریکا، بریتانیا و فرانسه را رسماً اعلام کند. من فوراً برای برقراری یک ارتباط ویدئو کنفرانسی کوتاه با سدویل و اتین (به ترتیب مشاوران امنیت ملی بریتانیا و فرانسه) به یکی از اتاق‌های نزدیک «اتاق وضعیت» رفتم و تصمیم اتخاذ شده را به آنها اطلاع دادم تا مقدمات تماس مجدد میان ترامپ، مکرون و خانم می‌  فراهم شود، سپس با عجله عازم اتاق بیضی شدم تا هنگام مکالمه تلفنی ترامپ با رهبران فرانسه و بریتانیا در آنجا حضور داشته باشم. ابتدا تماس ترامپ با خانم می‌ حدود ساعت چهار و 45 دقیقه عصر برقرار شد. نخست‌وزیر بریتانیا از تصمیم اتخاذ شده برای شروع عملیات علیه سوریه ابراز خوشحالی کرد؛ تصمیمی که ظاهراً پیشتر هم مقامات نظامی فرانسه و بریتانیا در مورد آن مذاکره کرده بودند و این نشانه دیگری از بازی دادن اعضای شورای امنیت ملی توسط متیس بود.
پس‌از گفت‌و‌گوی تلفنی با ترزا می، در حالی که منتظر برقراری تماس مشابهی با امانوئل مکرون بودیم، ترامپ به انتقاد از رکس تیلرسون وزیرخارجه پرداخت و گفت؛ اصلاً از او خوشم نمی‌آید. وی با یادآوری ضیافت شامی که اخیراً با تیلرسون و نیکی هیلی داشته، افزود: در جریان صحبت‌هایی که داشتیم، هیلی با برخی نظرات تیلرسون مخالفت کرد که او با عصبانیت خطاب به هیلی گفت: «از این پس هیچ وقت با من این‌گونه حرف نزن، فراموش نکن تو احمقی بیش نیستی.» اگر چنین اتفاقی در دولت‌های رؤسای جمهوری قبلی اتفاق افتاده بود، تیلرسون حتماً اخراج می‌شد، به خاطر همین من با خودم فکر می‌کردم، آیا وزیر خارجه اصلاً چنین حرفی زده است؟ اگر زده چرا تاکنون اخراج نشده است و اگر نزده، چرا ترامپ چنین چیزی را برای من نقل کرد. پس‌از این صحبت‌ها، مکرون هم تماس گرفت و با ترامپ صحبت کرد ولی نکته مهمی رد و بدل نشد. همزمان مقدمه چینی‌های ما برای انجام عملیات علیه سوریه، سرعت می‌گرفت. پس‌از پایان یک روز کاری طولانی که در حال جمع و جور کردن وسایلم بودم تا به خانه بروم، کوشنر به دفترم آمد و گفت: ترامپ معتقد است که تو در فرآیند تصمیم‌گیری برای پاسخ دادن به حملات شیمیایی سوریه، کار مهمی انجام دادی. البته خودم راضی نبودم و چنین اعتقادی نداشتم ولی ابراز رضایت رئیس جمهوری به این معنی بود که در پایان روز چهارم کاری‌ام به‌عنوان مشاور امنیت ملی، وظایفم را بخوبی انجام داده‌ام.
صبح فردا (جمعه) با مقامات تعدادی از کشورهای عربی تماس گرفتم تا ببینم چقدر علاقه مند به تشکیل یک واحد نظامی مشترک هستند و با اختصاص تعدادی از نیروهای ارتش خود به این واحد، با طرح ترامپ در زمینه جایگزینی نیروهای عربی با نظامیان امریکایی در سوریه و عراق همکاری کنند. ترامپ حتی خواستار این شده بود که علاوه بر اعزام نیرو، دولت‌های عربی بیش از 50 درصد هزینه نیروهای امریکایی باقیمانده در منطقه را نیز بپردازند. البته من شخصاً می‌توانستم واکنش مقامات عرب را تصور کنم. در عین حال این موضوع هم برایم روشن بودکه اگر مشارکتی از سوی کشورهای عربی صورت نگیرد، ترامپ تقریباً به طور قطع و یقین، اندک نیروهای باقیمانده امریکا در سوریه را نیز دیر یا زود از آن کشور بیرون خواهد کشید. در جریان این تماس‌ها با «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر خارجه قطر، «شیخ طحنون بن زاید آل نهیان» مشاور امنیت ملی رئیس امارات و «عباس کامل» رئیس سازمان ملی اطلاعات مصر رایزنی کردم. من برای مقامات کشورهای عربی کاملاً روشن کردم که این درخواست مستقیماً از طرف رئیس جمهور  ترامپ است و آنها هم قول دادند که این موضوع را به طور کاملاً جدی مدنظر قرار دهند. بعداً که پمپئو مسئولیت وزارت خارجه را برعهده گرفت، من ضمن تشریح سوابق موضوعِ جایگزینی نیروهای عربی با نیروهای امریکایی مستقر در سوریه، پیگیری پرونده را به او واگذار و تأکید کردم که بعید است به این زودی‌ها پیشرفتی حاصل شود. او با من هم‌نظر بود و موضوع جایگزینی نیرو عملاً در همان مرحله متوقف ماند.