رقابت سخت بر سر بازار گاز اروپا

گروه اقتصادی | در روزهای اخیر وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که کشورش خط لوله گاز نورد استریم - ۲ را تکمیل خواهد کرد. رویترز این خبر را درحالی به‌نقل از سرگئی لاوروف منتشر کرد که امریکا از هیچ تلاشی برای توقف ساخت این خط لوله دریغ نکرده است. در رقابت استراتژیکی که بین بزرگترین صادرکنندگان گاز جهان شکل گرفته، امریکا به‌عنوان یک تازه وارد به اشکال مختلفی سعی می‌کند که بازار را در دست بگیرد و در این میان رقابت تنگاتنگ و حتی جنگ گازی با روسیه به راه انداخته که در این رقابت روسیه نیز حاضر به عقب نشینی نیست.
ایالات متحده در راستای توقف ساخت خط لوله گاز نورد استریم -۲ که مقصد نهایی آن آلمان است، ابتدا سعی کرد که آلمان را متقاعد کند تا وابستگی خود به روسیه را کاهش دهد. اقدام بعدی امریکا تهدید به تحریم کشتی‌هایی بود که در ساخت این خط لوله دخیل باشند و سبب توقف این پروژه برای مدتی شد. اگرچه این اقدام امریکا آغاز به‌ کار این خط لوله را به تعویق انداخت، اما روسیه قصد دارد به تنهایی آن را تکمیل کند.
در ماه دسامبر تحریم خط لوله نورد استریم- ۲، روند اجرایی این پروژه را به حال تعلیق درآورد اما حالا روسیه اعلام کرده که می‌خواهد این خط لوله را به‌عنوان یکی از خطوط گازی مهم خود تکمیل کند و حاضر به واگذاری میدان به رقیب خود و کناره‌گیری نیست.
در این زمینه محمد حسین عادلی، دبیرکل سابق مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) به «ایران» می‌گوید: «بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز جهان امریکا، روسیه و ایران هستند اما در بازار جهانی این کالا بزرگ‌ترین صادرکنندگان امریکا و روسیه و سپس قطر هستند. کانادا، الجزایر، ترکمنستان، استرالیا، مالزی و اندونزی در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. این کشورها همگی مدتی است که درگیر جنگ گاز و رقابت استراتژیک هستند و در این رقابت امریکا، روسیه، قطر، استرالیا، کانادا و الجزایر در صدر قرار دارند.»
او با اشاره به اینکه رقابت سختی میان امریکا و روسیه بر سر بازار اروپا شکل گرفته، توضیح می‌دهد: «امریکا از دو سال پیش صادرات گاز را آغاز کرده و می‌خواهد اروپا از نظر انرژی به روسیه وابسته نباشد. از این رو، بر سر خط لوله «نورد استریم - ۲» که از روسیه به آلمان می‌رود، نزاعی میان دو کشور شکل گرفته است. امریکایی‌ها نمی‌خواهند که به روسیه اجازه ساخت این خط لوله را بدهند و برای آن می‌جنگند.»
عقب نشینی ایران از بازار اروپا
ایران زمانی در پی کشیدن خط لوله به اروپا و حضور در این بازار جذاب گاز بود. به‌طوری که عادلی می‌گوید: زمانی قرار بود برای متنوع کردن منابع انرژی اروپا ایران خط لوله‌ای را از طریق ترکیه به اروپا بکشد و گاز خود را صادر کند.»
اما آنچه اجازه نداد این پروژه به سر انجام برسد، تحریم‌ها و فشارهای خارجی بود. مانند آنچه اکنون بر روسیه اعمال می‌شود تا طرح‌های امریکا برای افزایش عرضه گاز طبیعی مایع‌شده (ال‌ان‌جی) به اروپا جایگزین آن شود.
دبیرکل سابق مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF) می‌گوید: «برنامه ایران برای صادرات گاز به اروپا با ممانعت امریکا روبه‌رو و بتدریج به دست فراموشی سپرده شد. درحالی که سال‌ها پیش وقتی ایران به‌دنبال احداث این خط لوله بود، اروپا کمتر از ۳۰ درصد به گاز روسیه وابستگی داشت. اما امروز این قاره بیش از ۴۰ درصد به گاز روسیه وابسته است. با همین روند تا ۲۰ سال دیگر حداقل ۴۵ درصد تأمین گاز اروپا از روسیه خواهد بود و این وابستگی اهمیت استراتژیک برای روسیه ایجاد می‌کند. به‌همین خاطر امریکا علاوه بر اینکه می‌خواهد بر بازار گاز اروپا تسلط داشته باشد، به‌دنبال رقابت استراتژیک نیز با روسیه است. از این رو، خطوط لوله دیگر که همه در رقابت با روسیه است، مورد حمایت امریکا قرار دارد.»
خط لوله «نورد استریم - ۲» ظرفیتی معادل ۵۵ میلیارد متر مکعب در سال انتقال گاز دارد. این خط لوله که مراحل نهایی خود را می‌گذراند، با چالش‌های سختی روبه‌رو شده، ولی با توجه به رایزنی‌هایی که بین روسیه و آلمان صورت گرفت ساخت آن شروع شد و اکنون در مراحل پایانی قرار دارد. اتحادیه اروپا به‌خاطر تحولات اوکراین ابتدا مخالف بود ولی بتدریج با رایزنی‌های شدید روسیه از مواضع منفی خود دست کشیدند. اکنون فقط دانمارک باقی مانده است تا با این خط لوله موافقت کند و برخی کشورهای اروپایی مانند لهستان که روابط سردی با روسیه دارند، ترجیح داده‌اند از امریکا ال ان جی خریداری کنند.
براساس برآورد مؤسسه وود مکنزی، افزایش واردات گاز از روسیه به زیان صادرکنندگان ال‌ان‌جی امریکا خواهد بود و اکنون که پای ال‌ان‌جی امریکا به این بازار باز شده و خط لوله «نورد استریم - ۲» نیز بزودی به نتیجه خواهد رسید؛ رقابت برای تمام کشورهای تولیدکننده گاز سخت‌تر و دستیابی به بازار گاز اروپا پیچیده‌تر شده است. به طوری که شاید دیگر حتی اگر ایران هم بتواند به این قاره گاز صادر کند، جایی برای گاز ایران باقی نمانده باشد.