توقف تخریب ژئوپارک قشم با حکم دادگستری

زهرا کشوری
خبرنگار
شورای حفظ حقوق بیت‌المال در اراضی ملی و منابع طبیعی هرمزگان به فعالیت هفت، هشت ماهه پرورش‌دهندگان میگو در غار نمکی قشم پایان داد. به دنبال این تصمیم، ایجاد سایت پرورش میگو در حریم طولانی‌ترین غار نمکی جهان برای همیشه متوقف شد اما خیال فعالان محیط زیست راحت نشد. ارزیابان یونسکو پاییز امسال به بزرگترین جزیره خلیج فارس می‌آیند تا وضعیت تنها ژئوپارک خاورمیانه در فهرست شبکه‌های جهانی ژئوپارک‌ها را بررسی کنند.
علیرضا امری کاظمی، رئیس ژئوپارک جهانی قشم به «ایران» می‌گوید: «حجم تخریب چشم‌انداز ژئوپارک آنقدر گسترده است که احتمال خروج دوباره ژئوپارک قشم را بالا می‌برد.» تنها امید منطقه آزاد قشم برای نگاه داشتن این ژئوپارک در شبکه جهانی ژئو پارک‌ها به گفته او همین مصوبه شورای حفظ حقوق بین‌الملل در اراضی ملی و منابع طبیعی است که دیروز به تخریب گسترده ژئوپارک در حریم درجه یک بزرگترین غار نمکی جهان پایان داد. به گفته امری کاظمی منطقه آزاد امیدوار است که ارزیابان این تلاش را یک نکته مثبت برای باقی ماندن ژئوپارک قشم در یونسکو بدانند تا قشم یک‌بار دیگر طعم تلخ خروج ژئو پارک از فهرست جهانی درسال ۹۱ را نچشد. ژئوپارک قشم اولین بار در سال ۱۳۸۵ ثبت جهانی شد اما در ابتدای دهه ۹۰ به دلیل آنچه مشکلات مدیریتی اعلام شد، کارت قرمز گرفت و از این فهرست خارج شد.
تخریب گسترده چشم‌انداز ژئوپارک و خروج احتمالی آن از فهرست جهانی تنها خسارت واگذاری اراضی بکر منطقه به پرورش‌دهندگان میگو در سال ۹۸ نیست! ۱۷ سرمایه‌گذار در پرورش میگو هم از این جانمایی اشتباه خسارت دیدند و سرمایه‌شان از دست رفت. حال این سؤال پیش می‌آید چرا مسئولان استانی هرمزگان چنین برنامه‌ای را روی میز تصمیم‌گیری بردند!؟ چرا میراث فرهنگی و محیط زیست رأی به انجام چنین پروژه‌ای دادند؟! میثم قاسمی، معاون فنی حفاظت محیط زیست هرمزگان در گفت‌و‌گو با «ایران» اعتقاد دارد: واگذاری ۱۲۰۰ هکتار از اراضی ژئوپارک روند قانونی را طی کرده بود. او می‌گوید: «حریم غار نمکی دیر ابلاغ شد تا آن زمان محیط زیست از حریم غار خبر نداشت. »او وقوع این اتفاق را ناشی از اختلاف سازمان میراث فرهنگی سابق، جهاد کشاورزی و سازمان منطقه آزاد می‌داند و می‌گوید: «طرح ایجاد سایت پرورش میگو در منطقه ارزیابی شد و بر‌اساس ضوابط، مجوز صادر شد. سازمان میراث فرهنگی هم ایجاد سایت پرورش میگو را بلامانع اعلام کرده بود.» او می‌گوید: «حرایم ژئوپارک را نداشتیم. اگر اثر ملی و ثبت محیط زیست بود برای آن حریم قائل می‌شدیم. اما ژئوپارک جزو مناطق چهارگانه نیست.»
علیرضا امری کاظمی اما بی‌اطلاعی سازمان حفاظت محیط زیست از حریم ژئوپارک و قشم را قبول ندارد. او می‌گوید: «حریم سال ۹۰ تعیین شد. به همه دستگاه‌ها از جمله استانداری و تمام زیرمجموعه‌ها، جهاد کشاورزی و... هم ابلاغ شد اما دوستان حرایم را نادیده گرفتند.» او مجوز سازمان سابق میراث فرهنگی (وزارت میراث فرهنگی) و استانداری را خلاف قانون و بدون در نظرگرفتن حرایم می‌داند و می‌گوید: «غیر از صدور این مجوزها، تخلف‌های دیگری هم صورت گرفته است. از جمله، سازمان منطقه آزاد بر خلاف قانون در کمیسیون‌های مربوطه برای تصمیم‌گیری حضور نداشت! وگرنه اجازه واگذاری نمی‌داد!» او عدم رعایت تفویض اختیار به منطقه آزاد بر اساس ماده ۶۵ احکام دائمی کشور را یکی دیگر از این تخلف‌ها می‌داند و می‌گوید: «این ماده به منطقه آزاد اجازه می‌دهد که درباره مسائل منطقه خود تصمیم بگیرد اما در استان برخلاف این قانون واگذاری را انجام دادند. منطقه آزاد از این واگذاری مطلع نشد.» او بی‌اطلاعی سازمان محیط زیست از ابلاغ حرایم ژئوپارک را تکذیب می‌کند و می‌گوید: «حریم سال ۹۰ ابلاغ شده، واگذاری سال ۹۸ انجام گرفته است!»
سؤال دیگری هم وجود دارد. چرا باید ۱۲۰۰ هکتار از بکرترین اراضی توریستی و محیط زیستی کشور را به پرورش میگو اختصاص بدهند؟ مگر قرار بود در این سایت‌ها به جای میگو، فیل پرورش بدهند که به چنین وسعت گسترده‌ای نیاز داشتند؟ امری کاظمی می‌گوید: «یکی از سؤالات ما در دعوای حقوقی هم همین است!» براساس اطلاعات محیط زیست استان هر دو هکتار در صنعت پرورش میگو، یک نفر را صاحب شغل می‌کنند. اگر حساب و کتاب‌های محیط‌ زیست هرمزگان درست باشد پرورش میگو در ۱۲۰۰ هکتار به ایجاد شغل برای ۳۰۰ نفر منجر می‌شود. وی ازحساب و کتاب‌های فعالان میراث فرهنگی استان در گفت‌و‌گو با «ایران» هم می‌گوید: «اگر همین سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری پایدار انجام شود 300 نفر از محلی‌ها را صاحب شغل می‌کند و سایت ۵۰۰ میلیون ساله غار نمکی هم حفظ می‌شود.» پیشتر کیمیا سادات عجائبی، محقق در زمینه ژئوتوریسم و مدرس دانشگاه منطقه هم در گفت‌و‌گو با «ایران» غار نمکی قشم را یک منبع پایدار درآمد برای جوامع محلی اعلام کرده بود.» او گفته است: «سایت‌های پرورش میگو بوی بدی تولید می‌کنند. از سوی دیگر فاضلاب آنها هم به یک مشکل زیست محیطی جدید تبدیل می‌شود.»
عجائبی به تب داغ پرورش ماهی اشاره کرده و گفته است: «این تب هم بعد از مدتی می‌خوابد، سرمایه‌گذار هم سودش را برمی دارد و می‌رود اما مشکلات زیست محیطی آن برای منطقه به جا می‌ماند.» عجائبی معتقد است از راه توریسم پایدار به اندازه کافی می‌شود از این منطقه درآمدزایی کرد و نیازی به تخریب یکی از میراث‌های طبیعی بشریت نیست.
حال این سؤال پیش می‌آید چرا تصمیم‌گیری‌های کارشناسی جای خود را به تصمیم‌گیری غیر علمی داده تا در نهایت با صرف هزینه‌ای دیگر پای مراجع قضایی وسط کشیده شود و یک طرح با ایجاد خسارت‌های جبران‌ناپذیر، سرانجام متوقف شود؟! آیا خروج دوباره ژئوپارک جهانی قشم باعث نمی‌شود تا چهره بین‌المللی ایران بویژه در یونسکو مخدوش شود؟ ایران وقتی عضو این سازمان شد پذیرفت براساس قوانین ملی و بین‌المللی هیچ فعالیتی در حریم غار نمکی قشم انجام نگیرد! آیا خسارت‌های ملی و بین‌المللی ایجاد شده در موضوع ژئوپارک قشم، پایانی بر این هزینه‌سازی‌های غیر‌ضروری است؟!