آثار هاراگوچی انعکاس آرامش، سکوت و بیان ساده است

احسان آقایی
رئیس موزه هنرهای معاصر تهران
نوریوکی هاراگوچی هنرمند ژاپنی در زمانی که موزه هنرهای معاصر ساخته شد، 32 سالش بود و در سنین جوانی به سر می‌برد و هنرمند ناشناسی بود. این هوشمندی کامران دیبا بود که به‌عنوان مؤسس و معمار موزه از آن استفاده کرد. تا هدف معمارانه‌اش را برآورده کند و آن حوض به یادماندنی را اینگونه هنرمندانه خلق کرد. این حوض که به حوض روغن شهرت دارد حوضی فلزی، چهارگوش و چنان لبالب از روغن است که بیشتر به سنگی تراشیده شبیه است تا حجم مایعی سیاه و سنگین. حوضی است در مرکز موزه هنرهای معاصر که سیاهی اش مثل آیینه‌ای عکس آسمان، معماری دلنواز سقف و نور را منعکس می‌کند.
 وقتی وارد موزه می‌شوید در ابتدا یک هشتی دیده می‌شود. در معماری سنتی در وسط هشتی حوض قرار دارد. اما این بادگیرها و هشتی در این موزه نقش نورگیر را ایفا می‌کنند و نقش سنتی را به عهده ندارند. در معماری سنتی بادگیرها باد را به حوض هدایت می‌کنند و در حوض که آب هست باد خنک تولید می‌شود. اما در این معماری این بادگیرها نقش انتقال نور را به عهده دارند. این حوض یک انعکاس آیینه‌ای را از طریق نوربه ساختمان منتقل می‌کند.
در اینجا حوض چند کارکرد دارد. یکی کارکرد معمارانه دارد که یک هشتی است که یک حوض در وسط آن وجود دارد و ارجاع دارد به مناطق کویری ایران. دوم هم منعکس کننده نور و فضای موزه است و سومین کارکردش هم در حقیقت کار هوشمندانه طراح موزه است چرا که موزه از پول نفت ساخته شده است؛ یعنی از محل افزایش درآمدهای نفتی. در سال 1352 که بحران نفتی 1975 رخ داد و باعث افزایش عجیب قیمت نفت شد، برنامه توسعه ایران تغییر می‌کند و عملاً پول نفت است که باعث خرید این آثار می‌شود.  هاراگوچی جزو هنرمندانی است که تا حدودی می‌توان او را در زمینه هنر مینی مالیستی قرار داد. مثل خیلی از هنرمندان ژاپنی به آرامش، سکوت و بیان در ساده‌ترین حالت ممکن معتقد بوده است. کارهای دیگرش هم این سه ویژگی را داراست؛ یعنی سکوت را منتقل می‌کند و حرفش را در ساده‌ترین حالت ممکن بیان می‌کند و به‌عنوان مدیوم رسانه برایش اهمیت ندارد و مهم بیان است. برای همین از هر مدیومی استفاده می‌کرد. عموماً هنرمندی بود که سیر وسلوک درونی هم داشت. او به باورهای ذن و کنفوسیوس علاقه‌مند بوده است. او هیچ گاه اهل هیاهو نبود، به هیچ وجه دنبال شهرت و مصاحبه نبود. برای همین اگر نام او را به زبان انگلیسی یا ژاپنی سرچ کنید مطالب بسیار کمی از او می‌بینید.آخرین نمایشگاهش در نیویورک هم به دور از سرو صدا برگزار شد. او آخرین باری که برای مرمت اثرش به ایران آمد بسیار خوشحال بود که این اثر حوض موزه هنرهای معاصر تهران ماندگار شده است.