‌به نام تاریخ

5 مهر
روز صد و نود و یکم از سال هم پر از نام‌های مهم و بزرگ هنر و فرهنگ است که این روز بهانه‌ای است برای نوشتن و خواندن درباره آنها.
تولدها
کمال تبریزی: کارگردان ایرانی سال 1338 در چنین روزی به دنیا آمد. کمال تبریزی مسئول بخش آموزش مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی بود و سال 62 با فیلم «غیب» به‌عنوان فیلمبردار و فیلم «هویت» به‌عنوان دستیار ابراهیم حاتمی کیا کارش را به‌صورت جدی آغاز کرد. سال 74 با کارگردانی «لیلی با من است» به شهرت رسید و سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را هم گرفت. «مهر مادری»، «شیدا»، «گاهی به آسمان نگاه کن» و «فرش باد» دیگر فیلم‌های او قبل از فیلم جنجالی «مارمولک» بودند که سال 1383 ساخته شد. فیلمی که توقیف شد اما از جشنواره فیلم سیدنی جایزه بهترین فیلم را برد و پس از آن با «یک تکه نان» سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را گرفت. سریال‌های «دوران سرکشی» تبریزی در تلویزیون بسیار مورد توجه قرار گرفت اما سریال «سرزمین کهن» او بعد از پخش چند قسمت توقیف شد.
تی.‌اس.الیوت: نویسنده و منتقد امریکایی- بریتانیایی سال 1888 به دنیا آمد. تی.‌اس.الیوت از پیشتازان جنبش نوسازی و مدرنیزم شعر غربی است که سبک بیان و قافیه‌پردازی اش اشعار انگلیسی را دوباره زنده کرد. از او نمایشنامه‌های مشهوری مانند «قتل در کلیسای جامع» هم به جا مانده است. الیوت یکی از بزرگترین نقد نویسان ادبی قرن بیستم است و نظریه‌های او اساس نقد نوین را پایه‌گذاری کرد. الیوت سال 1958 جایزه ادبی نوبل را به دست آورد و همان سال هم نشان «مریت» را برای انجام کارهای متمایز در ادبیات و فرهنگ گرفت. او سال 1965 درگذشت.
مهدی اخوان لنگرودی: شاعر و نویسنده ایرانی سال 1324 به دنیا آمد. مهدی اخوان لنگرودی هنگام تحصیل در رشته جامعه شناسی در دانشگاه ملی شروع به ترانه سرایی کرد و پس از آشنایی با کوروش یغمایی یکی از ماندگارترین ترانه‌های آن زمان یعنی «گل یخ» را سرود. مجموعه اشعار «چوب و عاج»، «آبنوس بر آتش»، «خانه» و «سالنا» و داستان‌هایی مانند «آنوبیس»، «درمان»، «پنجشنبه سبز»، «ارباب پسر»، «در خم آهن» و «توسکا» و آثاری چون «یک هفته با شاملو»، «از کافه نادری تا کافه فیروز» و «خدا غم را آفرید، نصرت را آفرید» از او به جا مانده است. اخوان لنگرودی سال 1399 درگذشت.
امیرحسین فردی: مدیرمسئول کیهان بچه‌ها سال 1328 به دنیا آمد. امیرحسین فردی از نویسندگان فعال ادبیات داستانی بود که از سال 1361 تا 1392 سردبیر و مدیرمسئول یکی از محبوبترین مجله‌های کودکان یعنی کیهان بچه‌ها بود. علاوه بر این او نشریه کیهان علمی را تأسیس کرد و در شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هم همکاری می‌کرد. از فردی داستان‌هایی مانند «گرگ سالی»، «اسماعیل»، «آشیانه در مه»، «کوچک جنگلی»، یک دنیا پروانه» و «یک مشت نقل رنگی» به‌جا مانده است. او سال 1392 درگذشت.
    سعید دبیری شاعر، اسماعیل سعادت نویسنده و مترجم، محمد مساوات کارگردان، پیتر سلارز کارگردان امریکایی، میکلوش یانچو کارگردان مجارستانی و جرج گرشوین موسیقیدان امریکایی هم در چنین روزی به دنیا آمدند.
درگذشت‌ها
عباس بلوکی فر: یکی از برحسته‌ترین نقاشان سبک قهوه خانه‌ای سال 1388 درگذشت. عباس بلوکی فر متولد 1303 بود و پس از آشنایی با پیشکسوت نقاشی قهوه خانه‌ای یعنی حسین قوللر آغاسی به این هنر علاقه‌مند شد؛ در کنار کار به‌عنوان نقاش در ساختمان‌ها و کشیدن تابلو برای دیگران، این سبک را یاد گرفت و کم‌کم به مهارت در نقش‌پردازی و رنگ‌گذاری رسید. توانایی بلوکی فر در به‌کارگیری رنگ زبانزد بود و بسیاری از آثارش مانند تابلوهای جنگ خیبر، رستم و سهراب و واقعه مختار در موزه هنرهای زیبا نگهداری می‌شوند.
پل نیومن: بازیگر مشهور امریکایی سال 2008 در چنین روزی درگذشت. پل نیومن بازیگری را با فیلم «جام نقره» در سال 1954 آغاز کرد؛ بازی اش در «تابستان گرم و طولانی» در سال 1958 برایش جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره کن را همراه آورد و پس از آن با بازی در «گربه روی شیروانی داغ» نامزد جایزه اسکار شد. موفقیتش را با فیلم‌های «بیلیارد باز»، «برنده شیرین جوانی»، «ماجراهای یک مرد جوان همینگوی»، «هاد» و «لوک خوش دست» ادامه داد تا اینکه سال 1986 با «رنگ پول» جایزه اسکار بهترین بازیگر مرد را گرفت. «هیچ کس احمق نیست» و «جاده‌ای به سوی تباهی» دیگر فیلم‌های مهم نیومن بودند.
    محرم بسیم بازیگر و پدربزرگ سینمای ایران هم در چنین روزی درگذشت.