نور تاباندن به آخرین یال

آرش سنجابی
کارگردان تئاتر
حالا دیگر هشت ماه کامل از ورود این ویروس پنج حرفی به جهانمان می‌گذرد؛ جهان زیسته و جهان ذهنی‌مان. هر دو. جوری با زندگی و روح ما عجین شده که یک روز نیست اسمش را نبریم و انگار حالا دیگر بودنش را پذیرفته‌ایم و گذاشتیم‌اش به حساب رنج انسان بودن در دنیایی که فکر می‌کردیم می‌شناختیم و زیر و بالایش را بلد بودیم. همه لطمه‌دیده این جریان شده‌ایم و پیداست که در چنین شرایطی و مختصات کشورمان، همیشه حرفه‌های کم بنیه‌تر –که می‌دانیم چرا و به چه دلیل تئاتر به همان کم بنیه‌ها تعلق دارد – آسیب بیشتری می‌خورند. کمابیش همه می‌دانند که تئاتر، توی این روزها آسیب اساسی دیده از تعطیلی‌های بسیار، از نبود سرمایه‌گذار و انحطاط در تصمیم‌گیری‌ها و حمایت نشدن از جانب برخی از مسئولان. اما هنرمند بودن توی این سرزمین به ما آموخته است که می‌شود از هر دریچه بسته‌ای، به شکل دیگری نور پاشاند و این وجه عجیب ماجراست. بیشتر توضیح می‌دهم:
«آیزایا برلین» از دو آزادی نام می‌برد: آزادی منفی و آزادی مثبت. او در شکل تفکیک دو آزادی اش شرح می‌دهد که آزادی منفی، به گونه‌ای رهایی از ریسمان‌ها و قیودی ا‌ست که به دست و پا بسته شده‌اند. کندن این طناب‌ها یا حتی تلاش برای آن، خودش بازآفرینی مفهومی از آزادی‌ است. حالا با این تعریف، اگر خلق تئاتر را در ما به ازای هندسی‌اش، به شکل یک پیرامید (هرم) بدانیم؛ قاعده و سطح ایستای آن، همان متن است که یال‌های دیگر بر آن سوار می‌شوند. پس در استقرار درست این هرم، سطح مقطع (متن) در صلابت همیشگی‌اش، استقرار می‌کند و یال‌های دیگر بر آن سوار می‌شوند و حالا در هجوم همه عوامل محدود کننده – از کرونا بگیرید تا الباقی قضایا – باز هم این متن است که دست نخورده می‌ماند و صلابتش هم در همین دست نیافتنی بودن است. اینگونه که در نور آلوده محدودیت‌ها و توقف چرخ تئاتر، گزندی نمی‌بیند و می‌شود هنوز هم در خانه ماند و متن خوب نوشت و تبدیل‌اش کرد به سطح مقطع‌های پر قدرتی که می‌تواند آینده تئاتر ایران باشد. انگار کرونا و باقی داستان‌ها به اینجایش فکر نکرده بودند که حالا نویسندگان و کارگردان‌های مؤلف، با تعطیلی و تیرگی این روزهای تئاتر، یک گوشه نمی‌نشینند بلکه متن می‌نویسند و سطح مقطع‌های قوی‌تری برای پیرامیدهای آینده می‌سازند. حرف آخر آنکه اگر در زیست شناسی این ژن‌ها هستند که وظیفه اصلی انتقال توارث را به عهده دارند، در تئاتر هم نشانگان هنری با متن‌ها منتقل می‌شوند و حالا گوشه‌ای می‌ایستیم و متن می‌نویسیم و در انتظار پایان این روزها می‌مانیم. از همین حالا حظ می‌برم از خبر متن‌های خوبی که همکارانم دارند می‌نویسند و چه روزهای عجیبی در راه است...