پیچیده ترین اجلاس دهه؛ بیم ها و انتظارات

فریدون برکشلی
رئیس اسبق امور اوپک ایران
اجلاس ۱۸۰ اوپک برطبق برنامه در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ برگزار شد، اما اجلاس از ابتدا با چرخش های متفاوتی آغاز شد که وزیر نفت امارات متحده عربی، متحد سنتی عربستان، منشأ آن‌ها بود. اما و اگرهایی که اوپک در طول دهه ها، بارها تجربه کرده بود. وزیر عربستانی، به وضوح از صفحه مونیتور خود از ریاض عربستان، تعجب خود را از نظرات و سخنان وزیر اماراتی نشان می داد. در واقع تعجب در تمام مونیتورها از تهران تا کاراکاس و از نیجریه تا الجزایر مشهود بود.
امارات متحده عربی که پیش از اجلاس شایعات مربوط به احتمال جدایی کشورش از سازمان اوپک را بر سر زبان ها انداخته بود، این بار صریح تر حرفش را زد. امارات، تنها در شرایطی در توافق های اوپک پلاس باقی خواهد ماند که اطمینان حاصل کند که تمام اعضای اوپک پلاس به سهمیه‌های خود پایبند می مانند.
۱- این اطمینان چگونه باید حاصل شود. این تأمین را چه کسی و با چه اختیاراتی به امارات خواهد داد، ۲- امارات متحده عربی هم خود در زمره متخلفان است، اگرچه فقط با ۹۰ هزار بشکه تولید اضافی در روز اختلاف بر سر عدم رعایت سهمیه های تخصیصی در اوپک جدید نیست. نزدیک به نیم قرن است که اوپکی ها بر سر میزان تولید و سهم در بازار، با یکدیگر نزاع کرده اند. دسته بندی و یارگیری کرده اند. عهدها شکسته اند و پیمان ها زیر پا گذاشته اند. اما این برخورد امارات با عربستان و دیگر همتایان در اوپک، و بلکه غیر اوپک، تعجب اعضا و بازار را برانگیخت. لازم است تا در مجالی دیگر به ساختار روابط کشورهای خاورمیانه و منطقه خلیج فارس در نزاع بر سر سهم بازار پرداخت. لیکن اولین استنباط ها از رفتار وزیر اماراتی حکایت از آن داشت که تزلزلی در ریاست و رهبری عربستان در اوپک و بازار بین المللی نفت، آشکار شده است. این امر تا آنجا پیش رفت که شاهزاده محمد بن عبدالعزیز در جایی به صراحت گفت که تمایلی به ادامه ریاست کمیته وزارتی نظارت بر بازار اوپک پلاس ندارد. در اجلاس نهایی ۳ دسامبر هم عملاً کار را به روسیه واگذار کرد. اوپک پلاس در اجلاس ۳ دسامبر تصمیم گرفت که از اول ژانویه ۲۰۲۱، نیم میلیون بشکه در روز بر تولید خود بیفزاید. این سیاست تا پایان سه ماهه اول ۲۰۲۱ ادامه پیدا خواهد کرد تا واکنش بازار نفت ارزیابی شود. به نظر می رسد که در میان تمام ۲۳ عضو اوپک پلاس، این اجماع وجود دارد که قیمت بازار جهانی نفت حداقل تا پایان نیمه اول ۲۰۲۱، از مرز ۵۰ دلار در بشکه فاصله نگیرد. اوپک پلاس در شرایط پساترامپ، می خواهد که بایدن را بیازماید. بایدن سال‌ها سناتور بوده و هشت سال هم معاون رئیس جمهور، اما حالا در این مقطع، اوپک پلاس و بازار جهانی نفت با فردی روبه‌رو است که گویا هرگز او را نمی شناسد. بخش مهمی از تصمیمات اوپک پلاس در فاز بعدی، منبعث از درک و شناخت کافی از سیاست های بایدن در بخش انرژی و البته دیپلماسی انرژی خواهد بود. شرکت های بزرگ نفتی امریکا، در پایین نگاه‌ داشتن قیمت نفت با اوپک پلاس هم‌داستان بودند. شرکت های بزرگ نفتی از ورشکستگی شرکت های کوچک تولید شیل، استقبال کردند تا در فاز بعدی خود وارد فعالیت های شیل شوند. این بدان معناست که شاید تولید شیل پس از یک فرآیند افول تولید، رو به افزایش و تثبیت موقعیت بگذارد. این پدیده ای است که اوپک پلاس از آن خشنود نیست، اما مناقشه با شرکت های بزرگ نفتی به مراتب، مطلوب تر از دوستی با صدها شرکت کوچک و متوسط دست اندر کار تولید شیل است. از سوی دیگر در طرف تقاضا، امروز اوپک پلاس خوش بین تر از نیمه ۲۰۲۰ است. نشانه های مثبتی از در اختیار قرارگرفتن واکسن ویروس کرونا در دست است که مفهوم آن بازگشت اقتصاد به زندگی عادی است. مهم‌ترین هدف اوپک پلاس در طرف تقاضا، دستیابی مجدد به رقم مصرف ۱۰۰ میلیون بشکه  در روز است. این سطح از تقاضاست که اوپک پلاس می تواند با شیل هم کنار بیاید. البته علائم بازگشت تقاضا در چین و کشورهای منطقه آ سه آن دیده شده است. اما بقیه قطب های مهم مصرف هنوز علائم مثبتی از خود نشان نمی دهند.
تمام کشورهای اوپک پلاس از نظر مالی در مضیقه قرار دارند. البته شیخ نشین‌های خلیج فارس، ذخایر ارزی قابل ملاحظه ای دارند. اما بیشتر کشورها با قیمت های زیر ۵۰ دلار نمی توانند ادامه دهند. لذا اوپک پلاس می کوشد تا درک بهتری از سیاست های انرژی امریکا و اتحادیه اروپا در اختیار داشته باشد. اوپک پلاس نمی تواند تمام ۲۰۲۱ را با قیمت های ۲۰۲۰ ادامه دهد. در صورت ادامه شرایط ۲۰۲۰ احتمال وقوع یک جنگ قیمت جدید، محتمل خواهد بود. اوپک پلاس سال ۲۰۲۰ را در حد شرایط بازار و ویروس کرونا و شکست بی سابقه طرف تقاضا خوب مدیریت کرد.