توافق اوپک پلاس برسر افزایش تدریجی تولید نفت در سال ۲۰۲۱

عطیه لباف
خبرنگار
اوپک پلاس (اوپک و متحدان غیر اوپکی نظیر روسیه) در نشست روز پنجشنبه خود به یک توافق سخت و پیچیده اما مؤثر بر بازار نفت دست یافت. به طوری که بازار به نتیجه این نشست واکنش مثبت نشان داد و قیمت نفت خام روز جمعه و زمان تنظیم این گزارش به بالاترین رقم خود از ماه مارس 2020 رسید.
اکنون قیمت نفت خام برای نخستین بار از زمان همه‌گیری کووید19 و قفل شدن اقتصاد جهان، از مرز 49 دلار در بشکه عبور کرده و اجماع اوپک پلاس و مثبت شدن چشم‌انداز تقاضا با توزیع واکسن کرونا، قیمت‌ها را در آستانه 50 دلار در بشکه قرار داده است؛ اما اوپک پلاس راه دشواری را برای اجرای این توافق پیش روی خود دارد. چراکه فرمول کاهش تولید اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها پیچیده‌تر از تمام توافق‌های 4 سال گذشته است.
تسهیل 500 هزار بشکه‌ای توافق در ماه نخست 2021
اگر توافق کاهش تولید اوپک پلاس بر اساس طراحی ماه آوریل 2020 پیش می‌رفت، از ابتدای سال 2021 سطح کاهش تولید اوپک پلاس به 5.7 میلیون بشکه در روز می‌رسید. اما هفته گذشته و در اجلاس 180 اوپک و نشست دوازدهم اوپک پلاس، 23 کشور حاضر در توافق کاهش تولید، به‌دنبال توافقی بودند که به حفظ و بهبود شرایط بازار کمک کند.
ابتدا نظر غالب اعضا روی تمدید توافق کاهش تولید در سطح فعلی یعنی حفظ کاهش 7.7 میلیون بشکه در روز طی 3 ماه نخست 2021 بود. اما در نهایت با مخالفت برخی از کشورها و پیشنهاد امارات متحده عربی به‌عنوان یکی از مخالفان، این توافق تغییر شکل داد. در نهایت پس از 4 روز رایزنی میان این 23 کشور، دوازدهمین نشست وزارتی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک با اتفاق نظر بر سر تسهیل روزانه ۵۰۰ هزار بشکه‌ای توافق کاهش تولید برای ژانویه ۲۰۲۱ به پایان رسید.
برای 3 ماه بعدی یعنی فوریه، مارس و آوریل، قرار بر این است که در هفته نخست هر ماه اعضا مجدداً نشست بگذارند و با توجه به شرایط بازار تصمیم بگیرند که چه حجمی از توافق کاهش تولید می‌تواند بدون برهم خوردن ثبات به بازار بازگردد. البته حجم افزایش تولید گروه نباید در هر ماه از 500 هزار بشکه تجاوز کند و در نهایت طی 4 ماه حدود 2 میلیون بشکه در روز به تولید اعضا اضافه خواهد شد؛ 2 میلیون بشکه‌ای که مطابق توافق ابتدایی کاهش تولید باید از ابتدای 2021 وارد بازار می‌شد اما اکنون این اتفاق تدریجی خواهد بود.
در عین حال به کشورهایی هم که تاکنون به تعهد خود پایبندی ضعیف و تخلف‌هایی در رعایت سهمیه داشته‌اند، تا ماه مارس سال ۲۰۲۱ میلادی برای جبران فرصت داده شد.
 تخلف‌های گران قیمت
اما این مسأله تخلف‌های برخی از اعضا برای عربستان که در ظاهر از اعضای متعهد توافق است، بسیار گران تمام شد. به طوری که برای اولین بار در تاریخ 60 ساله اوپک، متحدان اصلی خود را از دست داد و شکافی میان این کشورها ایجاد شد. امارات متحده عربی و کویت دو کشور متحد عربستان در سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام در اجلاس 180 نسبت به سیاست‌های عربستان اعتراض کردند و شدت اعتراضات به اندازه ای بود که عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرد که نمی‌خواهد رئیس نشست اوپک و غیراوپک باشد. البته این اتفاق نیفتاد اما اوج اختلاف میان کشورهای عربی خلیج فارس حاضر در اوپک را به نمایش گذاشت.
اعتراض امارات و کویت به سطح محاسبه خط پایه و مبنای تولید عربستان و روسیه بود. امارات که با کمتر از 100 هزار بشکه یکی از متخلفان سازمان به شمار می‌رود، معتقد است که عربستان به گونه‌ای خط پایه و تولید مبنای خود را طراحی کرده که هر طور تولید کند، متخلف شمرده نخواهد شد. روسیه و عربستان در توافق ماه آوریل ۱۱ میلیون بشکه نفت خام را به‌عنوان مبنای توافق خود در نظر گرفتند و برای ۱۸ کشور دیگر متعهد به کاهش توافق تولید مبنای اکتبر ۲۰۱۸ لحاظ شده است. این درحالی است که کارشناسان بارها گفته‌اند که ظرفیت تولید پایدار و صیانتی عربستان کمتر از 11 میلیون بشکه است. حالا باید منتظر ماند و دید که آیا این شکاف میان عربستان و امارات ادامه دار خواهد بود یا آنکه با فشارهای اخیر امارات و کویت به توافقی با یکدیگر دست پیدا می‌کنند.
کمبود تقاضا به 9 میلیون بشکه در روز رسید
وزیر انرژی روسیه می‌گوید که هنوز سطح تقاضا برای نفت 9 میلیون بشکه در روز کمتر از دوران پیش از بحران کرونا است. اوپک پلاس در انتظار احیای تقاضا تا سطح 100 میلیون بشکه در روز است و احتمالاً تا زمانی که تقاضا به این سطح نرسد، توافق‌های کاهش تولید ادامه خواهد داشت. بیژن زنگنه وزیر نفت نیز پیش از شروع نشست روز پنجشنبه با اشاره به تأثیرگذاری کرونا بر رشد اقتصادی جهان، بیان کرد: اگرچه تحلیل‌ها حاکی از آن است که رشد اقتصادی که به‌دنبال شیوع کرونا به منفی چهار درصد رسید، در سال ۲۰۲۱ شاید به مثبت چهار درصد برسد، اما اینها همه برآوردهاست و باید دید در واقعیت رشد اقتصادی جهان چه مسیری را طی خواهد کرد.
به گزارش شانا، او درباره میزان موفقیت توافق کاهش تاریخی تولید اوپک پلاس که ایران از آن معاف است، می‌گوید: توافق کشورهای تولیدکننده عضو و غیرعضو اوپک در آوریل ۲۰۲۰ سبب کاهش یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه‌ای عرضه نفت در جهان شد و با هدف حفظ ثبات نسبی به‌وجود آمده در بازار، اعضای ائتلاف اوپک‌ پلاس مذاکره و تصمیم‌گیری کردند.
به گزارش انرژی اینتل، هنوز 900 میلیون بشکه مازاد موجودی نفت در بازار و انبارها وجود دارد.
اوپک‌ پلاس تصمیم عاقلانه‌ای گرفت
بر اساس توافق دوازدهمین نشست وزارتی اوپک‌ پلاس، مقدار کاهش عرضه تولیدکنندگان عضو و غیرعضو اوپک در ژانویه ۲۰۲۱ روزانه ۷ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه خواهد بود که وزیر نفت در خصوص آن می‌گوید: با توجه به جلب نظر همه اعضا، تصمیم عاقلانه‌ای است و اگر طی ماه‌های آینده نیز برای تغییر سطح کاهش تولید تصمیمی گرفته شود، به هر حال این مقدار بیش از ۵۰۰ هزار بشکه نخواهد بود.
وزیر نفت می‌گوید که این سناریو برای 4 ماه ابتدایی 2021 طراحی شده و با توجه به عدم قطعیت‌ها، نشست‌های ماهانه می‌تواند به حفظ ثبات در بازار و تحقق هدف اوپک و غیراوپک برای رسیدن به قیمتی منصفانه در بازار کمک کند.
اما چرا این تصمیم علاوه بر لحاظ تقاضا در زمینه عرضه نیز عاقلانه است؟ رویترز در این باره می‌نویسد: اوپک پلاس تعادل ظریفی را باید برقرار می‌کرد؛ تعادلی بین افزایش قیمت نفت به اندازه کافی برای کمک به بودجه خود  اما نه آنقدر که به تولید رقبا از جمله نفت شیل ایالات متحده کمک شود.
تولید نفت شیل ایالات متحده تمایل به بالاتر از 50 دلار در هر بشکه دارد و قیمت تعادلی برای این نفت گران، 52 دلار در هر بشکه است و اوپک پلاس به‌دنبال حفظ تعادل روی مرز 50 دلار در بشکه است.
رویترز در بخش دیگری از گزارش خود ذکر می‌کند: البته ما هنوز نمی‌دانیم که پس از ورود بایدن (رئیس‌جمهوری جدید ایالات متحده امریکا)، سرنوشت صنعت نفت ایران و ونزوئلا چه خواهد شد. بنابراین به وضوح برخی از خطرهای عرضه بالاتر وجود دارد. با این حال این سیاست جلسات ماهانه اوپک پلاس و تصمیم‌گیری کوتاه مدت توسط اعضا، پیش‌بینی حرکت قیمت را سخت کرده و این مسأله تصمیم‌سازی برای تولیدکنندگان نفت ایالات متحده را پیچیده می‌کند. به همین خاطر تحلیلگران توافق اخیر اوپک پلاس را عقلایی می‌دانند.