آذربایجان عزیز ما

- ظریف : ‏به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادری‌شان ایران است! - سفیر ترکیه به وزارت خارجه احضار شد

گروه سیاسی/ سخنان تحریک‌آمیز روز پنجشنبه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، با واکنش وزیر امور خارجه کشورمان و همین‌طور احضار سفیر این کشور در تهران مواجه شد. ظریف صبح دیروز در توئیتی تأکید کرد که «هیچ‌کس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.» این در حالی است که کاربران شبکه‌های اجتماعی و چهره‌های مختلف در ایران نیز واکنش‌های گسترده‌ای به مواضع اخیر اردوغان داشتند. رئیس جمهوری ترکیه روز پنجشنبه در رژه نظامی که به مناسبت جشن پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ با ارمنستان برگزار شده بود، در بخشی از صحبت‌های خود بخشی از یک قطعه موسیقی بومی و مردمی آذربایجان به نام «آراز آراز» را خواند که همین مسأله حاشیه‌ساز شد. این شعر به زبان آذری به موضوع جدایی دو سوی ارس در جریان قرارداد ترکمنچای اشاره دارد، اما گروه‌های تجزیه‌طلب از آن به عنوان نمادی علیه تمامیت ارضی ایران استفاده می‌کنند.
در مراسم رژه روز پنجشنبه باکو همچنین به صورت تحریک‌آمیزی از «ارک تبریز» و «کوه سبلان» یاد شد. این رژه روز پنجشنبه و به بهانه پایان جنگ قره‌باغ در شهر باکو برگزار شد. به گزارش وزارت دفاع آذربایجان، بیش از سه هزار سرباز ترکیه نیز در این مراسم رژه حضور داشتند. این رژه در حضور رؤسای جمهوری دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان برگزار شد. دولت ترکیه در جنگ 44 روزه اخیر جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان بر سر مناطق اشغالی قره‌باغ، از نظر نظامی، سیاسی و دیپلماتیک از دولت باکو حمایت کرده بود.
هشدار ظریف درباره «آذربایجان عزیز ما»
صبح دیروز محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در واکنش به همین اتفاقات و اظهارات مداخله‌جویانه رئیس جمهوری ترکیه، در توئیتر نوشت: «به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است!» ظریف تأکید کرده است: «آیا او نفهمید که علیه استقلال جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچ‌کس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.» ظریف نخست این توئیت را به انگلیسی نوشت و پس از مدتی ترجمه فارسی آن را هم در توئیترش منتشر کرد. حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری هم در کنایه‌ای به اردوغان و مؤسسه ضدایرانی ایرام وابسته به میت (سازمان اطلاعات و امنیت ملی ترکیه) نوشت: «‌نتیجه تکیه بر مشاوره‌های شبه‌اندیشکده‌هایی چون ایرام بهتر از این نمی‌شود.»
هشدار شدید وزارت خارجه
به سفیر ترکیه
ساعاتی پس از این نیز سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان از احضار سفیر ترکیه خبر داد. به گزارش فارس، سعید خطیب‌زاده با «مداخله‌جویانه و غیرقابل قبول» خواندن اظهارات اردوغان تأکید کرد: در احضار سفیر ضمن ابلاغ مراتب اعتراض شدید به وی گفته شد که جمهوری اسلامی ایران به هیچ‌کس اجازه مداخله در مورد تمامیت ارضی خود را نمی‌دهد. وی اظهار داشت: جمعه ۲۱ آذر ماه ۱۳۹۹ سفیر ترکیه در تهران از سوی دستیار وزیر و مدیرکل اوراسیا به وزارت امور خارجه احضار و ضمن ابلاغ مراتب اعتراض شدید، به سفیر این کشور تأکید شد جمهوری اسلامی ایران خواستار توضیح فوری دولت ترکیه در این خصوص است. خطیب‌زاده افزود: در این احضار به سفیر ترکیه ابلاغ شد که دوران ادعاهای ارضی و امپراطوری‌های جنگ‌افروز و توسعه‌طلب سال‌هاست که سپری شده است. سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: به سفیر ترکیه تأکید شد جمهوری اسلامی ایران به هیچ‌کس اجازه مداخله در مورد تمامیت ارضی خود را نمی‌دهد و همان‌طور که تاریخ پرافتخارش گواه است، درخصوص امنیت ملی خود هیچ ذره‌ای کوتاه نمی‌آید.
بسیج عمومی کاربران در دفاع از ایران
البته روز پنجشنبه و تنها ساعتی پس از انتشار سخنان اردوغان در رژه باکو، موجی از واکنش‌های منفی بین کاربران ایرانی فضای مجازی به راه افتاد. بسیاری از کاربران ماجرای کودتای سال 2016 علیه اردوغان و حمایت تمام‌قد جمهوری اسلامی ایران از او را به وی یادآوری کردند. بخشی از کاربران نیز با یادآوری روز 21 آذرماه به عنوان سالروز شکست «فرقه دموکرات آذربایجان» یادآوری کردند که ملت ایران هیچ‌گونه تعدی به حاکمیت ملی خود را از سوی هیچ‌کس تحمل نخواهند کرد. از دیگر موارد مورد اشاره و تأکید کاربران ایرانی این نکته بود که بخش‌های شمالی رود ارس زمانی خاک ایران بودند که توسط روسیه جدا شدند. تقریباً همین مضمون در توئیت وزیر امور خارجه مورد استفاده قرار گرفته بود. واکنش‌های گسترده کاربران به سخنان اردوغان دیروز نیز ادامه پیدا کرد و بسیاری خواستار دادن پیام جدی و محکم ایران به این مواضع شده بودند.
یادآوری تاریخ و گذشته به اردوغان
محسن پاک‌آئین، سفیر اسبق ایران در جمهوری آذربایجان نیز در همین رابطه نوشت: «اردوغان با شعرخوانی در باکو نشان داد که نه تاریخ می‌داند نه جغرافیا، شعر را نمی‌شناسد و موقعیت‌شناس نیست. اردوغان داغ جدایی مناطق آذری‌نشین از ایران را تازه کرد و استقلال جمهوری آذربایجان را زیر سؤال برد. دوستی آنکارا با باکو همان دوستی خاله خرسه است. باکو باید مراقب آنکارا باشد.»  دیروز همچنین محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در همین رابطه در توئیتر خود نوشت: «اگر آقای اردوغان از خواندن شعر ارس منظورش ایران بزرگ است درست است. زیرا آذربایجان در قلب ملت ایران و در کنار برادران دیگرش از قوم لر و کرد و بلوچ و عرب قرار دارد. اگر نظرش تکرار تجربه شکست‌خورده داعش در سوریه است حرف غلطی است.» همچنین سفیر جمهوری اسلامی ایران در اوکراین نیز در توئیتی نسبت به اظهارات اخیر اردوغان رئیس جمهوری ترکیه واکنش نشان داد. منوچهر مرادی در توئیتی نوشت: «احسنت! نظامی گنجوی شاعر بزرگ پارسی‌گوی ایران که برخی نابخردانه در پی مصادره او و دیگر مفاخر ایرانی هستند، چه زیبا می‌گوید: همه عالم تن است و ایران دل/ نیست گوینده زین قیاس خجل/چون که ایران دل زمین باشد/ دل ز تن به بود، یقین باشد.»
اعتراض به سکوت نمایندگان
در میان نمایندگان مجلس اما تا زمان تنظیم این گزارش، تنها چند نفر به اظهارات اردوغان واکنش نشان دادند. در یکی از این واکنش‌ها، غنی نظری، نماینده خلخال و کوثر در آذربایجان شرقی در صفحه توئیتر خود نوشت: «سیاست خارجی نوعثمانیسم، اردوغان را به حدی سردرگم کرده که تاریخ منطقه را هم فراموش کرده است. اساتید تاریخ و صاحبان کرسی‌های علم سیاست در ترکیه به او یادآوری کنند که آذربایجان بزرگ متعلق به کجا بود. تمامیت ارضی، خط قرمز ماست.» همچنین جلیل رحیم‌آبادی نماینده اهل سنت مجلس نیز در توئیتر خود، توئیت ظریف را بازنشر کرد و نوشت: «چو ایران نباشد تن من مباد...» او در توئیت دیگری هم نوشت: «مواضع اردوغان و شعارهای پان‌ترکیسم نه تأمین کننده امنیت منطقه است و نه منطبق بر منافع و روابط دوستانه و متقابل دو کشور ایران و ترکیه. اگر بنا بر ادعای تاریخی باشد بخش‌های مهمی از خاورمیانه، آسیای میانه ماورای قفقاز حتی اروپا و آفریقا، روزگاری تحت سیطره ایران بوده‌اند.»  اردشیر مطهری، نماینده گرمسار در مجلس هم در صفحه رسمی توییتر خود در واکنش به رفتارهای «مداخله‌جویانه» رئیس جمهوری ترکیه نوشت:  «اردوغان دچار توهمات صدامی شده و حرف‌هایی زده که سبب ناراحتی مردم ‫ایران عزیز شده است. بهتر است تاریخ هشت سال دفاع مقدس ما از سرزمین‌مان ایران را کامل مطالعه کند.»
روح الله متفکر آزاد نماینده تبریز، محمد محسنی بندپی نماینده نوشهر، علیرضا سلیمی نماینده محلات، احمد نادری نماینده تهران  و صدیف بدری نماینده اردبیل هم از جمله نمایندگانی بودند که به این رویداد واکنش نشان دادند.
بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و همین‌طور برخی سایت‌های خبری به انفعال نمایندگان مجلس برای موضعگیری در این خصوص واکنش منفی نشان دادند.  در همین حال چهره‌های دیگری هم به این مسأله واکنش نشان دادند. از جمله عبدالله رمضان‌زاده سخنگوی سابق دولت اصلاحات در توئیتر خود با «جان ایران» نامیدن آذربایجان به این موضوع واکنش نشان داد و نوشت: «خلیفه عثمانی می‌گوید که دو سوی ارس را از هم به زور جدا کرده‌اند، باید به او گفت درست‌تر آن است که بگویی: باکو و بسیاری از مناطق اطراف آن را به زور از ایران جدا کرده‌اند.» همچنین سید محمد بطحایی، وزیر سابق آموزش و پرورش هم در توئیتر خود نوشت: «تهدید مرزهای جغرافیایی با تحریک عواطف قومیتی، موجب توجه ملت‌ها به مرزهای تاریخی خواهد شد! به عنوان یک معلم پیشنهاد می‌کنم تا زمانی که جوانب و معانی اشارت‌های ادبی را متوجه نشدیم، از آن استفاده نکنیم.»
عباس آخوندی هم در توئیتی نوشت: « این نشان از همراستایی سیاست های توسعه طلبی منطقه ای ترکیه ، همراهی جمهوری آذربایجان و راهبری و طراحی اسرائیل دارد. آذربایجان نه تنها همواره حافظ سرزمین ایران که از بانیان و ارکان اصلی تمدن ایران بوده و هست. اقدام اردوغان محکوم، ولی خود به خواب زدگان در ایران چه می گویند؟»
حمید ابوطالبی، مشاور پیشین رئیس جمهوری در توئیتر خود نوشت: «اسمیرنه و آناتولی همواره بالانسر قفقاز بوده ‌است، از هخامنشیان تا امروز؛ یونان و ارمنستان هم در سرزمین خود نقش ایفا می‌کرده‌اند. بحرانی‌ شدن هر دو منطقه، یعنی نقش‌آفرین شدن اروپا و روسیه؛ و این یعنی روی‌کارآمدن نظامیان در آنکارا. سیاست، پرسه‌زدن در کوچه‌های تنگ تاریخ نیست.»