لذت کشف تمثیل ها

سحر عصرآزاد
منتقد سینما‌
فیلم سینمایی «بی‌همه چیز» به‌عنوان سومین فیلم کارنامه محسن قرایی اقتباسی آزاد از نمایشنامه «ملاقات با بانوی سالخورده» اثر فردریش دورنمات است که فیلمنامه آن توسط محمد داوودی و قرایی به نگارش درآمده است. فیلم به تَبَع منبع اقتباس خود قرار است حضور یک میهمان را به روستایی ثبت کند که زمانی از آن رانده شده است. آنچه در ادامه به شکل تدریجی عیان می‌شود، زیرمتن این سفر است که چیزی جز سر باز کردن زخم گذشته و انتقام به‌عنوان مفهومی ازلی-ابدی نیست. فیلمساز از لحظه ورود لی لی خانم؛ زنی متمول که صاحب منصبان و اهالی روستا برای پولش دندان تیز کرده‌اند، تصویری از او ثبت می‌کند که با کنار هم قرار گرفتن قطعات پازل گذشته این تصویر به چهره آسیب پذیر دختری که در گذشته با بی‌رحمی از زادگاهش طرد شده، تعدیل می‌شود. به همین دلیل فیلم زمانی حدود 2 ساعت صرف می‌کند تا بتواند فضا، مکان، مناسبات و کاراکترها را در زمان حال معرفی کرده و نسبت آنها را با بحران گذشته و حال برای مخاطب شفاف‌سازی کند. جایی که یک شبه قهرمان روستا تبدیل به فردی منفور و فراری می‌شود که قربانگاه، انتظارش را می‌کشد و مردم همزمان به او سنگ می‌زنند و سنگش را به سینه می‌زنند! این تناقض و دوگانگی، وجهی فرعی‌تر از رفتارشناسی جامعه‌ای نمادین است که می‌تواند قابل ارجاع و بازیابی به زمان حال باشد. به‌همین دلیل است که فیلم ورای قصه ادبی پرکششی که روایت می‌کند، به جهت کشف نمادها، نشانه‌ها و مابه ازا سازی‌ها می‌تواند ارتباط درام محوری را با روزگار ما برقرار کند و لذتی مضاعف به‌همراه داشته باشد. فیلم در بخش میانی واجد یک سکانس افشاگری دراماتیک است که به جهت انتخاب لوکیشن، میزانسن و جزئیات پرداخته شده، تبدیل به شاه سکانس فیلم می‌شود. موقعیتی که در قعر معدن، امیر و لی لی گذشته‌ای را که مرد انکار و زن از آن فرار کرده، مرور می‌کنند درحالی‌که مصداق اشتراک آنها در صحنه حضور دارد! محسن قرایی در «بی همه چیز» همچنان فیلمنامه را به‌عنوان اصل بنیادین فیلم خود محکم بنا کرده و در مرحله بعد با انتخاب قصه‌ای پرکاراکتر و به چالش کشیدن سویه کارگردانش، چند گام رو به جلو در فیلمسازی برداشته و فیلمی چالش برانگیز را در کارنامه خود ثبت کرده است.‌‌