استادان مخالف، دانشجویان موافق

هدی هاشمی  
خبرنگار
برگـــــــــزاری امتحانات مجـــــــــــازی دانشجویان یکی از پرحاشیه‌ترین، بحث‌های این روزهای دانشگاهیان و دانشجویان بوده است. اگر چه تلاش‌هایی برای برگزاری حضوری این آزمون در دانشگاه‌ها شد اما به خاطر شرایط کرونا و سلامت دانشجویان، رؤسای دانشگاه‌ها تصمیم گرفتند که این امتحانات را به صورت مجازی برگزار کنند. در روزهای اول برگزاری این آزمون‌ها، ماجــــــرای تقلـــــــــب دانشجویان از طریق فضای مجازی با عنوان «همیار تقلب» خبرساز شد؛ بعد از آن هم دانشجویان تجربه‌های امتحانات مجازی خودشان را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشتند. امتحاناتی که از یک سو با رضایت دانشجویان و از سوی دیگر با نارضایتی استادان همراه بود. موضوع آنقدر داغ شد که مسئولان آموزش عالی هم نسبت به آن واکنش نشان دهند. منصور غلامی وزیر علوم درباره امتحانات پایان ترم دانشجویان با صراحت اعلام کرد: «تقلب در امتحانات پایان ترم جزئی از تقلب علمی محسوب می‌شود، با پلیس فتا و مجموعه‌های مرتبط هماهنگی شده و در قالب قانون مبارزه با تقلب با خاطیان برخورد خواهد شد.»
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم هم در حاشیه‌های امتحانات مجازی دانشجویان گفته است: «همیار تقلب مسأله‌ای است که وجود دارد و جلوگیری از این اتفاقات واقعاً کار وزارت علوم نیست، بلکه پلیس فتا و وزارت ارتباطات باید درگیر این مسائل شوند.» با این همه دانشجویان امتحانات خود را داده‌اند و دانشگاه‌ها هم هر کدام مدل‌های امتحانی خود را برگزار کرده‌اند، بیشتر دانشجویان امتحانات را بدون هیچ مشکلی پشت سر گذاشته اما بودند دانشجویانی که در این امتحانات چالش‌های خاص خود را داشتند. چالش‌هایی همچون کافی نبودن زمان، قطع و وصل شدن اینترنت، تداخل امتحانات یا بروز مشکل در سایت دانشگاه‌هاو ... مریم علی‌محمدی دانشجوی سال سوم رشته تربیت بدنی دانشگاه آزاد است. او امتحانات مجازی‌اش را با گرفتن نمره‌های خوب پشت سر گذاشته و حالا درگیر انتخاب واحد برای ترم جدید است. او درباره تجربه‌های امتحانات آنلاین می‌گوید: «یکی از دردسرهای جدی ما قبل از کرونا امتحانات بود. همیشه چند روزی در خانه می‌ماندم و کتاب‌ها را خیلی جدی حفظ می‌کردم تا حداقل نمره قبولی را در امتحان بگیرم، اما کرونا این کمک را کرد که امتحانات مجازی باشد و در امتحانات مجازی هم تقلب حرف اول را می‌زند.
در امتحانات حضوری هم تقلب می‌کردیم اما در این مدل امتحان تقلب‌ها بیشتر شده بود. گروه در واتس آپ تشکیل دادیم که استاد در آن حضور نداشت. وقتی امتحان شروع می‌شد هر کسی جواب را می‌دانست در آن گروه می‌گذاشت. برخی وقت‌ها هم که تحلیل بود، آن تحلیل را با وویس می‌گفت. البته برخی استادان هم سختگیری می‌کردند. امتحانات را در اسکایپ و نفر به نفر می‌گرفتند.  برخی بچه‌ها از این مدل امتحان غافلگیر شده بودند و نتوانستند به سؤال استادان جواب دهند. برای امتحانات عملی هم برخی استادان به صورت تئوری امتحان می‌گرفتند مثلاً اگر امتحان بسکتبال داشتیم اسم حرکت‌ها را می‌نوشتیم و برای استادان می‌فرستادیم. عده‌ای از استادان هم می‌گفتند باید بیرون خانه بروید و حرکت‌ها را با فیلم برای ما بفرستید. اگر امتحان تنیس روی میز بود، می‌گفتند بروید داخل پارک روی میز تنیس بازی کنید فیلم را بگیرید و بفرستید.» رویا سیفی هم دانشجوی سال اول رشته معماری دانشگاه تهران است. او دانشجوی جدیدالورود بوده و تاکنون هم ارتباطی با استادانش نداشته است: «استادان ما بسیار سختگیر بودند، البته با استادانم زیاد آشنا نشده بودم اما از همان روز اول سختگیری داشتند. امتحان  اگر ٢٠ نمره بود استادان ١٠ نمره‌اش را برای حضور و غیاب گذاشته بودند. در طول ترم هم خیلی پژوهش می‌خواستند،اما کلاس‌های عملی‌مان کیفیت خوبی نداشت و امتحان هم به صورت تئوری گرفته شد و البته برخی استادان هم برای امتحان کم وقت دادند و به جای امتحان کتبی برخی  درس‌ها را به صورت شفاهی در اسکایپ گرفتند. به نظرم با توجه به سختگیری مضاعف استادها برای جلوگیری از تقلب تعدادی از آزمون‌ها غیراستاندارد بودند، با این همه امتحانات نه سخت بود نه آسان. یک سطح متوسطی داشت و می‌شد نمره خوبی ازآن گرفت. اما یکسری مشکلات هم داشتیم، اینکه زمان‌ها کم بود و در سامانه سؤالات به گونه‌ای بارگذاری شده بود که نمی‌توانستیم به سؤال قبل برگردیم و همین موجب استرس می‌شد اما در کل من راضی بودم.»
تقلب معنا ندارد، دانشجویان باید تحلیل کنند
هرچند دانشگاه‌ها با تأکید وزارت علوم راهکارهای مختلفی را برای امتحانات مجازی و امنیت امتحانات در نظر گرفته بودند از جمله اینکه امکان برگشت به سؤالات قبلی در آزمون مجازی برای دانشجو وجود نداشت، زمان آزمون محدود بود، در سؤالات چند گزینه‌ای، چینش گزینه‌ها برای دانشجویان تغییر می‌کرد. اما آن طور که برخی استادان دانشگاه می‌گویند، فضا تا حدودی برای تقلب باز بود.
دکتر زهره انواری استاد دانشگاه تهران این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: «در دوران کرونا ما با دانشجویان مقطع دکترا مشکلی نداشتیم، آنها هم آموزش را می‌گرفتند و هم پژوهش را انجام می‌دادند. موضوع دانشجویان کارشناسی ارشد و بویژه کارشناسی است. در این دوره از دانشجویان بیشتر تحلیل می‌خواستم. دانشگاه هم تأکید کرده بود که همه نمره دانشجویان از امتحان پایان ترم هم نباشد، برای همین در طول ترم از دانشجویان ارشدم خواستم تا مقاله بنویسند. بیشتر وقت‌ها مقاله‌هایی را در گروه و برای هر شخص می‌فرستادم تا آن را بخوانند و روی آن تحلیل ارائه دهند و نمره نهایی را ترکیبی از فعالیت‌های علمی در طول ترم و امتحان پایان ترم قرار دادم. دانشجویان ارشد هم در هر جلسه هر کدام‌شان ارائه‌های مخصوص خود را داشتند. هر دانشجو در هر جلسه باید دو هزار کلمه تحلیل درس را می‌نوشت و برایم می‌فرستاد. زمان امتحان هم می‌دانستم ممکن است دانشجویان شیطنت‌هایی انجام دهند و البته برخی‌ها هم استرس اینترنت را داشتند، ممکن بود قطع و وصل شود برای همین با صحبت‌هایی که در دانشگاه شد سؤالات را ساعت 8 صبح روی سامانه دانشگاه قرار می‌دادم و دانشجویان تا ساعت 8 شب وقت داشتند آن را ایمیل کنند. برخی درس‌ها را هم می‌گفتم به کتاب مراجعه کنید چرا که من تحلیل می‌خواستم.
دانشجو باید قدرت تحلیل داشته باشد، باید در طول ترم مقالات و نظریه‌ها را خوانده و تسلط روی آن داشته باشد. ارزیابی خودم از دانشجویان این است که برخی‌ها خوب بودند و برخی‌های دیگر نه. با این حال ما اینچنین امتحانات را برگزار کردیم و خب خودم علاقه‌مند به کلاس حضوری و امتحان حضوری هستم و فکر می‌کنم هر چقدر کیفیت کلاس مجازی خوب باشد به پای کلاس‌های حضوری نمی رسد. خودم هنوز دانشجویان ترم اولم را ندیده‌ام.» علیزاده اقدم استاد تمام جامعه شناسی دانشگاه تبریز هم از مدل امتحان مجازی رضایت چندانی ندارد و می‌گوید: «با اجبار این امتحانات را برگزار کردم. کرونا مانور واقعی برای دانشگاهیان بود. ما در آموزش مجازی مشکلاتی داشتیم که کرونا آمد و توانستیم سریع‌تر مشکلات را برطرف کنیم. با این حال نه امتحان مجازی، نه کلاس مجازی و نه کتاب مجازی جای کلاس واقعی دانشگاه را نمی گیرد. در کلاس‌های حضوری، استاد چهره به چهره با دانشجویان در ارتباط است، هنگام امتحان از روی صورت دانشجو می‌فهمد که آیا در طول ترم درس را فهمیده یا خیر. خودم که به دانشجویان اعلام کردم از جزوه و کتاب استفاده کنند چون می‌دانستم سؤالات به گونه‌ای نیست که همه یک تحلیل را داشته باشند. در برخی درس‌ها هم یک سؤال تحلیلی می‌دادم و از دانشجو می‌خواستم خودش هم یک نظریه را تحلیل کند.  با این حال کرونا ما را در یک اجبار گذاشت و مجبور بودیم در این فضا امتحانات را برگزار کنیم. البته موافق این موضوع نیستم که دانشجویان در فضای مجازی تقلب می‌کنند.  دانشجو اگر بخواهد درس بخواند تقلب نمی کند. همان طور که برخی دانشجویان مقاله و پایان‌نامه می‌خرند تا مدرک بگیرند، برخی‌ها هم هستند با تقلب ترم به ترم بالاتر می‌روند. با این حال دانشگاه و استاد هم در فرایند آموزش مجازی بسیار مهم است. هیچ وقت کلاس‌هایم را آفلاین برگزار نکردم، همیشه وسط درس اسم چند دانشجو را می‌آوردم تا ببینم دانشجو در کلاس است یا حاضری زده و کلاس را رها کرده است.»