نوروز پیروز

قطب الدین صادقی  
نویسنده و کارگردان تئاتر
هزاران سال است که «نوروز» بزرگترین جشن ملی ما کردها است و به نحوی شگفت‌انگیز با همه اصول اعتقادی (اساطیر و باورها)، شیوه‌های معیشتی (رابطه با زمین و کشاورزی) و ارکان اجتماعی (شیوه‌های همزیستی و پیوند جمعی) ما پیوند خورده است، بنابراین می‌توان برای آن سه ریشه، سه معنا و سه وجه اساسی یافت.
1- وجه اساطیری و ماوراء‌الطبیعه آن این است که بر طبق باوری مقدس و کهن «دادار» جهان را به یاری شش ایزد یاری‌دهنده یا شش «امشا سپند» در شش مرحله آفرید. دادار پس از خلقت آسمان و آب و زمین و گیاه و حیوان، سرانجام «انسان» شاه بیت کائنات را در آخرین روز سال کبیسه خلق کرد و بدین‌ترتیب آسوده گشت و بدین‌گونه این همزمان شدن «کمال خلقت» با «آفرینش انسان» فرصتی بزرگ برای برپایی جشن بود، که به نوروز افتاده است.
از سوی دیگر «نوروز» وعده‌گاه و لحظه دیدار دوباره ما با روان‌های درگذشته نیاکان ما و ارواح طیبه آنها است. چون ماه فروردین یعنی ماه «فره‌وهدر»ها، یا پاره‌های نوری که از روشنایی ذات اهورایی جدا شده‌اند و کالبد خالی پذیرفته‌اند و به زمین آمده‌اند تا همچون سربازان ایزدی، در طول زندگانی خود، با نیروی اهریمن و جهل و تاریکی مبارزه کنند. این «فره‌وهدر»ها یا روان‌های درگذشته، پس از مرگ تنها سالی یک‌بار می‌توانند به خانه و کاشانه خویش و نزد عزیزان خود بازگردند و لحظه دیدار همان نوروز یا اول فروردین (ماه فدره و هدرها) یا (خاکه لیوه) است. افروختن آتش بر بام خانه‌ها (هنوز نزد کردها و زرتشتیان) در شب نوروز نیز برای هدایت کردن آن ارواح است تا راه خانه خود و کسان خود را به درستی بازیابند. از این نظر نوروز جشنی دینی و برای پیوند دوباره ما با خویشان و نیاکان درگذشته است.
2- از دوره انقلاب کشاورزی به بعد، نوروز برای اجداد ما همواره سرآغاز آماده کردن زمین برای کارکشت و زرع و کسب رزق و روزی از زمین بوده است که به نحوی تلخ و جانفرسا زیر برف و یخ و سرما و خش و خاشاک ماه‌ها مدفون بوده است. با برپایی آتش نوروز از طریق جمع‌آوری و سوزاندن خس و خاشاک‌های جمع شده، ما هزاران سال است آموخته‌ایم که باید زمین را پاک، گرم و آماده سازیم تا در طلیعه بهار آماده باروری بهتر و بیشتر باشد و نیز با انداختن سفره هفت‌سین، به شکلی نمادین و آرزو شده، سالی پر از خیر و برکت و فراوانی را برای زمین و خانه و زندگانی خود، از «دادار» بخواهیم و با سبز کردن گندم، به عنوان مهم‌ترین نماد سفره، آرزومندی خود برای تأمین پایه اصلی حیات خود یعنی «تولید گندم» و به‌دست آوردن «نان» را نشان دهیم.
3- نوروز تنها نماد و پیوندگاه دین و نان نیست، مهم‌ترین عملکرد دیگرش که دست کمی از دو بعد پیشین ندارد، عملکرد «اجتماعی» آن است. نوروز به عنوان سرآغازی نوین و مبارک (که یادآور بازگشت به یک زمان ازلی مقدس است)، از دیرباز مظهر وحدت، همدلی، آشتی و یگانگی همه اقشار، توده‌ها، اصناف و اقوام دور و نزدیک بوده است. فرصتی بوده است بزرگ تا همگان از هم حلالیت بطلبند، دوباره شادی و دوستی کنند و با رفع کدورت‌ها، منزه شوند و زنگارهای روحی و حسی و فکری و درونی خود را تماماً بزدایند.
بنابراین ارزش ماندگار و جایگاه بسیار رفیع نوروز به دلیل پیوند این سه رویکرد متفاوت و یکی شدن این سه لایه معنایی بزرگ است که به نحوی شگفت‌انگیز و ریشه‌ای در ناخودآگاه قومی میلیون‌ها کرد هنوز زنده، الهام‌بخش و پابرجاست.
نوروز بر همگان پیروز.
امیدوارم نوروز 1400 نقطه پایانی باشد فرخنده و مبارک بر همه مصائب، رنج‌ها، ترس‌ها، دلشوره‌ها و مرگ‌های تلخ، ناخواسته و ناگواری که در سال 1399، همه شور، شادی، آرامش، خلاقیت و اندیشه ما را یکسر به یغما برد!