رمضان، ماهی برای آشنایی با کتاب خدا

دکتر عباس ملکی
معاون سابق وزارت امور خارجه
آیت‌الله مصطفی ملکی (1362-1295)، یکی از روحانیون اخلاق گرا، دانشمند و فعال سیاسی در منطقه شمال تهران بود؛ رفتار نرم و پرجاذبه او در برخورد با مردم عادی و بخصوص جوانان مثال زدنی است. او در توسعه و بسط معارف اسلامی تلاش کرد و از او کتاب‌هایی چند در تفسیر قرآن و شرح احادیث باقی مانده است، در ادبیات نیز دستی داشت و دیوان اشعار او به تازگی از سوی انتشارات امیرکبیر چاپ شده است. ملکی از ابتدا در مسائل سیاسی و اجتماعی فعال بود و در جریان نهضت ملی شدن نفت پس از برگزاری تظاهرات و اعتراض دستگیر و زندانی شد، پس از آن در جریان مبارزات 15 خرداد 1342 تلاش کرد و از 1350 در شکل‌گیری نهضت اسلامی با مرکزیت مسجد همت تجریش همراه شد. او از مؤسسین اولیه جامعه روحانیت مبارز تهران بود و همواره در راهپیمایی‌ها و اعتراضات مردم در کنار آنان تلاش نمود. فرزند او مهندس علیرضا ملکی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در عملیات خیبر در 1362 به شهادت رسید. متن زیر را مرحوم ملکی برای تشویق جوانان به استفاده از فضای معنوی ماه رمضان برای آشنایی با قرآن در 1347 نوشته است.
جوانان عزیز، فرزندان اسلام
شهر مقدس رمضان ماه نزول قرآن کریم است. آن کتاب سراپا اعجاز آسمانی که گوینده و آفریننده آن پروردگار دانا و توانا، آن را کتاب بی‌نظیری شناسانده که حقانیت و عظمتش تردید‌ناپذیر و پرورنده و رهبری کننده مردم پارسا و پاکیزه دامن و آنان که با داشتن تقوی واجد تمام فضائل‌اند می‌باشد.
.... و کتابی که محققاً جامعه بشریت را به راست‌ترین و استوارترین روش و راه راهنمایی کرده و مردم با ایمان و نکوکار و شایسته را به عظیم‌ترین پاداش بشارت می‌دهد.
.... و کتابی غالب و پیروز و پیشرو تمام ترقیات و تکامل انسانی که حقیقت آن را هیچگونه باطلی از هیچ جهت مشوب نخواهد ساخت و از نزد خداوندی فرود آمده که دانای به‌ هر کردار و گفتار و ستوده در جمیع صفات و خصال است.
.... و کتابی که با شعاع حقایق و دقایق خود می‌تواند بشر را از تاریکی‌های نادانی و گمراهی، تیره روزی و ناامنی به ساحت وسیع دانش و بینش، آسایش و آرامش سوق دهد.
.... و کتابی که در آن از رازها و چگونگی تمام پدیده‌های جهان آفرینش پرده برداشته و سروش رحمت و مژده رستگاری ابدی برای گروندگان و پیروان خود می‌باشد.
آری، آن کتاب حیرت انگیز و مایه اعجاب صاحبان عقول و ضامن سعادت دو جهانی انسان، که آورنده عالیقدر آن پَیمبر بزرگوار اسلام آن را تنها پناهگاه ایمنی مسلمانان در تاریکی‌های بلایا و آشوب‌های گمراهی زا دانست و در لجه‌های مهیب و مهلک روزگار به چنگ زدن بر عاصمه آن دستور داد و آن را بهین رهنمای درخور پیروی برای نیل به خیرات دو دنیا معرفی کرد؛ آن را مفتاح تمام گنجینه‌های علوم و معراج همه آسمان‌های نشو و ارتقا و رمز تسخیر جهان طبیعت و زمام انقیاد جمیع کرات و کهکشان‌ها و مشعلدار کاروان مدنیت در تمام قرون و اعصار شناساند؛ آن را خزانه‌ای فناناپذیر از جواهر ذیقیمت فنون برای همیشه بشریت خواند. کتابی بزرگ که نبی گرامی اسلام بعد از قریب یک ربع قرن تحمل مصایب در راه تلقی و ابلاغ آن در آخرین آنات زندگی پرافتخار خود، آخرین تجلیات وحی را به‌ صورت جملاتی بر سبیل توصیه و سفارش درباره آن بر مسلمانان ارائه فرمود و آن را ثقل اکبر نامید و رشته کشیده شده از آسمان عزت حق به سوی بندگان. آن را همتا و همدوش با عترت هادیه خویش به مثابه دو انگشت سبابه گران مایه‌ترین چیزی قرار داد که برای امت باقی و به آنها ودیعه داده و آنان را با تأکید تمام گوشزد نمود که با تمسک به آن دو روی گمراهی و انحراف را هرگز نخواهند دید.
کتابی در حقیقت بی‌مثال که دومین شخصیت اسلام رهبر متقین و سرور مؤمنین علی ابن ابیطالب علیه السلام سرسپرده‌ترین افراد به پیشگاه مکتب دین، با بیان شیوا و رسای خود قرآن را ناصحی امین و رهبری شایسته و سخنگویی راست گفتار و مبلغی درست کردار تعریف نموده و آن را همنشینی داند که کسی از همنشینی آن جز با افزایش در هدایت و ارشاد و جز کاهش در کوری و ضلال بر خواهد ساخت. او قرآن را کتابی می‌داند که دارنده و داننده آن را بی‌نیاز از همه چیز دانسته و دست تهی از آن را واجد هیچ چیز نشناسد. بشر را پس از این کتاب به چیزی احتیاج نماند و بدون این کتاب به هیچ چیز رفع احتیاج نتواند، آن را برای هر درد درمان و برای هر درمانده یار و سامان خواند.
و هم اوست که می‌فرماید: مردم آگاه باشید. هر کشت کننده‌ای در عاقبت عمل و کشت خود گرفتار است، مگر کشتکاران قرآن. پس شما از آنان باشید و پیروی از آن کنید و آن را راهنمای خود به سوی خدا و خشنودی او قرار داده و از آن به صلاح حال و انجام خود اندرز گیرید و اندیشه‌های خود را که به خلاف قرآن می‌یابید به نارسایی متهم کرده و به آنها در گفتار و کردارتان اعتماد ننمایید؛ خواهش‌ها و هواهای خود را در برابر قرآن، خائن به خود شمارید و بدانید که قرآن وحی الهی است و در آن خطا و اشتباه راه نیست؛ اگر آن را چون چراغی فراراه خود گیرید، از لغزش در پرتگاه‌های آرای ناسنجیده خود در امان خواهید ماند.