روزه ماه رمضان

آیت‌الله  شهید مرتضی مطهری
یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون1 (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما نوشته شده همچنان که بر پیشینیان نوشته شد، شاید که پرهیزگار شوید).
روزه مظهر تقوا است. بدیهی است  کسی که بر خودش مسلط نباشد آن اندازه که یک کاری را بتواند ترک کند، او هرگز نخواهد توانست یک عمل مثبت انجام دهد. اینجا سه موضوع  مطرح است:یکی اینکه بر ما فرض است روزه. روزه یعنی امساک کردن از امور دهگانه یا نه‌گانه معروف که در درجه اول خودداری از خوردنی‌ها و آشامیدنی‌هاست.
موضوع دیگر اینکه کلمه «روزه» در فارسی مرادف «صوم» در عربی نیست. صوم یعنی امساک. امساک از امور دهگانه که از یک سلسله امور حلال و عادی است، مقدمه ای است برای آمادگی بیشتر نسبت به امساک‌های همیشگی، یعنی نسبت به چیزهایی که آدمی همیشه نسبت به آنها در حال صوم و امساک است و صوم دائم است و هیچ وقت نباید بشکند. این صوم برای تقویت آن صومه‌ است که شکست‌ناپذیرتر بشود و در عین اینکه این روزه موقت مقدمه آن روزه همیشگی است، آن روزه همیشگی نیز شرط قبول و تأثیر این روزه است. باید انسان از بسیاری از امور دیگر همیشه روزه بگیرد، یعنی از غیبت و دروغ و سخن‌چینی و فحش و فتنه‌انگیزی و آزار دیگران و ربا و ریا نیز باید روزه بگیرد. مرتبه عالی‌تر صوم این است که انسان از غیر حق و خدا روزه بگیرد و جز خدا نخواهد و نبیند.
موضوع دیگر اینکه ماه رمضان قطع نظر از وجوب روزه که بر بعضی اشخاص واجب است و بر بعضی واجب نیست، یک احترام لازمی دارد که بر همه لازم است. این ماه ،ماهی است مبارک و معظم و مکرم (و هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته و فضلته علی الشهور2) شهر‌الله است، ساعاته افضل الساعات و ایامه و لیالیه افضل الایام و اللیالی3. ماه رمضان از شعارهای اسلامی است و باید تعظیم شود.
در خطبه شعبانیه است:‌ دعیتم فیه الی ضیافة‌الله4. پس یا باید ما رمضان را میهمان بشماریم  یا باید خود را میهمان فرض کنیم و مانند یک میهمان مؤدب و ملاحظه‌کار باشیم. باید وضع اجتماع و بازار مسلمین طوری باشد که نمودار باشد و میهمان جدیدی بر آنها وارد شده و به احترام آن میهمان در خیابان و کوچه و مسجدها و خانه‌های آنها تغییری پیدا شده. باید همان طور که طبعاً در هنگام عید نوروز که یک شعار ملی است خود به خود کودکان در بزرگان شور و نشاط و هیجانی می‌بینند و در روح لطیف آنها موج بیشتر و شور زیادتر و احساسات عمیق نشاط‌ آمیز پیدا می‌شود، در رمضان هم که بهار عبادت و فروردین تزکیه نفس است در خانه‌ها همچو محیط و فضایی به‌وجود بیاید، نه اینکه همه‌اش در خانه احساس جنگ و جدال و اوقات تلخی و عبوسی و عصبانیت کنند، کما اینکه نماز هم در خانه نباید از نظر طفل به شکل یک عمل زوری و اجباری جلوه کند، پس رمضان و نماز، بلکه مطلق شعارهای دینی، از نظر روانشناسی و تربیت کودک مخصوصاً باید مورد توجه قرار گیرد.

منبع:
یادداشت‌های استاد مطهری، ج 14 / ص 203-204، 212.
پی‌نوشت‌ها
1. بقره / 183.
2. بخشی از دعای ماه مبارک رمضان که خواندن آن بعد از نمازهای یومیه در این ماه مستحب است. ترجمه: و این ماهی است که آن را عظمت و کرامت و شرافت بخشیده‌ای و بر ماه‌های دیگر برتری داده‌ای.
3. بخشی از خطبه پیامبر اکرم(ص) در آخرین جمعه ماه شعبان، معروف به «خطبه شعبانیه». ترجمه: ساعات این ماه بهترین ساعات و روزها و شب‌هایش بهترین روزها و شب‌هاست.
4. ترجمه: در این ماه به میهمانی خدا دعوت شده‌اید.