استثنا و قاعده

 رضا آشفته
منتقد
اینکه این روزها در خبرها می‌خوانیم که نمایش دایک به کارگردانی حامد عالمی‌پور از خراسان شمالی و بجنورد به جشنواره‌هایی در روسیه، اوکراین، یونان و تایلند رفته و جوایز متعددی هم دستگیرش شده، یک استثناست که هرازگاهی ممکن می‌شود اما اینکه باز هم در خبرها می‌خوانیم که در مشهد تئاتر شهری شکل گرفته و در کنارش چند تالار نمایشی هم به شکل خصوصی فعال شده‌اند، یک قاعده است. چون به دنبالش شاهد حضور ده‌ها گروه نمایشی از مشهد و خراسان رضوی در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر و دیگر جشنواره‌های ملی و حتی حضور بین‌المللی آنان هستیم. سپس به مرور زمان می‌بینیم در یک دهه آنقدر فعالیت‌های گروه‌های تئاتری در آنجا گسترده شده که مشهد خودش شده یک قطب تئاتری پویا، فعال و حتی تأثیرگذار که در جاهایی هم برابری می‌کند با تئاتر تهران و در جاهایی هم از تئاتر پایتخت دارد پیشی می‌گیرد. نمونه‌های برای امکان حضور و بالندگی گروه‌های تئاتری داریم می‌گوییم که اگر استثنائاتی باشد برای چند صباحی کورسویی از تئاتر را فراهم می‌سازند و نقطه مقابلش ترسیم یک قاعده است که در آن شکل گرفتن تئاتر بنایش ساخت و ساز چند تالار نمایشی است که به دنبالش  در آنها گروه‌های تئاتری مستقر می‌شوند و تولیدات‌شان را در اختیار همگان می‌گذارند و پیامد این حضور و فعالیت در وهله اول شکل گرفتن تئاتر است و در وهله دوم بنابر میزان فعالیت‌ها به لحاظ کمی و موفقیت‌ها به لحاظ کیفی شاهد یک اتفاق کلان‌تر به نام قطب شدن تئاتر در آن شهر یا استان خواهیم بود. شاید همین دیروز بود که همانند حامد عالمی پور، شاهد حضور یک پدیده به نام امیررضا کوهستانی با گروه مهر شیراز بودیم، دقیقاً سال 80 و جشنواره تئاتر فجر، دوره بیستم که در شب اجرای نمایش رقص روی لیوان‌ها 14 مدیر تئاتر و جشنواره‌های بین‌المللی از این کارگردان نوپا اما پویا و خلاق دعوت کردند که با نمایشش برای اجرای همگانی یا جشنواره پا به شهرهایشان در چهار گوشه دنیا بگذارد. در این 20 سال هنوز هم تقریباً تئاتر شیراز را با امیررضا کوهستانی می‌شناسیم که اتفاقاً چهره بین‌المللی شده و در حدود 10 نمایش فقط برای آلمانی‌ها کار کرده و بارها نیز نمایش‌های تولید شده در تهران را با گروهش به کشورهای مختلف برده است و این حضور بین‌المللی‌اش یقیناً از او یک چهره قابل اعتنا ساخته است. با آنکه شیراز کلانشهر است و پیشینه فرهنگی غنی‌ای هم دارد اما چرا مثل مشهد هنوز یک قطب فعال تئاتری نشده است؟! نتیجه اینکه باید حامد علمی‌پور بهانه و انگیزه‌ای شود که در بجنورد و دیگر شهرهای خراسان شمالی با توجه به اینکه استعدادهای ناب و درخشانی نیز بسیار دارد، به دنبال فراهم کردن برنامه‌ها و امکاناتی باشیم که پیرو یک سیاست کلان فرهنگی این منطقه نیز یکی دیگر از قطب‌های تئاتری ما شود. اگر قرار است که تئاتر را در ایران عزیزمان برای همگان بخواهیم؛ دقیقاً یکی از تدبیرات و تصمیمات درست که دربر گیرنده یک سیاست کلان فرهنگی خواهد شد، همین رویکرد فعال سازی تئاتری در همه جا بنابر امکان تبدیل شدن مناطق مختلف به قطب‌های تئاتری است.  تئاتر هم بنابر اعتبار گروهی بودنش می‌تواند در بستری فعالانه به مرور قطب‌های خودش را بیابد که اینها در نهایت فرهنگ کشورمان را تغذیه خواهند کرد و فراتر از آن باعث نامدار شدن و حتی جهانی شدن تئاترمان خواهد شد چون علاوه بر داشتن استعداد، ما شاهد رشد فضاهای دانشگاهی در زمینه تئاتر هستیم که می‌توانند همین استعدادها را پر و بال دهند و حالا با یک برنامه و امکانات در خور همه اینها می‌توانند جذب تئاتر شهرهای بسیاری شوند که در شهرهای دور و نزدیک از پایتخت فعال شده‌اند و این یعنی ترسیم یک قاعده درست است که تئاترمان را در بهترین حالت ممکنش قرار خواهد داد.