بایدهای محیط زیست در روز جهانی محیط زیست

محمد درویش
رئیس کمیته محیط‌ زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو
روز جهانی محیط زیست (پنجم ژوئن) در سال ۲۰۲۱ یک روز استثنایی است ؛به دلیل اینکه بعد از ۲۰۲۰ که برای نخستین بار در طول ۴۰ سال اخیر از ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۰ ما شاهد یک تخطی زمین وارونه بودیم، کرونا انسان را خانه نشین کرد، فعالیت‌های صنعتی کمرنگ شد، موتور بسیاری از کارخانه‌ها خاموش شد، حیات وحش، بی‌وحشت انسان‌ فرصت نفس کشیدن پیدا کرد، لاک پشت‌ها به سواحل برگشتند، پرنده‌ها در آسمان شهرها به پرواز درآمدند، حیات وحش به خیابان‌ها آمدند. طبیعت در اوج‌گیری کرونا زنده شد، اما دوباره‌ وضعیت کره زمین به حالت نگران کننده خودش برگشته است؛ تمام آمارها از این حکایت دارد که هنوز پاندمی کووید ۱۹ به پایان نرسیده، میزان مصرف، شتاب‌ناک‌تر از هر زمان دیگربه روند خودش ادامه می‌دهد؛ دوباره شاهد این هستیم که لایه ازون‌ بشدت  تهدید می‌شود‌. دوباره شاهد انتشار گازهای گلخانه‌ای هستیم. به نظر می‌رسد امسال هم مرز تخطی زمین، یعنی روزی که تمام تولید یکساله کره زمین به مصرف می‌رسد در اوایل مرداد ماه اعلام بشود. این وضعیت بسیار نگران کننده است؛ در کشورهایی که در مناطق خشک جهان قرار گرفته‌اند از جمله ایران، وضعیت به مراتب نگران‌کننده‌‌تر هم است؛ آمارهایی که شرکت مدیریت منابع آب کشور منتشر کرده، نشان می‌دهد میزان ریزش‌های آسمانی ایران از اول مهر ۱۳۹۹ تا سیزدهم خرداد ماه ۱۴۰۰ بیش از ۳۶ درصد کمتر از میانگین درازمدت ۵۲ ساله است. این وضعیت نشان دهنده وخامت شدید شرایط اقلیمی کشور در ۱۴۰۰ خواهد بود. بدترین وضعیت را حوزه شرقی دارد. بهترین وضعیت را حوضه آبریز دریاچه ارومیه دارد که میزان ریزش‌های آسمانی‌اش کمتر از ۹ درصد کمتر از میانگین درازمدت است، اما همه حوزه‌های کشور بدون استثنا یک دوره خشکسالی را می‌گذرانند و این با‌وجود شعارهای عوام پسندانه‌ای بود که برخی اعلام می‌کردند که ما دوران خشکسالی را تمام کرده ایم و حالا وارد یک دوره ترسالی ۳۰ ساله شده ایم؛ همه کارشناسان و متخصصیان محیط زیست بارها هشدار داده بودند که شرایط اقلیمی در مناطق خشک از جمله ایران در کمربند بالاتر از ۲۰ درجه عرض جغرافیایی به نحوی است که پیش‌بینی را عملاً امکان پذیر نمی‌کند و ما نباید همه تخم‌مرغ‌ها را در سبدی قرار بدهیم که چشم انتظار بارندگی باشد؛ باید برویم به سمت کاهش وابستگی معیشتی به منابع آب و خاک، باید برویم سراغ تقویت زیرساخت‌هایی‌ که بتوانیم از محل ارائه زیبایی‌های طبیعت پول تولید کنیم. باید به برنامه‌های پنج ساله متعهد باشیم و دست‌کم ۱۰ هزار مگاوات برق از طریق انرژی‌های خورشیدی و بادی تأمین کنیم. نباید تا این حد وابسته‌ به نیروگاه‌های حرارتی و سدهای برق آبی باشیم که هر دو جزو مخرب‌ترین صنایع هستند؛ بسیاری از تالاب‌های ما در پایین دست به‌دلیل سدسازی‌های بی‌رویه خشک و تبدیل به چشمه‌های گرد و خاک شده و بخش بزرگی از رویشگاه‌های جنگلی ما در بالا دست‌ نابود شده است.  نیروگاه‌های حرارتی همچنان یکی از عوامل افزایش دهنده گازهای گلخانه‌ای، مصرف بالای مازوت و آب هستند. کشوری که بیش از ۳۰۰ روز آفتابی دارد چرا نباید از طریق استحصال انرژی‌های نو یعنی انرژی خورشیدی و بادی، زمین‌گرمایی‌ و جزر و مدی بخش قابل توجهی از انرژی خودش را تأمین کند و به این ترتیب‌ کیفیت سرزمینی خودش را حفظ کند، آلودگی هوا را کاهش بدهد و به‌عنوان یک کشور مسئولیت پذیر در کره زمین شناخته شود، اگر  چنین روندی را پیش بگیریم، اگر  برویم به سمت تغییر مبلمان شهری از خودرو محوری به اکومحوری و تلاش کنیم تا مردم داوطلبانه از خودرو‌های شخصی کمتر استفاده‌ کنند، اگر شهرهایی را طراحی کنیم که مردم از دوچرخه‌سواری و پیاده روی استقبال کنند،آن وقت می‌توانیم امیدوار باشیم که آینده طبیعت ایران، آینده ای درخورتر است، پس نسل آینده می‌تواند با کیفیتی‌ بهتر در این سرزمین زندگی کند و ان شاءلله در افق ۱۴۵۰ همان‌طور که رهبران کشور قول دادند ایران به یکی از ۷ کشور قدرتمند‌ جهان تبدیل شود.