ادای احترام به بزرگان ملی با نت‌های سمفونی

امیر بکان
آهنگساز
در تعریف سمفونی آمده است: از فرم‌های متداول موسیقی کلاسیک است که از دوره کلاسیک و در قرن هجدهم شکل گرفت و در چهار موومان برای گروه‌سازی مشخصی چون بادی چوبی، بادی مسی، سازهای ضربی و سازهای زهی نوشته می‌شود که موومان اول آن باید به فرم سونات نوشته شود، این فرم نوشتاری از قرن هجدهم تاکنون دستمایه خلق آثار برجسته‌ای در تاریخ موسیقی گردیده است. از ژوزف هایدن خالق فرم سمفونی، تا موزارت و بتهوون و شوبرت و برامس و شوستاکویچ و بروکنر و سیبلیوس، سمفونی‌های برجسته نوشته و اجرا شده که هر کدام فلسفه‌ای برای آفرینش داشته‌اند.
این فرم از موسیقی که امروزه رایج‌ترین اجرای هم‌نوازی در ارکستر سمفونیک است گاهی به سفارش نهادها و ارگان‌های مختلف به شخصیت‌های دینی – مذهبی، ملی- میهنی، علمی، ... می‌پردازد که از دیدگاه من اساساً ساخت سمفونی براساس زندگی اشخاص و شخصیت‌های بزرگ ضرورتی ندارد و اصولاً پرداختن به چنین کارهایی در کشورهای مختلف هم چندان متداول نیست، البته در برخی از فرهنگ‌ها معمولاً به پاس قدردانی و ادای احترام به بزرگان علم و فرهنگ یا قهرمانان ملی، از سوی ارگان‌های مختلف سفارش‌هایی به هنرمندان داده می‌شود، که به‌طورمثال به‌صورت کتاب، مجسمه، تندیس، سردیس یا یک اثر موسیقی است، اما در بخش موسیقی حال اینکه الزامی برای ساخت آن سمفونی وجود داشته باشد یا خیر این سؤال را باید از سفارش‌دهنده پرسید.
البته لازم به ذکر است در این موارد استثنائاتی هم وجود دارد و برخی آثار به انگیزه خود آهنگساز شکل می‌گیرد و به‌صورت خودجوش و با تحت تأثیر قرارگرفتن یا برانگیخته شدن از واقعه‌ای، احساس خود را در یکی از فرم‌های موسیقی بیان می‌کند که اشکالی هم بر آن وارد نیست اما باید دید سفارش دهنده و سازنده در این بین، به‌دنبال چه اهدافی است! اگر انگیزه و هدف خاصی در پس این سفارشات باشد بر این اساس نیاز است در مورد آن شخصیت و زوایای مختلف زندگی‌اش و... تحقیقات و پژوهش‌هایی صورت بگیرد و برای پرداختن به این زوایا نگاه هنرمندانه تری داشته باشند که البته به‌دلیل اینکه موسیقی، هنری است انتزاعی و تجریدی، شاید به‌صورت مستقیم چندان برای مخاطب قابل درک نباشد و فقط بتواند احساس کلی خود را در ارتباط با سوژه مورد نظر، درک و دریافت کند، بر این اساس به جهاتی شاید ساخت پوئم سمفونیک فرم مقبول تری برای ارائه این موارد باشد و می‌تواند روایت موسیقایی بهتری در ارتباط با این موضوعات ارائه کند که لازم به ذکراست دراین خصوص آثار متعددی توسط آهنگسازان کشورمان نوشته شده است، حال اینکه این آثار تا چه اندازه بتواند بیانگر این موضوعات باشد را باید به بوته نقد گذاشت و در مورد این آثار و تأثیرگذاری آن نیاز است صحبت کارشناسانه انجام شود.
به‌ هر حال این سرزمین در خصوص مشاهیر فرهنگی و ادبی و علمی و قهرمانان ملی - اسطوره‌ای صاحب سابقه درخشانی است که به طور مثال هر پرده از شاهنامه فردوسی کبیر می‌تواند دستمایه ساخت یک اپرا باشد که همه جهانیان بتوانند آن را درک کنند و به فرهنگ و هنر این سرزمین پی ببرند. لازم به ذکر است در آفرینش آثار هنری چه به‌صورت سفارش و چه به‌صورت خودانگیخته، ارجمندی این آثار به تکنیک هنری و خلاقیت و توانمندی آفریننده باز می‌گردد که تا چه حد بتواند هنرمندانه به موضوع بپردازد، البته اغلب در کشور ما آثار مناسبتی و سفارشی در بعضی موارد کمتر از این ویژگی‌ها برخوردار بوده‌اند، که این نیز به توان و دانش و بینش سازنده ارتباط پیدا می‌کند.