حضور ناکجاآباد در داستان‌های معاصر فارسی

گروه فرهنگی/ نشست مجازی معرفی مجموعه داستان «شیراز: یک شهر، سی‌ و یک داستان» با سخنرانی برخی اهالی ادبیات برگزار شد؛ این کتاب دربردارنده داستان‌هایی از نویسندگان مختلف و پیرامون شهر شیراز، یکی از مراکز مهم فرهنگی کشورمان نوشته‌ شده است.
 نسل سوم داستان‌نویسان شیراز را نمی‌شناسند
کوروش کمالی‌سروستانی زبان‌شناس و استاد دانشگاه در ابتدای این نشست گفت:«در سال ۱۳۶۹ در حین بررسی و تحقیقی در پیوند با داستان و جایزه‌ ادبی و جایزه‌ داستان شیراز به نکته‌ جالبی رسیدیم. اینکه ما بجز رمان «سووشون» سیمین دانشور، اثری نداریم که بتواند شیراز را معرفی کرده و در شیراز اتفاق افتاده باشد. به‌همین خاطر، به‌ تاریخ مجموعه‌ اتفاقات ادبیات داستانی رجوع کردیم. در ادبیات داستانی ایران، «شمس و طغری» نخستین رمان تاریخی در ارتباط با شیراز است و در روزگار حکمرانی آبشخاتون روایت‌ می‌شود.»
وی ادامه داد:«پس از مجموعه‌ «شمس و طغری» تاکنون شیراز خاستگاه رمانی نشده بود. اگرچه نویسندگان بزرگی در داستان کوتاه به شیراز پرداخته‌اند که مجموعه‌ گزیده‌ای از آنها در سال ۷۶ با نام «داستان شیراز» منتشر شد. نسلی شیراز را پیش رو دارند و نسلی پس ‌پشت.»
به‌ گفته مدیر دانشنامه‌ فارس، نسل اول داستان‌نویسی معاصر دل به شیراز داده است که از آن جمله صادق هدایت، هوشنگ گلشیری، صادق چوبک، امین فقیری، ابراهیم گلستان و سیمین دانشور هستند. نسل دوم نیم‌نگاهی به شهر دارد، همچون ابوتراب خسروی، شهریار مندنی‌پور، اکبر صحرایی و محمد کشاورز.
کمالی سروستانی نسل سوم را آنهایی می‌داند که گویی شیراز را نمی‌شناسند و ادامه می‌دهد:«این نسل حتی به‌ اندازه‌ آگاتا کریستی خانه‌ای در شیراز ندارد. به‌ هر روی، آگاتا کریستی در بازگشت از سفر خود به شیراز، مجموعه‌ داستانی چاپ می‌کند که اسم یکی از داستان‌های آن «خانه‌ای در شیراز» است.»
او در پایان گفت: «به سبب همین فقدان بود که در مجموعه‌ معاونت فرهنگی شهرداری طرحی ارائه شد و از محمد کشاورز خواسته شد که به آفرینش داستان‌های کوتاه درباره‌ شیراز دامن بزند و با نویسندگان مختلفی تماس بگیرد و به آنها سفارش بدهد که در مورد شیراز داستان‌های کوتاهی بنویسند. خوشبختانه از این کار سترگ برآمدند و نویسندگان برجسته‌ امروز ایران در این مجموعه داستان‌هایی را روایت کردند که بر کارنامه‌ داستان‌نگاری شیراز افزوده است.»
 تلاش برای جلب توجه داستان‌نویسان
در ادامه این نشست، محمد کشاورز، گردآورنده کتاب نیز گفت: «هنگام جمع‌آوری مجموعه داستان «شیراز: یک شهر، سی‌ و یک داستان» عنصر مکان را اصل گرفتیم و از نویسندگان خواستیم درباره‌ فضای فکری و فرهنگی شیراز داستانی بنویسند. همچنین، داستان‌هایی را انتخاب کردیم که دارای این فضا و جغرافیا یا تبلور فرهنگی این مکان باشند. این مجموعه شامل ۳۱ داستان درباره‌ شیراز است.»
کشاورز افزود: «هدف من از طراحی این مجموعه، جلب‌ توجه داستان‌نویسان به مکان داستانی بود و خوشبختانه همین‌طور شد. بسیاری از دوستان نویسنده‌ای که برای این مجموعه با آنها تماس گرفتم، با اینکه با شیراز آشنایی کامل داشتند، در شیراز بزرگ‌ شده بودند یا بخشی از زندگی‌شان را در این شهر گذرانده بودند اما داستان کاملی نداشتند که در جغرافیای شیراز بگذرد. شاید برای این‌که در چند دهه‌ اخیر کمتر به مکان یا جغرافیای داستان‌هایمان توجه داشته‌ایم. در واقع، عموماً داستان‌های معاصر فارسی در ناکجاآباد می‌گذرد.»
ابوتراب خسروی نیز از سخنرانان این نشست بود که گفت:«آنچه مورد بحث امروز ما می‌تواند باشد این که شیراز به‌عنوان شهری فرهنگی است که به‌نوعی بستر فرهنگی محسوب می‌شود، هم درگذشته هم در حال حاضر. گواه من تعدد چهره‌های فرهنگی است که در این آب‌ و خاک بالیده‌اند. در ادبیات معاصر ما کمتر شهری داریم که در داستان‌های معاصر نمود پیداکرده و به‌ نوعی بازتاب داشته باشد. بنابراین، حق این بود که این مجموعه گردآوری می‌شد. اصلاً مهم نیست که نویسندگان آن شیرازی باشند. مهم بازتاب عینی شیراز در آثار آنها است.»
امین فقیری نیز در بخشی از سخنان خود درخصوص داستانش در مجموعه «شیراز: یک شهر، سی‌ و یک داستان» گفت: «طرح داستان «کوه برفی» از مدت‌ها قبل در ذهن من بود، ولی هر آن مسائل باعث می‌شد که نوشتن این داستان به تعویق بیفتد. این داستان از ۶۵ سال پیش شیراز شروع می‌شود و می‌رسد به روزگار امروز و طول زمان را درمی‌نوردد. برای این‌که بتوانم از شیراز قدیم، کوچه‌ پس‌کوچه‌ها، بازارچه‌ها و مدرسه‌های آن نام ببرم و فضاسازی بکنم به خاطرات خودم رجوع کردم.»‌