کرونا و تأثیر آن بر نشر و فروش کتاب کاغذی

زهره نیلی
روزنامه‌نگار
بیش از 14 ماه است که مردم، نه تنها در ایران که در سراسر جهان با بیماری کووید 19 دست و پنجه نرم می‌کنند. کرونا بر وجوه مختلف زندگی از اقتصاد تا فرهنگ تأثیر گذاشته؛ امروز مردم با وسواس بیشتری به سراغ کتاب کاغذی می‌روند و ممکن است نگران انتقال ویروس و هزار و یک ماجرای دیگر باشند، پس طبیعی است که در این اوضاع و احوال، نشر و فروش کتاب‌های کاغذی هم تحت تأثیر شرایط حاکم قرار بگیرد.
کرونا جهان را درنوردید و بسیاری از مناسبت‌ها را تغییر داد. آدم‌ها نگران انتقال این ویروس و ابتلای خود به آن بودند ،اما جالب اینکه در چنین شرایط دشواری، گرایش به کتاب و کتابخوانی بیشتر شد و مردم برآن شدند تا ساعت‌های تنهایی و خانه‌نشینی خود را با خواندن کتاب پر کنند. پس به سراغ کتاب‌های الکترونیک و صوتی رفتند هم با خانه‌های کوچک و درآمد کم آدم‌ها هماهنگ‌تر بود ( فضای کمتری را دربرمی‌گرفت و ارزان‌تر بود) هم افراد کتابخوان با خیال آسوده می‌توانستند به سراغ‌شان بروند و نگران انتقال ویروس کرونا نباشند؛ حتی نوجوان‌ها هم از کتاب‌های صوتی و الکترونیک استقبال بیشتری کردند.
اما وضعیت کتاب‌های خردسال و کودک کاملاً متفاوت بود و البته هست؛ چراکه این گروه سنی با کتاب صوتی و الکترونیک ارتباط برقرار نمی‌کند و دوست دارد کتاب را در دست بگیرد و ورق بزند و تصویرهایش را ببیند، بنابراین ناشران کتاب‌های کودک آسیب دیدند و تحت تأثیر کرونا، بخشی از درآمد اقتصادی خود را از دست دادند.
دیگر مردم کمتر به کتابفروشی‌ها و فروشگاه‌های بزرگ کتاب می‌رفتند و دلشان می‌خواست کتاب یا کتاب‌های مورد نظر خود را به شکل آنلاین سفارش دهند. در این میان، ناشرانی توانستند زودتر جلوی ضرر را بگیرند که سایت‌ها و شبکه‌های مجازی خود را تقویت و روی فروش آنلاین تمرکز کردند.
 از سوی دیگر با آمدن کرونا، بساط نمایشگاه بزرگ کتاب که هر سال بهار برگزار می‌شد برچیده و به نگرانی ناشران افزوده شد، چون ناشران کوچک و حتی بزرگ به فروش خود در این نمایشگاه امیدوار بودند و حالا این تنها دلخوشی از آنها گرفته شده بود، گرچه وزارت فرهنگ و ارشاد، زمستان گذشته به برگزاری نمایشگاه مجازی پرداخت و بسیاری از ناشران در آن شرکت کردند و برخلاف تصورشان، فروش خوبی هم داشتند اما اتفاق خوشایندتر تکرار نمایشگاه‌های مجازی این‌چنین است.
 در هر حال، باید بپذیریم که کرونا، تصویر جهان را تغییر داده و ما باید شیوه‌های جدید فروش را بپذیریم و در برابر آن مقاومت نکنیم، چرا که فروش و مهم‌تر از آن مخاطب خود را از دست می‌دهیم. مخاطبی که در جهان امروز زندگی می‌کند و امکانات جدید را می‌شناسد طبیعی است که در برخورد با او نمی‌توان به شیوه‌های سنتی بسنده کرد.
حتی می‌توان امکان دیدن و ورق زدن صفحات کتاب را در فضای مجازی فراهم کرد تا بچه‌ها و پدر و مادرهاشان که خریداران اصلی کتاب هستند آنچه می‌خواهند را ببینید و با کلیت یک کتاب آشنا شوند. راستی نمی‌توان منکر شد که فروش آنلاین این امکان یکسان را برای همه آدم‌ها در سراسر ایران فراهم می‌کند تا آسوده در خانه خود بنشینند و آنچه را می‌خواهند  سفارش بدهند. به همین‌خاطر بهتر است ناشران به روش‌های جدید فروش و حتی تولید کتاب فکر کنند تا مخاطب خود را از دست ندهند.