کرونا به تئاتر فرم‌های تازه پیشنهاد داد

لیلی عاج
کارگردان تئاتر
در روزگاری به‌سر می‌بریم که همه امید دارند سایه بحران جهانی کرونا، از سر همه کشور عبور کند و همه چیز، از جمله فعالیت‌های فرهنگی به روال پیش از خود برگردد. در این دوره طبیعتاً تئاتر، با چالش‌های بزرگی روبه‌رو شد که یکی از آنها تعطیلی‌ها و ترس‌ مخاطبان از  تماشای تئاتر بود که به‌هیچ عنوان نمی‌شود آن را ترسی غیرمنطقی و نادرست هم دانست. با این‌حال، امروز که سالن‌های نمایش جسته‌وگریخته باز هستند هم به دلیل همین ترس، دل و دست بسیاری از علاقه‌مندان به تئاتر راه نمی‌دهد که سری به‌ سالن‌ها بزنند و البته در این زمینه شاید عوامل مختلفی تأثیرگذار باشند. به عقیده من اگر کار باکیفیتی تولید شود و این کار آن‌قدر شگفت‌انگیز باشد که خبرش دهان‌به‌دهان به گوش همه اهل تئاتر برسد، حتماً بخشی از این هراس و تردید را پاسخ خواهد داد و مخاطب تئاتر این قدم را برخواهد داشت و برای تماشا به سالن تئاتر خواهد آمد. متأسفانه علی‌رغم همه تلاش‌ها و کوشش‌های دوستانی که در این دوره کار روی صحنه بردند و بسیاری‌شان هم کارهای به نسبت خوبی بودند این شگفتانه و کار بسیار با کیفیت روی صحنه نرفته است. با این‌همه تا جایی که من رصد کردم استقبال از کارهایی که در حال اجرا هستند آنچنان هم کم و در حد صفر نبوده یعنی وقتی برای کاری به تئاتر شهر رفتم یا سالن شهرزاد، دیدم که تماشاچی وجود دارد و گویی کم‌کم از آن نقطه‌ صفر کمی در حال پیشروی هستیم اما همان‌طور که آمد تا کار بسیار شاخص و با کیفیت فرمی و محتوایی روی صحنه نرود و خبرش در گوش اهل تئاتر نپیچد نمی‌شود انتظار آنچنانی هم از استقبال داشت. نمی‌شود آدم‌ها را با دل‌نگرانی راهی سالن نمایش کرد و مخاطب زمانی می‌تواند تماماً با روح کاری که روی صحنه در حال اجراست یکی شود که تمام تمرکزش آنجا باشد و طبیعتاً وقتی پای جان عزیز آدمی هم وسط باشد اوضاع کاملاً فرق می‌کند و مثلاً نمی‌شود انتظار داشت یا قضاوت کرد و حکم داد که حضور و پای کار و اجرا آمدن چهره‌های شناخته‌شده تئاتر می‌تواند گرهی از مشکلات باز کند یا باعث اعتمادسازی حضور مخاطب در سالن‌های نمایش باشد. آنها هم دلایل خودشان را برای این مسأله دارند و وقتی پای صحبت‌های این چهره‌ها می‌نشینید به آنها حق می‌دهید که پابه‌عرصه گذاشتن‌شان را فعلاً به تعویق انداخته‌اند. من به همه دوستانی که این روزها واقعاً زحمت می‌کشند و کار می‌کنند و اغلب هم از جوان‌ها هستند دست‌مریزاد می‌گویم که با وجود تمام مشکلات اقتصادی و... سعی می‌کنند صحنه را خالی نکنند و حضور داشته باشند. راستش همه ما دل‌مان برای تئاتر بسیار تنگ شده است و امیدواریم باز با تولید کارهایی شاخص، چه به لحاظ فرم و چه به لحاظ محتوایی، سالن‌ها لبریز از مخاطب شود و شور و هیجان به تئاتر برگردد. البته این شور و هیجان و مخاطبی که می‌گوییم در قیاس با گذشته است و این تفقد به تئاتر در گذشته هم آن‌قدری زیاد نبوده که بتوانیم آن را با کشورهای دیگر مقایسه کنیم ولی عجالتاً همه ما به همان گذشته راضی هستیم و برایش امیدواریم. یک امیدواری دیگر هم دارم مبتنی بر اینکه از جشنواره‌های تئاتری خروجی مناسبی بیرون بیاید و کارهایی که جهشی فرمی و محتوایی داشته باشند و همان شگفتی‌هایی را که در ابتدای این متن به آن اشاره کردم  در خود پرورانده باشند و به عنوان یک کارگردان تئاتر می‌توانم بگویم همه آنچه در این مدت تجربه شد، از فاصله‌گذاری تا ماسک تا... همه و همه می‌تواند به ما فرم‌های جدیدی را در اجرا پیشنهاد بدهد.