در ستایش تقلید

 علیرضا نراقی
منتقد
تقلید یکی از مهارت‌های اصلی انسان در مسیر تمدن‌سازی و توسعه بوده است. انسان‌ها از طریق تقلید توانستند طبیعت را درک کنند و حیات خود را در میان موجوداتی توانمندتر و قوی‌تر از خود حفظ کنند. نگاهی گذرا به آثار فیلسوفان باستان -خاصه از نوع یونانی آن- اهمیت تقلید در زندگی انسان را به‌خوبی روشن می‌سازد. تا همین امروز یکی از شیوه‌های یادگیری در بسیاری از فنون و مهارت‌ها، تقلید است. این روش علاوه بر صنایع، در خصوص فنون هنری و سرگرمی‌سازی نیز رواج داشته و دارد. مثلاً بسیاری از نویسندگان خوب از طریق تقلید و حتی رونویسی آثار بزرگان پیش از خود، نویسندگی را آموخته و سبک خاص خود را پیدا کرده‌اند.
تقلید در خصوص برنامه‌های تلویزیونی نیز بسیار رایج است و می‌تواند فعالان این حوزه را توانمندتر و در کار خود پخته کند. ما باید بپذیریم که در برابر رسانه‌های بزرگ و کارآمد جهانی در مرحله آماده‌سازی و یادگیری قرار داریم و برای یافتن کیفیت لازم در سبک و شیوه خود(در سطحی قابل قبول) از تقلید ناگزیر هستیم. تقلید خوب، از تولیدی ارزشمند و موفق در سطح جهانی، با ذکر منبع و خرید کپی رایت، کمک می‌کند تا استانداردها در رسانه رشد کند و امکان تولیدات تألیفی با کیفیت مطلوب فراهم شود.
 اخیراً نیز بیش از پیش انواع برنامه‌های تلویزیونی مشهور دنیا اعم از مسابقات استعدادیابی، برنامه‌های ترکیبی شادی آور یا گفت‌و‌گو- نمایش‌های نیمه شبی، در صداوسیما و شبکه‌های نمایش خانگی ساخته می‌شود اما اغلب سازندگان یا اصراری غیرواقعی بر اصالت آثار خود دارند یا بیشتر سعی می‌کنند ضمن گرته‌برداری از ایده‌هایی از برنامه‌های غربی، با غلط‌های مرسوم و عادت شده خود، اثر را بازسازی کنند، که اغلب منتج به ضعف و ناقص الخلقگی نتیجه می‌شود. این تغییرات تا جایی که فرهنگی  یا به‌دلیل قوانین متفاوت، اجتناب‌ناپذیر باشد قابل درک است اما آنچه بیش از همه نیازمند توجه و آموزش است ساختار حرفه‌ای برنامه‌سازی و مدیریت آن است، نه خود برنامه‌ها.
 تداوم و پیش‌بینی‌پذیری از یک سو، نظم و ارائه فکر شده برنامه از سوی دیگر از ملزومات کار در رسانه است، که در اغلب کشورهای صاحب رسانه، الگو و ساختار قابل تقلید پیدا کرده است. رسانه اینک مصرف هر روزه مردمان است که در ارتباط با انبوهی از مخاطبان تأثیر می‌گذارد و تأثیر می‌پذیرد. رسانه درست مثل غذا شده است؛ هم استمرار و کمیت آن مهم است، هم کیفیت و محتوای آن.
 فقدان نظم و تداوم در رسانه‌های ما بسیار برجسته است. به سادگی و به علت‌هایی اغلب غیرفنی و غیرشفاف، یک برنامه تولیدش متوقف می‌شود و یا به تعویق می‌افتد. ناگهان برای یک فصل رسانه خالی از برنامه‌های پرمخاطبی است که پیش از آن هر شب و به شکلی مداوم به مخاطب ارائه می‌شد. گویی رسانه صرفاً در یک روزمرگی کوتاه مدت، اداره می‌شود. این در حالی است که دست‌کم رسانه ملی بودجه نسبتاً قابل توجهی صرف دفاتر و معاونت‌هایی می‌کند که کارشان پژوهش، تعیین استراتژی و طراحی تولیدات است، اما با این حال و با وجود ثبات چنددهه‌ای فکری و ساختاری مدیریت در رسانه ملی، تولیدات این مجموعه معظم، فاقد تداوم و پیش‌بینی‌پذیری به‌عنوان اصلی ابتدایی و بدیهی است. به بیان دقیق‌تر رسانه ملی فاقد تعهد به مخاطب است. پس آنچه بیش از پیش نیاز به تقلید دارد، تقلید در مدیریت رسانه است.