کتابخوانی اهل تئاتر یا گریز از بیچارگی

 رضا آشفته
منتقد
این روزها که کرونا بلای جان انسان‌های روی زمین شده و کسب و کارها را به تعطیلی کشیده و شاید از همه بیشتر بر اهالی تئاتر آسیب زده اما از آن سو موجبات کتابخوانی را در سطح گسترده‌ای برایشان فراهم کرده است. در میان اهالی تئاتر مدام از خواندن کتاب و رد و بدل شدن کتاب صحبت می‌شود و دوستان کتابفروش و ناشران کتاب نیز بر رونق فروش کتاب بویژه نمایشنامه‌ها و کتاب‌های نظری و تاریخی در زمینه تئاتر می‌گویند و در میان این همه ناخوشایندی این خبر خوشایند امیدواری و حس خوب زیستن در میان اهالی تئاتر را یادآوری می‌کند. اینان که حالا به هر کاری مشغولند که چرخ زندگی را بگردانند اما در این بلبشو همچنان وفادار به کار فرهنگی‌اند و می‌دانند در این فرصت پیش آمده نباید از تغذیه روح و ذهن خود غفلت کنند و مطالعه کتاب‌ها خود بهترین راه برای چنین منظوری است و چه بهتر از اینکه به اصطلاح کتاب‌ها و نمایشنامه‌های نخوانده را در این وقت مقتضی و فرصت پیش رو که کاملاً نیز تحمیلی و از سر ناچاری است، بخوانند.
بدرستی کتاب زمینه‌های رشد درونی را در هر شخصیتی ممکن می‌سازد و هنرمندان تئاتر نیز که باید علاوه بر کتاب‌های تخصصی مدام با ادبیات نمایشی و داستانی و شعر سروکله بزنند، همچنین نباید از کتاب‌های روان شناسی، جامعه شناسی، فلسفه، عرفان، سیاست، اقتصاد، تاریخ و... غافل شوند. یک کارگردان زمانی می‌تواند بهترین تحلیل را روی صحنه ببرد که شناخت نسبی از خود، اجتماع و هستی داشته باشد و یک نمایشنامه نویس در پردازش درست و چند لایه آدم‌ها و موقعیت‌های نمایشی است که می‌تواند تماشاگر را به فکر کردن و کشف و القای نکته‌ای بارز پای یک اثر نمایشی بنشاند. یک بازیگر در کشف درست آدم‌هاست که می‌تواند در بروز رفتارهای درست و حیرت آور تماشاگران را میخکوب کند و دیگر عوامل تئاتر نیز به نوبه خود باید برخوردار از سواد تخصصی و عمومی باشند که بتوانند در ارائه هنر خود با نوآوری کارشان را همراه کنند. هنر تئاتر هنری سنگین و چندجانبه است و کسانی در آن موفق ترند که حتماً برخوردار از دامنه مطالعات وسیع و به هم پیوسته‌ای هستند که می‌توانند برای هر کلمه آورده به صحنه دلایل و تحلیل‌های چند گانه‌ای را ارائه کنند و برای یک بستر نمایشی به‌دنبال ایجاد فضای چند لایه‌اند.
حالا به هر تقدیر از سر بدشانسی یا قهر طبیعت یا هر وانموده دیگری، این بلا گریبانگیر است و تهدیدی برای روزهای سخت خواهد بود اما کتاب و کتابخوانی یک راه گریز برای فراموشی همه چیز است یعنی ضمن آنکه اهالی پر جنب و جوش تئاتر را به تفکر و یکجانشینی وامی دارد و تضمینی برای تداوم حیات است خود یک بار تضمینی برای گذر از این روزهای پرملال است و تنوع در محتوای کتاب‌ها نیز به گونه‌ای تنوع در زندگی و ایجاد ضرباهنگ در تداوم زندگی را رقم خواهد زد. یک تئاتری اصیل و با فرهنگ همیشه با کتاب مأنوس است اما این فرصت نیز به گونه‌ای دیگر فرصت کتابخوانی را برایشان دو چندان کرده است.
کتاب یار مهربان و رفیق تنهایی هاست و آدمی که بیشتر خوانده باشد می‌داند که هیچ نمی‌داند و همین گستره دانایی زمینه فرزانگی حقیقی را با تشنگی بسیار برای سیراب شدن پیش روی هر کسی می‌گذارد و اهالی تئاتر نیز که به‌دنبال حقیقت برآمده‌اند به ناچار برای آنکه بتوانند از بار کاهلی و بیچارگی القا شده از روزگار نامأنوس بکاهند؛ یکی از بهترین راه‌هایش همین مرور و خواندن کتاب‌هایی است که دانسته هایشان را به شکل روزافزونی بیشتر می‌کند و همین خود زمینه ساز فعالیت‌های پویاتر و خلاق‌تر را ممکن می‌سازد. پس باید این فرصت را غنیمت شمرد و کتاب را با مهر بیشتری پذیرفت که پیامدش در هنر هنرمند باورنکردنی است.