دو عامل مهم کاهش رعایت پروتکل‌ها

مصطفی آب‌روشن
جامعه‌شناس
عدم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی شهروندان  بخصوص در دوران کرونا علت نیست بلکه معلول دو عامل جامعه‌شناختی است. اولین علت تأثیرگذاری عمیق عرف و سنت‌های اجتماعی در رفتار ما ایرانی‌هاست که همچون ژن فرهنگی در ناخودآگاه ما ریشه دوانده و در شرایط مشخص، ما را متقاعد به انجام کاری بدون در نظر گرفتن عواقب ناگوارش  می‌‌کند. به عبارتی وقتی پیام تعطیلات اجباری شهر را با محدودیت تردد  دریافت می‌‌کنیم، هیچ توجهی به محتوای پیام و یا رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نمی‌کنیم بلکه فقط این کد در ذهن ما نقش بسته است که تعطیلات مترادف با مسافرت است. لذا با دقت در الگوی رفتار جمعی در دو سال اخیر درمی‌‌یابیم که ما عموماً منافع آنی را بر دفع خطر احتمالی ترجیح می‌‌دهیم. برهمین اساس است که ما هیچ توجهی به تعطیلاتی که با پیوست پروتکل‌های بهداشتی همراه است، نداریم و همانند تعطیلات عادی رفتار می‌‌کنیم.
نکته دوم که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است این واقعیت است که وقتی درد و رنج عظیمی همچون انتشار ویروس کرونا ما را احاطه می‌‌کند، در ابتدا ترس و وحشت عمومی را در انسان ایجاد می‌‌کند. به طوری که رفتارهای احتیاطی را در ما برمی‌‌انگیزاند اما با مرور زمان و با استمرار ارائه آمارهای مرگ و میر روزانه کرونا، نوعی عادی‌سازی در ذهن شکل می‌‌گیرد. به گونه‌ای که بحران اولیه به عنوان بخشی از واقعیت زندگی تلقی می‌‌گردد که باید با آن کنار آمد لذا در جوامعی که به این درجه از عادی‌سازی برسند که واقعیت‌های تلخ را بی‌اهمیت تلقی کنند مشاهده می‌‌کنیم که چشم‌انداز درک درستی از پیامدهای آن نخواهند داشت. به عبارتی در این شرایط توصیه‌های ستاد مقابله با کرونا و دیگر مسئولان تأثیرگذار نخواهد بود. بر همین اساس بهترین گزینه شتاب در اجرای واکسیناسیون سراسری است. به نظر می‌‌رسد در شروع پیک چهارم ما هم می‌‌بایست همانند کشورهای توسعه‌یافته در عزمی ملی  واکسیناسیون عمومی را در دستور کار قرار می‌‌دادیم، زیرا با توجه به اینکه بیش از یک سال از همزیستی این ویروس با انسان‌ها می‌‌گذرد این عادی‌سازی نمود بیشتری پیدا می‌‌کند، به عبارتی پیش‌بینی بنده این است که بی‌توجهی به هشدارها  در حوزه  پزشکی با توجه به عادی‌سازی این واقعیت در ذهن  روز به روز بیشتر خواهد شد، زیرا همان‌طور که اشاره کردم، مکانیسم ذهن انسان در شرایط سخت و طاقتفرسا به گونه‌ای است که آرام آرام خود را با وضعیت جدید سازگار می‌‌کند و به نظر می‌‌رسد ارائه آمارهای مرگ و میر کرونا با هدف ترس و وحشت در شهروندان کارکرد اولیه‌اش را از دست داده است. لذا سرعت بخشیدن به واکسیناسیون عمومی تنها گزینه موجود برای افزایش امید و کاهش نگرانی در میان شهروندان خواهد بود.