اربعین یک مفهوم کلیدی در ادبیات و فرهنگ شیعه است

گروه فرهنگی / محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی روز شنبه در مراسم رونمایی از کتاب‌های جدید انتشارات سروش با موضوع اربعین حسینی که در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد، با بیان اینکه اربعین یک مفهوم کلیدی در ادبیات شیعه است، گفت: «گاهی ما برای عزیزان خود که از ‌میان ما پر می‌کشند یک ‌اربعین برگزار می‌کنیم و این امر دیگر در سال‌های پیش‌رو موردنظر قرار نمی‌گیرد، اما این سؤال همیشه مطرح است که چه اتفاقی می‌افتد که پس از گذشت ۱۴۰۰ سال از شهادت سالار شهیدان، اباعبدالله الحسین(ع) همچنان مردم نسبت به اربعین شوق، عشق و علاقه دارند.»
اسماعیلی ادامه داد: «امام راحل در حرکت نهضت انقلاب اسلامی، خدمات زیادی ارائه کردند و ‌یکی‌ از آنها پررنگ شدن اربعین حسینی بود، به همین منظور می‌توان گفت یکی از خاستگاه‌های اربعین، انقلاب اسلامی بوده و در اصل آغاز جنبش انقلاب مردم ایران در فاطمیه و بقای آن در مراسم‌های محرم و سخنان امام راحل در آن مقاطع بود. در واقع انقلاب ما فاطمیه الحدوث و حسینی البقاست. چون آغاز نهضت بزرگ مردم ایران در سال 41 مصادف با ایام فاطمیه بود و مسیر این انقلاب همچون یک تقویم شیعی جلو می‌رفت.»
او افزود: «موج بعدی انقلاب با اربعین رحلت حاج آقا مصطفی خمینی در 9 آذر 56 شروع شد که سراسر ایران را فراگرفت و اشتباه رژیم طاغوت این بود که تمام کسانی را که در اربعین همان سال سخنرانی و آگاهی‌سازی کردند بازداشت یا تبعید نمود که یکی از سخنرانان، رهبر معظم انقلاب بودند که پس از سخنرانی در مشهد به ایرانشهر تبعید شدند.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص اثرگذاری رهایی‌بخش اربعین یادآور شد: «اربعین تا آنجا اثرگذاری داشت که در اربعین سال ۵۷ رژیم ‌پهلوی را از پای درآورد، پس از انقلاب اسلامی مراسم اربعین ادامه پیدا کرد و در عراق باوجود کارشکنی‌های رژیم بعثی و صدام در آن سال‌ها، امروز شاهد چنین ‌شکوه و عظمت بی‌نظیری هستیم.»
اسماعیلی اربعین و پیاده‌روی آن را شعبه‌ای از بهشت دانست و گفت: «با وجود اشتیاق مردم خوب کشورمان برای حضور در این ‌مراسم باشکوه، امکان حضور زائران بیشتر فراهم نشده و از این‌رو از خیل مشتاقان خواهش می‌کنم که با دولت همکاری کنند، متأسفانه امکان پذیرش بیشتر زائران فراهم نشد و ان‌شاءالله سال‌های بعد، این پیاده‌روی با حضور تعداد زیادی از زائران ایرانی برگزار خواهد شد.»عضو‌ شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود ‌در مراسم‌ رونمایی کتاب‌های انتشارات سروش، از تلاش‌های نویسندگان این آثار قدردانی کرد.
انتشار ۱۲۶۳ اثر در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در چهار سال گذشته
در این مراسم محمد سلگی رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات با ارائه گزارشی مختصر از عملکرد چهار ساله این پژوهشگاه گفت: «مجموعه پژوهشگاه در چهار سال گذشته ۱۲۶۳ اثر را منتشر کرده که از این میان ۳۹۰ اثر نشر الکترونیک است و بسیاری از این آثار نتایج پژوهش‌های صورت گرفته است. خوشبختانه در طول چهار سال گذشته، ۱۰۶ گزارش منتشر شده که در قالب یادداشت بوده، همچنین انتشار ۴۱۱ گزارش که نتیجه طرح‌های ملی است از دیگر اقدامات این پژوهشگاه بوده است.»او ادامه داد: «در سال گذشته تأسیس مرکز آرشیو دیجیتال داده‌های فرهنگی را داشته‌ایم که کار آن جمع‌آوری داده‌های فرهنگی سراسر کشور است و تا امروز ۴۲۰ اثر پژوهشی را در آن بارگذاری کرده‌ایم. از دیگر اقدامات ما تأسیس ‌«پایگاه داده‌های فرهنگی» است که در آن داده‌های خام ‌حاصل از پژوهش‌ها را کار می‌کنیم که از یک‌سو قابلیت گزارش‌گیری داشته و از سوی دیگر پژوهش‌های ملی خود را داخل این داده‌های خام قرار می‌دهیم که می‌تواند به ما اطلاعات پروژ‌ه‌ای بدهد.»
رئیس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ‌ارتباطات خاطرنشان کرد: «در خصوص اربعین هم‌ ‌پژوهشگاه کتابی را در سال ۹۸ منتشر کرده که محتوای آن ۱۷ گزارش از اربعین است.»سلگی ابراز داشت: «حدود ۶۰ کار مشترک با مراکز مختلف انجام شده و علاقه‌مند هستیم با سایر مراکز همانند انتشارات سروش نیز همکاری کنیم که خوشبختانه تا به امروز ۵۷ کار تألیفی و مشترک با مجموعه‌های بیرونی داشته‌ایم.»
کتاب‌هایی با موضوع اربعین
سعید کرمی مدیرعامل انتشارات سروش با اشاره به کتاب‌های منتشر شده با موضوع اربعین گفت: «علاوه بر کتاب پیاده روی اربعین رسانه شیعه، کتاب‌هایی همچون پیاده‌ها عاشق ترند شامل مجموعه داستانی نوشته مریم بصیری، رمان صور نوشته حسینعلی جعفری که پیوندی میان بیت المقدس و کربلا ایجاد می‌کند، به خدای درختان انجیر نوشته محسن حسن‌زاده و اربعین عاشقی نوشته نجمه جوادی از جمله این کتاب هاست.»
او با ارائه گزارشی از فعالیت‌های انتشارات سروش گفت: «بیش از هزار و ۹۸۰ کتاب تا کنون در این انتشارات به چاپ رسیده است.»
شخصیت شهریار همچنان بر تارک شعر و ادب فارسی می‌درخشد
بنابر خبری دیگر، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ظهر دیروز در مراسم گرامیداشت روز شعر و ادب فارسی و همچنین روز بزرگداشت شهریار که به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد، گفت: «انتخاب سالروز وفات استاد شهریار به‌عنوان روز شعر و ادب فارسی هوشمندانه بود. شهریار یکی از شعرای بزرگ فارسی‌زبان ما و یکی از مظاهر مهم فرهنگی و هنری ایران معاصر و نشان‌دهنده پیوند قومیت‌ها در ایران و نشان‌دهنده عظمت تاریخی فرهنگ و هنر در ایران است. در ایران بزرگ ما به‌رغم تفاوت‌های مهمی که به لحاظ آداب و رسوم محلی وجود دارد و با گذشته تاریخی متفاوت در سیر فرهنگی قومیت‌ها، اما هویتی بلندتر و بالاتر و چتر بزرگی به نام ایران همه این‌ها را در کنار هم قرار داده و از همین رو رنگین‌کمانی از زیبایی‌ها را در بزرگان شعر و ادب و فرهنگ و هنر این مرز و بوم می‌بینیم.»اسماعیلی تأکید کرد: «شهریار یکی از مظاهر بزرگ فرهنگ و هنر ایران است. شهریار هم به ترکی و هم به فارسی شعر گفته است و در هر دو زبان از برترین‌هاست. شعر بلند حیدربابا منظومه‌ای بی‌بدیل در تاریخ معاصر ماست و حتی فارسی‌زبانان نیز نسبت به این شعر حس ویژه‌ای دارند. در حقیقت همه احساس و عاطفه لازم را برای درک و لذت بردن از این منظومه پیدا می‌کنند.»
او ادامه داد: «زندگی شهریار، فرازهای زیبایی دارد. حس مسئولیت اجتماعی در شعر فارسی و ترکی او نمود و تبلور دارد. شهریار نسبت به مسائل مذهبی و اعتقادات خود بی‌تفاوت نیست. او یکی از پیشتازان شعر و ادب در حوزه مذهب و دین است. شهریار در تمامی این حوزه‌ها در مورد عاشورا و واقعه کربلا تا اتفاقات دیگر مذهبی شاعری نام‌آشناست و همین حس را در مسئولیت‌های اجتماعی دارد.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: «شعر و ادب ایران‌زمین نسبت به مسائل اجتماعی و تاریخی و مذهبی خود بی‌اعتنا نیست. بزرگان ما از رودکی و فردوسی و نظامی تا سعدی و حافظ و مولانا تا شعرای بزرگ سبک خراسانی و هندی و عراقی تا شعر شهریار همه در تمام این مقاطع، مسئولیت‌های اجتماعی و دینی و مذهبی و فرهنگی را با هم جمع کرده بودند و به اقتضائات زیست‌بوم خود بی‌توجه نبودند. به همین دلیل می‌بینیم شهریاری که در قله اشعار عاطفی و محلی خود قرار دارد به همین نسبت در مورد مسائل مذهبی و دینی حساس است و به همین نسبت در مورد مسائل اجتماعی و سیاسی حساسیت دارد. امروز بعد از گذشت 33 سال از تاریخ از دست دادن این شخصیت بزرگ، شهریار عزیز ما همچنان بر تارک شعر و ادب فارسی می‌درخشد.»
همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پیامی به مناسبت بزرگداشت روز ملی شعر و ادب فارسی که شامگاه جمعه در مجموعه مقبره الشعرای تبریز برگزار شد، شعر شهریارِ روشن ضمیر را روایت دغدغه‌های بشری عنوان کرد که فارغ از تعلق زمان و مکان جریان دارد و تجلی مکاشفات و دریافت‌های عمیق این شاعر عارف و جواهر کلام است که در کنار مردم با صفا و با وفای خود زیسته و از زبان آنان فریاد سخن سر داده است.