فرصتی برای درک تجربه‌های نازیسته

گروه فرهنگی: «حس‌کردن فرهنگ» عنوان کتابی پژوهش‌محور نوشته «اصغر ایزدی‌جیران» است که از سوی مؤسسه نشر «اگر» روانه کتاب‌فروشی‌ها شده است. کتابی که به گفته نویسنده‌اش مخاطب آن تنها جامعه دانشگاهی نیست و عموم علاقه‌مندان مردم‌‌شناسی می‌توانند از آن بهره ببرند.
اثری مبتنی بر مردم‌نگاری
اصغر ایزدی‌جیران در پاسخ به اینکه مردم‌نگاری چیست و چطور از آن برای نوشتن کتاب «حس کردن فرهنگ» بهره گرفته به «ایران» می‌گوید:«مردم‌‌نگاری شیوه‌‌ای از نوشتن است که به چگونگی نمایش دادن یافته‌‌ها و داده‌‌هایی که مردم‌‌شناس طی دوران پژوهش خود در جامعه‌‌ای معین به دست می‌آورد، اختصاص دارد. مردم‌‌شناس‌‌ها برای فهم فرهنگ و جامعه موردمطالعه‌شان باید مدتی طولانی مشغول انجام پژوهش میدانی شوند. مردم‌‌شناس از طریق مشاهدات روزانه، شنیدن گفت‌‌وگوها و شرکت در موقعیت‌‌های مختلف زندگی یک گروه اجتماعی، داده‌‌هایی را در دفترچه یادداشت خودش ثبت می‌‌کند.»
وی با تأکید بر اینکه اولین گام‌های مردم‌نگاری از همین مرحله ثبت داده‌ها در دفترچه یادداشت روزانه شروع می‌شود، ادامه می‌دهد:«اینکه تحقیق میدانی چگونه صورت گرفته باشد، مستقیماً بر نوع نوشتن یا خلق متن مردم‌‌نگارانه تأثیر می‌‌گذارد. متن مردم‌‌نگارانه ترکیبی است از علم و هنر. علم بودن آن ناشی از استواری‌‌اش بر جمع‌‌آوری منظم داده‌‌ها از طریق مشاهدات دقیق است و هنربودنش مربوط به شیوه‌ بازنمایی یا روایت‌‌پردازی و استفاده از فنون مختلف ادبی برای ایجاد امکان تخیل زندگی توصیف‌‌شده توسط خوانندگان.»
ایزدی جیران با اشاره به شیوه تألیف کتاب «حس کردن فرهنگ»، تازه‌ترین نوشته خود تصریح می‌کند:«در مقدمه‌ کتاب هم توضیح داده‌‌ام که هرکدام از 9 فصل کتاب یک سیر روش‌‌شناختی را نشان می‌‌دهند. پژوهش‌های میدانی هر فصل متفاوت از فصل‌های دیگر صورت گرفت و برای همین نوع نگارش فصول هم متفاوت و متنوع است. در فصل‌های ابتدایی من یک ناظر بیرونی بوده‌‌ام و زاویه‌ دید، سوم شخص است.»
او در توضیح بیشتر دیگر فصل‌های کتاب می‌گوید:« در فصول میانی کتاب، به‌ویژه فصل‌هایی که درباره مناسک محرم در تهران هستند نه‌تنها مشاهده‌‌گر، بلکه پرسه‌‌زن هستم. در این شیوه مشاهده‌گری شرایطی فراهم می‌شود که در آن پژوهشگر در میان آدم‌‌ها و رخدادها قرار می‌گیرد. فصول میانی کتاب نوعی گذار هستند از مشاهدات فصول آغازین به غوطه‌‌وری فصول پایانی.»
نویسنده کتاب «حس کردن فرهنگ» درباره فصل‌های پایانی کتاب هم می‌گوید:« چند فصل آخر، به‌‌ویژه فصل‌های لحظات استادیومی و بخش سه، اتاق پنج که به‌ترتیب به مطالعه‌ هوادارهای تیراختور و بیماران بستری در بیمارستانی در تبریز اختصاص دارند، نمونه‌‌هایی هستند از انجام تحقیق میدانی با توسل به مشاهده‌ مشارکت‌‌آمیز... به‌طورکلی من به‌عنوان پژوهشگر در انجام هر یک از این پژوهش‌‌های میدانی، تجربه‌‌های متفاوتی داشتم و این‌‌ها همگی بر نوشتن فصول تأثیر گذاشته‌‌اند.»
کسب تجربه بازندگی در میان اقشار مختلف
این پژوهشگر برای تألیف کتاب خود مدتی هم در میان برخی اقشار و گروه‌های مختلف زندگی کرده، او در همین رابطه می‌گوید:«برای تألیف این کتاب حدود سه سال در چند جامعه زندگی کردم یا مدتی طولانی‌ بینشان حضور داشتم. از تجربه‌‌های عمیق و خوبم عبارت بودند از اینکه در ییلاق مردمان عشایری ترکمه در ارتفاعات هشته‌‌سر در هوراند در آذربایجان شرقی چادر زدم و چند هفته زندگی کردم؛ دو سال پیاپی در میان عزادارهای محرم در محله‌‌های مرکزی و جنوب تهران بودم و در این مناسک شرکت کردم.» ایزدی جیران ادامه می‌دهد:«در استادیوم یادگار امام تبریز طی لیگ چهاردهم در بازی‌‌های خانگی تیراختور بودم و لحظات هواداری در استادیوم را زیستم. همه این‌‌ها تجربه‌‌های عمیقی بودند که به‌شدت من را تحت‌تأثیر قراردادند. بهره‌مندی از این مشاهدات‌ مشارکت‌‌آمیز باعث شدند که جنبه‌‌های نامکشوف بیشتری از فرهنگ و جامعه را درک کنم. هر جا سکونت یا ماندن طولانی‌‌مدت در کار بوده، درک من هم عمیق‌‌تر شده است.»
این نویسنده و پژوهشگر در پاسخ به این سؤال که چه ضرورتی در مطالعه کتاب «حس کردن فرهنگ» می‌بیند تأکید می‌کند:« خواندن این کتاب برای ورود به جهان‌ مردمانی که تابه‌حال بین آن‌ها نزیسته‌اید مؤثر خواهد بود. به گمانم مخاطبان، خوانندگان و افراد مختلف می‌‌توانند بهره‌‌های متفاوتی از کتاب حس کردن فرهنگ ببرند. به‌طورکلی هم خوانندگان دانشگاهی و هم غیردانشگاهی می‌‌توانند از کتاب استفاده کنند.»
ایزدی‌جیران با اشاره به اینکه افراد مختلفی می‌توانند مخاطب این کتاب باشند تصریح می‌کند:« این کتاب می‌‌تواند مخاطبان متفاوتی داشته باشد، مثلاً فصل‌هایی که در مورد دست‌‌بافته‌‌های عشایر و پرده‌‌خوانی است می‌‌تواند برای علاقه‌مندان هنر و پژوهشگرانی مفید باشد که به دنبال بررسی ابعاد اجتماعی و فرهنگی هنرهای سنتی و مدرن هستند. فصل‌های چشیدن مناسک و ماشین‌‌مندی و بدن ثانویه که در مورد عزاداری در تهران است، به درد افرادی می‌‌خورد که به مطالعات دین علاقه دارند.»
او در پایان می‌گوید:«این کتاب فقط برای خوانندگان دانشگاهی یا تخصصی نیست و می‌‌تواند خوانندگان را به‌ جاهای ناآشنا ببرد که هرگز آن‌‌ها را نزیسته‌‌اند؛ در یک‌کلام، خواست من آن بوده که ترکیبی ارائه بدهم که از هدف‌‌های مهم مردم‌‌شناسی است: ترکیب پژوهش سخت علم و بیان نرم زندگی. این‌‌جاست که این امکان پیدا می‌‌شود که دیگر دانشگاه و دانشگاهیان دچار خودگویی و خودتحسین‌‌گری نمی‌‌شوند و اجازه می‌‌دهند که متن‌‌هایشان توسط کسانی بیرون از علم و دانشگاه هم خوانده و نقد شوند. »