روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

تلاش برای همسوکردن وزرای خارجه اتحادیه عرب
سیاست همیشگی ما این بود که برای حفظ حداقل هماهنگی و تبادل ایده‌ها و نظرات، بررسی دور پیشین مذاکرات، پایبندی به ایده فراگیر بودن راه حل در همه جبهه‌ها و تلاش برای فعالیت در حد ممکن به عنوان یک تیم مذاکراتی یکپارچه و همیشه در حال رایزنی و هماهنگی، نشست وزرای خارجه کشورهای عربی شرکت کننده در روند صلح در آستانه هر دوره جدید از مذاکرات، برگزار شده و نوعی پوشش عربی برای مذاکرات ایجاد شود.
در چارچوب راه حل فراگیر بود که مفهوم «صلح کامل در برابر عقب‌نشینی کامل» را مطرح کردیم. به عبارت دیگر اعلام کردیم با توجه به نپذیرفتن راه حل فراگیر در همه روندهای مذاکراتی از سوی اسرائیل، حتی بر فرض عقب‌نشینی کامل اسرائیل از جولان، تا هنگامی که این عقب‌نشینی با راه حل فراگیر در همه جبهه‌ها مرتبط نشود، از نظر ما «صلحی جزئی» تلقی می‌شود. جریان همه مذاکرات و تمامی اسناد مذاکرات طرف سوری بازگوکننده آشکار همین موضع اصولی ماست. پایبندی به این اصل تا آن اندازه بود که مذاکره‌کنندگان ما گاه از سوی برخی امریکایی‌ها و مذاکره‌کنندگان اسرائیلی به عنوان فلسطینی‌تر از فلسطینیان توصیف می‌شدند.
دور هشتم مذاکرات و مرج الزهور
در نشست وزرای خارجه طرف‌های عربی در بیروت، دوره‌های پیشین مذاکرات ارزیابی شد و شرکت‌کنندگان تصمیم به مشارکت در دور هشتم مذاکرات گرفتند. دور هشتم مذاکرات از ۷ تا ۱۰ دسامبر ۱۹۹۲ به درازا کشید و هنوز به آستانه پایان نشست نرسیده بودیم که رابین به اجرای سیاست شامیر در متشنج کردن وضعیت، بازگشت و ۱۷ دسامبر ۴۱۸ شخصیت فلسطینی را به منطقه مرج الزهور در جنوب لبنان تبعید کرد. همزمان و پیش از آن، شیخ احمد یاسین رهبر جنبش حماس و صدها مبارز عضو این جنبش را نیز دستگیر کرد. هیأت‌های عربی این گام اسرائیل را تقبیح و مذاکرات را قطع کرده و به کشورهای خود بازگشتند. شورای امنیت نیز در قطعنامه شماره ۷۹۹ خود با اجماع این اقدام را محکوم و از اسرائیل خواست تبعیدشدگان را بازگرداند.
مذاکرات عربی - اسرائیلی در این مرحله با بحران خطرناکی روبه‌رو شد، اما نمی‌توان گفت به بن‌بست کامل رسید. رئیس‌جمهور اسد در این شرایط سخت از من خواست سخنرانی و پرسش و پاسخی سیاسی در سالن سخنرانی دانشگاه دمشق با دانشگاهیان داشته باشم. مهم‌ترین نکته گفتنی درباره نشست با دانشگاهیان در تاریخ ۲۳ دسامبر ۱۹۹۲، شاید این باشد که صداهای اعتراضی بلندتر از دو سال گذشته و زمان اعزام نیروهای سوری برای آزادی کویت از اشغال بود. در این سخنرانی گفتم با اقداماتی [مانند مشارکت در آزادی کویت و شرکت در مذاکرات صلح مادرید]، پاره‌ای از پیامدهای خطرناک در انتظارمان را از بین بردیم، اما پاره مهم‌تر آن همچنان در حال اثرگذاری است و بازتاب منفی در وضعیت عربی خواهد داشت. همچنین گفتم اسرائیل خطای بزرگی مرتکب می‌شود اگر شکست ارتش صدام در کویت را شکست همه عرب‌ها بپندارد. ما اگر اشغال کویت توسط  برادر عربش را نپذیرفته و به کویت حق دادیم در برابر آن با همه ابزارها مقاومت کند، اشغال اسرائیل را با شدت افزون‌تری رد می‌کنیم و با صلابت و مانایی بیشتری در برابر آن می‌ایستیم.
از سوی دیگر، در سخنان خود بر اساس خط سوریه درباره مذاکرات صلح، گفتم روند صلح باید همه جبهه‌ها را دربر گیرد و از هیچ یک از حقوق مشروع فلسطینی‌ها کوتاه نیاید. همچنین اشاره وار گفتم که این راه بدون سختی‌ها و قربانی نیست، اما کشور را از عقبگرد‌های قهقرایی بیشتر باز می‌دارد و به ما امکان خوانش مبارزه جویانه - و نه تسلیم طلبانه - از وضعیت جاری می‌دهد.
در این شرایط به سهم خود تماس‌هایی با وزرای خارجه عرب گرفتم تا با هم‌افزایی کوشش هایمان، موضع عربی یکپارچه‌ای برای مجبور ساختن اسرائیل به عقب‌نشینی از تصمیم تبعید فلسطینیان به مرج الزهور داشته باشیم. در نشست فوق‌العاده شورای وزیران خارجه اتحادیه عرب که در ۱۰ ژانویه ۱۹۹۳ در مقر اتحادیه در قاهره برگزار شد از شورا خواستم در موضعی یکپارچه از شورای امنیت سازمان ملل متحد بخواهد بار دیگر تشکیل جلسه داده و مفاد قطعنامه خود را در زمینه بازگشت تبعیدشدگان فلسطینی در چارچوب روشی اجرایی کند که مدت زمان آن بیش از یک ماه به درازا نکشد. همچنین خواستم مذاکرات چندجانبه با اسرائیل به تعلیق درآید و همه کشورهای عربی نسبت به تحریم اسرائیل تا هنگام از میان رفتن اموری که زمینه ساز وضعیت فعلی شده است، پایبند باشند.
حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر یک هفته پیش از شروع به کار رسمی حکومت کلینتون در ۲۰ ژانویه ۱۹۹۳ از سوریه دیدار و با اسد ملاقات کرد. در آن زمان حملات رسانه‌ای میان ما و اسرائیل در اوج خود بود. مبارک کوشید بر اساس روش خود، اقدامات اسرائیل را کوچک جلوه داده و درخواست‌های ما را پیش شرط‌هایی برای مذاکرات دانست.