یزد، شوشتر و ماسوله در لیست جهانی «شهر کامل» قرار گرفتند

زهرا کشوری
خبرنگار
سه شهر یزد، شوشتر و ماسوله از سوی مجله «2A» به‌عنوان شهر کامل انتخاب شدند‌. دو شهر یزد و شوشتر به عنوان «شهر موزه تاریخی» در کنار شهرهایی چون رم، بارسلونا، سن‌پترزبورگ، ورشو، برلین، پاریس و... قرار گرفتند. ماسوله نیز به عنوان «اکوموزه» شهر کامل شناخته شد‌.
مجله «2A» هدف از معرفی شهر کامل – برجسته را رسیدن به چرخه‌‌ای برای بهبود وضعیت شهرها می‌داند و می‌نویسد: «از یک‌سو شهرهای واجد شرایط به‌عنوان شهرهای ایده‌‌آل در سطح جهان مطرح و معرفی می‌‌شوند که این امر در برندینگ و توسعه آنها تأثیر بسزایی خواهد داشت؛ و چنین موضوعی می‌‌تواند در درازمدت به ایجاد رقابت میان شهرها برای دستیابی به‌عنوان پاراگون سیتی، از طریق بهبود شرایطشان در ابعاد مختلف شهری شده و آنها را در مسیر توسعه قرار دهد. از سوی دیگر با بررسی ویژگی‌‌های شهرهای مطرح ‌‌شده، می‌‌توان به الگوهایی برای رفع مشکلات شهرهای مشابه آنها دست پیدا کرد.»
به نوشته این‌ مجله، پاراگون سیتی یا شهر کامل – برجسته، به‌عنوان مرجعی آرمانی برای کمک به طراحان و برنامه‌‌ریزان شهری برای گام برداشتن در مسیر شکوفایی شهر و حل مشکلات آن در نظر گرفته شده است. پاراگون سیتی، شورایی برای تعاملات شهری است که با مشارکت طراحان خلاق، سازمان‌‌های مدیریت شهری، شهرداری‌‌ها و نهادهای مرتبط با مسائل شهری فعالیت می‌‌کند. در این شورا (Forum) برای رسیدن به پاسخ‌‌های مسائل شهری پیچیده، راه‌حل‌هایی پاسخگو به نیازهای مردم، کارا و مقرون به‌صرفه ارائه می‌‌شود.
قدم‌زدن در شهر موزه یزد
«سیدمصطفی فاطمی»، مدیرکل میراث فرهنگی یزد در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره چگونگی انتخاب یزد می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین و پایدارترین مقاصد گردشگری شهر، موزه‌های تاریخی است که در کنار توسعه‌یافتگی در بخش‌ها و محلات ماهیت تاریخی را حفظ می‌کنند و این موضوع بیشتر در معماری می‌گنجد. در یزد هم به‌واسطه پیشینه تاریخی دوره‌های مختلف، المان‌هایی در مرکز شهر و بافت تاریخی از جمله مدارس، تکایا، مقبره بزرگان، دیوانخانه حکما‌ و... باقی مانده است.»
به گفته فاطمی در یزد می‌توان در دوره‌های تاریخی قدم زد و ساختار سکونت و فعالیت‌های اقتصادی در ادوار مختلف را بویژه در بازار و صنایع دستی شهر دید‌.
او می‌گوید: «یزد این فرصت را می‌دهد تا هم در مکان هم در زمان قدم بزنید. صدای ضرباهنگ مسگرهای بازارچه در بافت تاریخی، تجربه زندگی در تاریخ را به گردشگر اهدا می‌کند. همه جا می‌توان تاریخ را زندگی کرد. همین جریان تاریخی باعث شده تا یزد به عنوان شهر کامل انتخاب شود و در لیست شهرموزه‌های تاریخی در کنار شهرهایی چون رم، بارسلونا، سن‌پترزبورگ، ورشو، برلین، پاریس و... قرار بگیرد.»
فاطمی اعتقاد دارد که شهرهای کوچکی در ایران وجود دارند که به واسطه بافت تاریخی‌شان می‌توانند به عنوان شهر کامل در کنار یزد و شوشتر قرار بگیرند اما او درباره شهرهای بزرگ شناخته شده مثل کرمان می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از شهرهای بزرگ ما بافت تاریخی خود را از دست دادند و به تک بنا محدود شدند اما شهرهای کوچک همچنان بافت خود را حفظ کردند و پارامترهای شهر کامل را دارند‌.»
منافع جوامع محلی در شهر کامل شوشتر
به گفته «محمدرضا بهادری»، مدیر پایگاه تاریخی آبشارهای شوشتر ۱۳ سازه آبی، شوشتر را به‌عنوان شهرموزه تاریخی در لیست شهرهای کامل جهان قرار داد‌. او می‌گوید: «براساس توافقی که انجام گرفته باید یک‌سری المان‌ها در شهر نصب شود‌.»
او ساحل‌سازی شهری توسط شهرداری در اطراف سازه‌های آبی-تاریخی شوشتر و ایجاد منفعت مالی برای ساکنان‌ آن را از دیگر برنامه‌های شهر کامل برمی‌شمرد‌ و می‌گوید: «سازه‌های آبی تاکنون نقش آفرینی در اقتصاد محلی نداشته‌اند و برنامه مدونی عملیاتی نشده است.‌»
بهادری اصلی‌ترین بحث شهر کامل شوشتر را ایجاد منافع برای جوامع محلی می‌داند و می‌گوید: «تقریباً ۱۰۸ هکتار اراضی ساحلی سازه‌های آبی شوشتر است که می‌توان در آنها از طریق مدیریت شهری ساحل‌سازی کرد.»
از نگاه مدیران مجله «2A» شهرموزه عبارت است از شهری که فضاها و ساختمان‌‌های آن شرایط تاریخی و فرهنگی خود را حفظ کرده‌‌اند و به‌عنوان تاریخ گویا عمل می‌‌کنند. مناطق موزه‌‌ای به حوزه‌‌های جغرافیای مشخص در شهر گفته می‌‌شود که شامل موزه‌‌ها، ساختمان‌‌های تاریخی و فرهنگی و فضای دربرگیرنده این ساختمان‌‌هاست که در آنها علاوه بر امکان بازدید از میراث فرهنگی، امکان لذت بردن از فضای شهری و تجربه‌کردن زندگی اجتماعی به افراد داده می‌‌شود.
تشکیل شهری کامل بعد از حمله مغول
سنایی مدیر پایگاه تاریخی شهر ماسوله در گفت‌و‌گو با «ایران» امنیت و ایمنی شهر، پشتیبانی از سلامت روانی و جسمانی، عدالت جنسیتی، توسعه پایدار، فرهنگ حفاظت میراث شهری و... را از جمله شاخص‌های شهر کامل اعلام می‌کند و می‌گوید: «در توسعه پایدار ما بحث اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، حفاظت و احیای میراث شهری را داریم.»
به گفته او، هیأت داوران بعد از بررسی وضعیت تاریخی فرهنگی ماسوله این شهر را در اکو موزه‌های شهر کامل قرار دادند‌.
او می‌گوید: «در لیست شهر‌های کامل شهر هوشمند و نوآور، شهر تفریحی گردشگری و غیره نیز قرار می‌گیرند. ماسوله در این لیست در دو دسته قرار می‌گیرد؛ یک شهر تاریخی است که در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفته. در منظر طبیعی هم یک‌سری تعاملات با سایت‌های بکر اطراف خود دارد. سکونتگاه‌های عشایری اطراف ماسوله فرهنگ متفاوت با شهر ماسوله دارند‌. این دو همواره نیازهای همدیگر را برطرف می‌کردند‌.»
سنایی می‌گوید: «فرهنگی که در گذشته وجود داشته است الان هم ادامه دارد‌. تجارت و داد‌و‌ستد سابقه تاریخی شهر ماسوله است ما در شهر ماسوله دامدار و کشاورز نداریم. شغل اصلی آنها از قدیم تا الان تجارت بوده است.»
او شهر تاریخی ماسوله را نتیجه حمله مغول در قرن ششم و ورود شهروندانی از اردبیل و زنجان به گیلان می‌داند و می‌گوید: «تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که ماسوله شهری پایدار و سبز است و این گونه‌بندی زیرشاخه شهر اکوموزه است‌.»
مجله «2A» در نظر دارد که در قدم اول با معرفی شهرهای ایده‌‌آل، افراد مختلف در سراسر جهان را از وجود چنین شهرهایی مطلع سازد، که نتیجه آن رونق توسعه در این شهرها و الگوبرداری شهرهای مشابه از آنها برای رسیدن به جایگاهی که به‌عنوان شهر پاراگون‌‌ شناخته شوند، خواهد بود. در گام‌‌های بعدی می‌‌توان با در اختیار قراردادن الگوها و معیارهایی برای شهرهایی که در دسته‌‌بندی مشابه با شهرهای مطرح‌‌ شده قرار گرفته‌‌اند، به حل مشکلات شهری آنها کمک کرده و همچنین رقابتی برای توسعه مطلوب، میان شهرها ایجاد نماید.

نیم نگاه

هدف از معرفی شهر کامل ،  رسیدن به چرخه‌‌ای برای بهبود وضعیت شهرها است. از یک سو شهرهای واجد شرایط به‌عنوان شهرهای ایده‌‌آل در سطح جهان مطرح و معرفی می‌‌شوند که این امر در برندینگ و توسعه آن‌‌ها تأثیر به سزایی خواهد داشت. چنین موضوعی می‌‌تواند در درازمدت به ایجاد رقابت میان شهرها برای دستیابی به‌عنوان پاراگون سیتی، از طریق بهبود شرایطشان در ابعاد مختلف شهری شده و آن‌‌ها را در مسیر توسعه قرار دهد