ارزآوری 100 میلیون دلاری در قطب پرورش میگو

زهره توکلی
خبرنگار
استان بوشهر با بیش از 930 کیلومتر مرز آبی با خلیج فارس مستعد‌ترین استان برای پرورش میگو در کشور است. طبق آمارهای موجود بیش از 300 گونه میگو در سراسر جهان شناسایی شده که تقریباً 30 گونه از این آبزی دارای اهمیت تجاری بالایی است. گونه‌هایی از میگوهایی که در خلیج فارس و در استان‌های جنوبی کشور وجود داشته و ذخیره می‌شود، متفاوت از یکدیگر هستند.
مدیرکل اداره شیلات استان بوشهر درخصوص میگوهای پرورشی به «ایران» می‌گوید: هرساله پس از گذشت 4 ماه از ذخیره‌سازی بچه میگو در استخرهای پرورشی و رسیدن میگوها به وزن بازاری، برداشت آنها با توجه به بازاریابی قبلی انجام و با سرد شدن هوا و ورود به پاییز شدت می‌گیرد. عموماً عملیات برداشت نیز 2ماه طول می‌کشد.
علی بازدار می‌افزاید: پس از برداشت، میگوها به صورت تازه یا فرآوری شده به بازارهای هدف صادراتی ارسال می‌شوند. نیمه شهریور هرسال تا اول آذر ماه دوره برداشت میگوی پرورشی در استان بوشهر است که بعضی سال‌ها این دوره زمانی به دلیل سرمای زودرس کاهش می‌یابد.
وی درخصوص وضعیت برداشت میگو در بوشهر می‌گوید: با توجه به توسعه سالانه سطوح زیر کشت برداشت سالانه میگو در استان بوشهر، روند افزایشی دارد و با ورود مکانیزاسیون نیز این روند شتاب، بیشتری به خود گرفته است به نحوی که در طول 25سال گذشته به غیر از سال‌های بروز بیماری، همیشه روند صعودی بوده است. در مجموع 2عامل افزایش مزارع و ورود دستگاه‌ها و تجهیزات به صنعت افزایش تولید را به همراه داشته است.
این مسئول درباره تأثیرات پرورش میگو در استان اظهار می‌دارد: برداشت میگو در استان بوشهر منجر به افزایش تعداد کارخانه‌های تولید غذا، مراکز تکثیر بچه میگو برای تولید میگوی پرورشی، ایجاد مراکز فرآوری آبزیان برای این محصول و در نهایت راه‌اندازی کارخانه‌های تولید قطعات پمپ‌های آبدهی، دستگاه‌های هوادهی و غذاپاش‌ها شده است که از این نظر صنایع جانبی زیادی درگیر حمایت از تولید هستند.
وی با اشاره به اینکه تاکنون سالانه 100 میلیون دلار از صادرات میگوی پرورشی برای استان درآمد کسب شده است، تصریح می‌کند: سالانه 90 درصد از میگوهای تولیدی استان به خارج صادر می‌شود و بقیه به صورت تازه‌فروشی توزیع و به مصارف محصولات با ارزش افزوده، تبدیل خواهد شد.
بازدار می‌افزاید: در حال حاضر استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خوزستان و گلستان به کار تولید میگوی پرورشی مشغول هستند که در مجموع 40 درصد میگوی پرورشی کشور را تولید می‌کنند. مشتری میگوی پرورشی استان بوشهر، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ویتنام، چین، لبنان، روسیه، ارمنستان، ترکیه، اسپانیا، ژاپن و امریکا هستند که البته اغلب وارد بازار چین شده و از آنجا با فرآوری مجدد به سایر کشورها صادر می‌شود.
وی با بیان اینکه 60 درصد میگوهای پرورشی کشور در بوشهر تولید می‌شود، می‌گوید: در هر مزرعه حدود 10نفر به صورت شبانه‌روزی و به‌طور مستقیم درگیر عملیات تولید هستند. همچنین قبل از آن نیروهای شاغل در مراکز تکثیر و در حوزه‌های مختلف حمل و نقل، برداشت و فرآوری از مهمترین نیروهای مشغول در حوزه تولید محسوب می‌شوند. در کل در بخش کارگری از 350 مزرعه فعال تاکنون حدود 3 هزار و500 نیرو در عملیات تولید مشغول به کار هستند.
این مسئول تصریح می‌کند: در حال حاضر بالغ بر 5 هزار نفر به‌طور مستقیم و 7 هزار نفر به صورت غیرمستقیم در چرخه‌های مختلف در مزارع پرورش استان مشغول به فعالیت هستند که به این تعداد سال به سال افزوده می‌شود. غالب نیروی‌های کارگری نیز بومی استان هستند و فقط 30 درصد از سایر نقاط در امر تولید دخیل هستند.
وی در خصوص آفات و بیماری‌های میگوی پرورشی، می‌گوید: بیماری‌های میگو همیشه بوده است چون حتی تغییرات آب و هوایی هم می‌تواند با ایجاد استرس به میگوها موجب بیماری آنها شود اما به دلیل «مدیریت تولید در کنار بیماری» با ارائه آموزش‌های لازم به نیروهای شاغل، مکانیزاسیون شدن سایت‌های تولید و... بیماری‌ها و آفت‌های میگوهای پرورشی طی 10 تا 15 سال اخیر روند این بیماری‌ها کاهش یافته به‌طوری که تولید میگو از 700 کیلوگرم در هر هکتار به بالای 5 تن در هکتار رسیده است.

برداشت سالانه 2 هزار تن میگو از دریا
معاون صید و بنادر ماهی‌گیری اداره کل شیلات استان بوشهر نیز در خصوص فصل صید میگو از دریا به «ایران» می‌گوید: در استان‌های هم مرز با خلیج فارس (جنوب کشور) بنا به شرایط آب و هوایی و نوع گونه‌ها، فصل برداشت و صید میگوها متفاوت است. در استان بوشهر پس از انجام گشت‌های پژوهشی- تحقیقی توسط شناور تحقیقاتی پژوهشکده میگوی کشور و آنالیز نتایج گشت‌ها در کمیته مدیریت صید معمولاً از اوایل مرداد ماه هر سال صید میگو شروع و بنا به وضعیت کلی معمولاً 45 روز طول می‌کشد به‌طوری که در دهه آخر شهریور ماه به پایان می‌رسد.
بهزاد حیدری می‌افزاید: صید میگو در استان بوشهر غالباً توسط «شناورهای صیادی کلاس قایق» و «لنج» و با شیوه ترال انجام می‌شود. صید ترال روشی است که تور در عقب شناور نصب و به حالت کششی کار صید را انبوه و گله‌ای انجام می‌دهد که این شیوه در استان بوشهر به گویش محلی «گوفه» یا «کف روب» معروف است.
وی در خصوص وضعیت صید میگو در استان بوشهر اظهار می‌دارد: اگر آمار صید میگو را در یک مقطع درازمدت 15 ساله مورد بررسی قرار دهیم میزان کلی صید روند کاهشی داشته اما طی 2 سال اخیر میزان صید میگو در مجموع رضایتبخش بوده به طوری که طی 2 سال اخیر هرسال حدود یک‌هزار و 900 تا 2 هزار تن میگو از دریا برداشت شده است.
حیدری با اشاره به اینکه درآمد حاصل از فروش میگو تا حدی پیچیده است، تأکید می‌کند: به علت اینکه عرضه میگو تحت یک سیستم کنترل شده و دقیق انجام نمی‌شود لذا برآورد دقیق ارز حاصل از این فروش مشخص نیست و کار سختی است، همچنین فروش به صورت پراکنده انجام می‌شود و نظارتی منظم بر این فرایند اعمال نمی‌شود.
وی درباره صادرات میگوهای صید شده در استان بوشهر نیز می‌گوید: با توجه به اینکه میگوی صید شده از دریا رقم قابل‌توجهی نیست از این رو، بیشتر مصرف داخلی دارد لذا مقدار اندکی از آن صادر می‌شود و صادرات آن هم بیشتر به کشورهای عربی و حاشیه خلیج فارس است که صادرات عمده و چشمگیری نیست.
حیدری با اشاره به موقتی بودن فصل صید میگو در استان بوشهر تصریح می‌کند: صید میگو حداکثر 2 ماه به طول می‌انجامد و به صورت فصلی و مقطعی است لذا در این مدت به صورت مستقیم برای تقریباً 13 هزار نفر اشتغال فصلی ایجاد می‌کند و غیرمستقیم نیز تقریباً برای 17 هزار نفر در چرخه صید، فرآوری، حمل و نقل، فروش و عرضه به بازار شغل موقت و فصلی ایجاد می‌نماید که عمدتاً این اشتغال سهم بومیان استان بوشهر می‌شود و سهم غیربومی‌ها از آن بسیار اندک است.

روند کاهشی ذخایر میگو در دریا
این مسئول اظهار می‌دارد: ذخایر میگو در سالیان اخیر روندی کاهشی داشته و طبق نظر کارشناسان علوم شیلاتی و داده‌های علمی مرکز پژوهشکده میگوی کشور، ذخایر میگو وضعیت مطلوبی ندارد چرا که بر اثر صید خارج از فصل و ممنوعه، گسترش چشمگیر مراکز صنعتی و آلاینده‌های مواد نفتی و شیمیایی بسیاری از زیستگاه‌ها، محل رشد و نمو و زاد و ولد میگوها تخریب شده است. در مجموع خلیج فارس و ذخایر آبزی آن تحت فشار و در حال بحران است و این وضعیت برای همه آبزیان صدق می‌کند و میگو هم از این قاعده مستثنی نیست.
حیدری، تغییر و اصلاح شیوه‌های صید، کاهش تلاش صید، ایجاد زیستگاه‌های مصنوعی، تقویت و تجهیز یگان حفاظت منابع، بازبینی قوانین مرتبط را از جمله راهکارهای بهبود وضعیت ذخایر میگو و آبزیان دیگر عنوان کرد.