اجلاس اکو؛ عامل تقویت موضع ایران در مذاکرات لغو تحریم‌ها

ابوالفضل بازرگان
کارشناس روابط بین‌الملل
سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو در نزدیک به سه دهه گذشته همواره با این انتقاد مواجه بوده که جایگاه و اهمیت لازم را در تجارت جهانی و در توسعه روابط اقتصادی میان کشورهای عضو به‌دست نیاورده است. با این حال قرار داشتن در عصرگذار مناسبات بین‌المللی و نیز افزایش اراده جدی کشورهای عضو اکو و بویژه سه کشور مؤسس آن برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای از جمله عواملی است که بر اساس آن می‌توان پیش‌بینی کرد اکو در 5 تا 10 سال آینده به یکی از پیمان‌های منطقه‌ای تأثیرگذار و مهم در نظم جدید بین‌المللی تبدیل شود.
 سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان به‌عنوان سه کشور پایه‌گذار اکو در سال 1962 در حال حاضر خواست و اراده جدی برای تقویت مناسبات منطقه‌ای از جمله در قالب توسعه همکاری با کشورهای عضو اکو و به‌طور مشخص کشورهای آسیای میانه دارند. ترکیه که در گذشته پیگیر عضویت در اتحادیه اروپا بود با شکست آن پروژه حالا سیاست خارجی خود را به‌ سمت این کشورها متمرکز کرده است و بسیاری از اقدامات منطقه‌ای اخیر ترکیه را می‌توان بر اساس همین رویکرد تحلیل کرد. پاکستان نیز که در سال‌های گذشته و بویژه پس‌ از هسته‌ای شدن در راستای موازنه‌سازی با هند و چین از حمایت همه‌جانبه ایالات متحده امریکا برخوردار بود با افزایش قدرت چین به این بلوک جدید قدرت نزدیک شد و طبیعتاً دیگر مشمول حمایت‌های غرب نیست و در نتیجه به تقویت روابط خود با کشورهای آسیای میانه و اعضای اکو تمایل بیشتری دارد.
جمهوری اسلامی ایران به‌ عنوان ضلع سوم کشورهای مؤسس اکو نیز در سال‌های گذشته متأسفانه با وجود همه مشکلات و تحریم‌هایی که از سوی امریکا و اروپا تحمیل می‌شد اراده سیاسی قوی برای نگاه به منطقه آسیای میانه نداشت و اکثریت توجه دیپلماسی ما بخصوص در هشت سال گذشته بر حل مشکلات موجود با غرب متمرکز بود. اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم سیاست خارجی ایران به‌ سمت تمرکز بر همکاری‌های منطقه‌ای حرکت کرد؛ تغییر رویکردی که می‌تواند زمینه جبران بسیاری از چالش‌ها و خسارات ناشی از تحریم‌ها را فراهم سازد. اراده جدی جمهوری اسلامی ایران برای تقویت بیش از پیش همکاری‌هایش با کشورهای عضو اکو از همین تغییر رویکرد سرچشمه می‌گیرد.
در میان تغییر نگاه سه عضو مؤسس اکو به این سازمان، ایران دارای یک ویژگی خاص یعنی هم‌مرز بودن با پنج کشور از مجموع 10 کشور عضو اکو است. موقعیت ویژه‌ای که در اجلاسیه اخیر اکو در عشق آباد خود را در دستاوردی به اهمیت انعقاد قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک جمهوری اسلامی ایران نشان داد.
در ارزیابی آنچه رخ داده باید گفت که عضویت کشورمان در سازمان همکاری‌های شانگهای که در آغاز کار دولت سیزدهم انجام شد و پس از آن رایزنی‌هایی که رئیس‌جمهور در عشق‌آباد و در حاشیه اجلاس سران اکو با رؤسای جمهور کشورهای عضو انجام داده دو واقعیتی است که سبب تقویت موضع ایران و دست پر داشتن مذاکره کنندگان کشورمان در دور جدید مذاکرات هسته‌ای شده است و باید امیدوار بود که اراده جدی سیاسی ایران و کشورهای عضو اکو به افزایش تأثیرگذاری سیاسی، اقتصادی و امنیتی اکو به جایگزین شدن همکاری به‌جای رقابت میان کشورهای عضو آن بینجامد.