ما راویان آیین‌ها هستیم

محسن بوالحسنی
خبرنگار
جشنواره آیینی سنتی این روزها تکاپویی در حوزه نمایش ایجاد کرده و برگزاری این جشنواره که البته به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود در کنار جشنواره‌های استانی دیگر، به تئاتر و تئاتری‌ها نوید بازگشت به روزها گذشته و پیش از کرونا را می‌دهد. در کنار این امیدواری، بسیاری از هنرمندان نمایش‌های آیینی سنتی معتقدند با توجه به این مسأله که جشنواره فرصتی مغتنم برای گروه‌های نمایشی است تا در تعامل و ارتباطی رودررو با مردم بتوانند نقش خود را به‌عنوان هنرمند در بیان موضوعات گوناگون ایفا کنند، باید اجراهای عمومی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای گروه‌های شرکت‌کننده در نظر گرفته شود که بعد از دوران جشنواره حداقل این کارها روی صحنه بروند و رودررو با مردم وارد ارتباط شوند. در ادامه گفت‌وگوی «ایران» با دو هنرمندی را می‌خوانید که آثارشان امسال جزو آثار راه‌ یافته به بخش نهایی نمایش‌های صحنه‌ای هستند.
تبادل دیدگاه و تجربه
احمد دهقان یکی از کارگردان‌های جوانی است که امسال با نمایش «جادوی شهرزاد» در بخش صحنه‌ای جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی حضور خواهد داشت. دهقان در گفت‌وگو با «ایران» از تجربه حضور در جشنواره و دغدغه‌هایش می‌گوید: «تجربه‌ من از نمایش‌های آیینی سنتی به همان زمان دانشگاه برمی‌گردد و به‌صورت حرفه‌ای این کار را سال 98 با اولین نمایشم کلید زدم و وارد جشنواره شدم و امسال هم که با شهرزاد در جشنواره حضور دارم و امیدوارم به‌ رغم سخت‌گیری‌هایی که در این حوزه وجود دارد «شهرزاد» بتواند به چشم مخاطبان خوش بیاید. از این بابت می‌گویم امیدوارم چون کارهای من در هر دو دوره‌ حضورم، با نمره‌های بالایی از هیأت داوران توانست اجازه حضور در بخش نهایی را بگیرد و حالا منتظرم ببینم شرایط و تکلیف اکران نمایش به‌صورت آنلاین چگونه رقم خواهد خورد و همچنان من و همکارانم در این حوزه امیدوار هستیم که مسئولان فرهنگی با دید و سعه‌صدری زیاد با کارها برخورد کنند.»
او می‌گوید: «نمایش‌های آیینی سنتی همه جای دنیا برای من همیشه جذاب بوده و دوره‌ای هم تمرکز ویژه‌ای روی کارهای غربی داشتم اما آن‌چنان چنگی به دلم نمی‌زدند تا اینکه به شکلی ویژه به کارهای ایرانی پرداختم. بخشی از این ماجرا به ریشه‌های ما برمی‌گردد؛ مثلاً خود من وقتی هفت سالم بود به‌واسطه علاقه‌ پدرم به نمایش، به دیدن نمایش‌های آزادی که در سینما برگزار می‌شد و کارگردانانش چهره‌های سرشناس هنر اصفهان بودند، می‌رفتم و بسیار به این کار علاقه داشتم. بعدها به لطف دوستانی با استاد ارحام صدر آشنا شدم و یک‌سال آخر عمرشان را هفته‌ای یکبار می‌دیدم و شاگردی‌شان را می‌کردم. این جشنواره هم فرصتی است تا در کنار پژوهش‌هایی که لازمه این حوزه هستند کارهایی در اجرا شود که به ظرفیت‌های هنرهای آیینی سنتی ما کمک می‌کند و جوان‌هایی مثل من این فرصت را پیدا می‌کنند تا نگاه، دید و تجربه خودشان را به استادان این حوزه نشان بدهند و مورد نقد و تحلیل قرار بگیرند.»
مهم‌ترین رویداد تئاتری
سیدمحسن طباطبایی هم که با نمایش «یک شب از هزارویک شب» در بیستمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کرده درباره این رویداد نمایشی می‌گوید: «به عقیده من جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی را باید یکی از مهم‌ترین رویدادهای تئاتری در کشور به حساب آورد که خروجی بسیار مناسبی‌ هم طی سالیان گذشته و ادوار پیشین داشته است. به‌عنوان مثال این جشنواره امکانی مهیا کرده که هنرمندان به گونه‌ای از نمایش بپردازند که هر لحظه بیم فراموش شدن آن وجود دارد و با تلاش و زحمت همه پژوهشگران و فعالان این حوزه، حالا می‌شود امیدوار بود که این نمایش‌ها و جهانی که در خود دارند به آینده برسند و حیاتشان منقطع نشود. از طرفی دیگر، بستری فراهم می‌آورد تا هنرمندان و علاقه‌مندان و همه آنها که به این حوزه عشق می‌ورزند دورهم جمع شوند، تبادل اطلاعات و تجربیات کنند و مورد نقد و بررسی قرار بگیرند تا در یک جا ثابت نمانند و سطح خود و این پیشینه‌ تاریخی در تئاتر ایرانی را بالا ببرند.» طباطبایی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود به لزوم پرداخت هنرمندانه به موضوعات مختلف اشاره می‌کند و می‌گوید: خود جشنواره آیینی و سنتی و طبیعتاً تمامی هنرمندانی که در این حوزه زحمت می‌کشند حتماً نیازمند حرکت به سمت فضای خلاقانه هستند و به نظر نگاه به نمایش ایرانی، همچنان کاملاً سنتی است در حالی ‌که فضای فرهنگی ما دچار تغییر شده و ما نظیر صد سال پیش لباس نمی‌پوشیم، غذا نمی‌خوریم یا با ادبیات زمان قدیم سخن نمی‌گوییم، پس خروجی کارمان هم متناسب با این تغییر باشد. او می‌گوید: «گروهی که ما با کمک آن کار را تولید کردیم، همگی دانشجوی رشته نمایش هستند و هر کدام از افراد این گروه، در این شاخه فعالیت می‌کنند. بنابراین کار مربوط به گروهی دانشگاهی و حرفه‌ای است که تجربه را با دانش دانشگاهی همراه کرده است.»