ایثار، رسانه است

رضا حاجی آبادی
فعال حوزه اطلاع‌رسانی ایثار و شهادت
مارشال مک لوهان، عبارت مشهوری دارد که می‌گوید: «رسانه همان پیام است»؛ اینکه برای انتقال یک پیام نیاز به رسانه نباشد و پیام به خودی خود بتواند نقش رسانه را بازی کند کمی دور از ذهن است. پیامی که بتواند خود رسانه‌ای برای انتقال یک ارزش باشد، معمولاً یک خبر یا روایت از یک حادثه یا اتفاق نیست بلکه باید یک رویداد فرهنگی و مفهومی فاخر و تأثیر‌گذار باشد. «ایثار» با مفهوم مقدم داشتن دیگری بر خود در رساندن منفعت و دفع زیان یا دگرگزینی در شرایط برابر، فی‌نفسه فعلی متعالی و اخلاقی است. اگر ایثار و ایثارگری را یک رویداد فرهنگی و ارتباطی بدانیم با این نگاه، ایثار نه تنها از رسانه جدا نیست بلکه خود رسانه‌ای نقش‌آفرین است.
به عبارت دیگر ایثار و ایثارگری فی نفسه ذاته خود می‌تواند رسانه‌ای برای انتقال فرهنگ و نیز ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی، دینی و اجتماعی باشد. اراده و عمل آن کسی که برخلاف عادت و خلق و خوی بشری یعنی «حب ذات» دیگری را بر خود مقدم می‌داند دارای پیام است. از این منظر باید گفت یک درهم تنیدگی و ارتباط تنگاتنگ بین مقوله ایثار و رسانه وجود دارد بدان معنا که نفس فعل ایثارگری می‌تواند واجد پیام و دارای کارکردی رسانه‌ای باشد.
نگاه کنید به فداکاری علی لندی نوجوان ایثارگر ایذه‌ای که ۱۸ شهریور ۱۴۰۰، در یک حادثه آتش‌سوزی در خانه یکی از همسایگان اقوامش، جان دو زن سالمند را نجات داد. آیا اقدام این نوجوان در بذل جان برای هموطنان خود نیازی به شبکه‌ای از نظام رسانه‌ای و خبری برای اطلاع‌رسانی داشت یا اینکه نفس این اقدام فداکارانه و روایت این اقدام موجب شد جامعه و مردم ایثار او را همانند شهدا و ایثارگران مورد تقدیر قرار دهند؟
شهدا و ایثارگران با ترجیح دادن دیگری بر خود قصد قربت دارند. آنها به‌دنبال منفعت مادی و دنیوی نیستند؛ چیزی که شهدا و ایثارگران از آن می‌گذرند «جان» یعنی عالی‌ترین و گرانبهاترین سرمایه بشری است. سرمایه‌ای که بعد از بذل و بخشش آن چیزی از دنیای فانی برای انسان نمی‌ماند. اما ایثارگران این نهایت فداکاری را به قصد قربت الهی انجام می‌دهند و چون این فعل فی نفسه عملی فوق بشری است خود می‌تواند واجد پیام باشد.
قرن حاضر را باید عصر تبدیل عمل به رسانه دانست؛ عصری که در آن شهروند خبرنگاران و شبکه‌های اجتماعی جلودار انتقال پیام هستند. این سرعت انتقال پیام آنقدر سریع و بهنگام شده است که دیگر فرصتی برای دروازه‌بانی خبر و انتخاب عناصر خبری باقی نمی‌ماند. در این دنیای پرسرعت اعمال و افعال اخلاقی خود می‌توانند نقش رسانه و رسانه دارای پیام را بازی کنند. اگر ایثار و ایثارگری در جامعه‌ای فراگیر شود بدون تردید آن جامعه دارای قوی‌ترین و تأثیرگذارترین رسانه عصر خواهد بود.
در واقع می‌توان گفت رابطه رسانه با فرهنگ ایثار و شهادت یک رابطه دو سویه است. از یک جهت رسانه بر ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بویژه در میان نسل نوجوان و جوان جامعه تأثیرگذار است و از سویی فرهنگ ایثار و مقاومت بر عملکرد رسانه اثرگذار می‌باشد چرا که فرهنگ ایثار و شهادت به‌دلیل برخورداری از مبنای اصیل اسلامی و ایرانی از پشتوانه‌های نظری و عملی عمیقی برخوردار است که می‌تواند محتوای لازم را بویژه در مقابل هجمه فرهنگی دشمن برای ما فراهم سازد.