سال نو میلادی و جست‌و‌جوی معنویت گم شده

 اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
سال نو مسیحی با منشأ سالروز میلاد عیسی مسیح(ع) پیامبر بزرگ الهی آغاز شد. منشأیی که نشان از گرایش عمومی بشریت به ایمان معنوی دارد. ایمانی که در جوهره آدمی ریشه داشته وانسان را به مجاهده در راه کسب فضیلت وامی‌دارد.
صفحات تاریخ مؤید این واقعیت است که بشریت هیچ‌گاه تهی از معنویت‌خواهی نبوده و از مدار عقل و اخلاق به کلی خارج نشده است. بدین سان بشریت همواره در راه کسب معنویت تلاشی نستوه داشته و در پی فتح مقامات معنوی برآمده است. معنویت به‌طور کلی در آهنگی موزون به رشد و پرورش فضیلت‌های اخلاقی مدد رسانده و انسان را از سقوط کامل به ورطه رذایل مصونیت می‌بخشد و سرنوشت نوع بشر را به خیر و رستگاری منتهی می‌نماید.شواهد بسیاری نشان از آن دارد که انسان نمی‌تواند بدون اتکا به ایمان معنوی که ریشه در سرشت آدمی دارد به حیات خود ادامه دهد. از این‌رو به منظور کسب فضیلت و به دست آوردن قدرت سرکوب خوی سرکش به ایمان معنوی پناه برده و با ایجاد تعادل در رفتار فردی و اجتماعی خود را از محیطی یکسره آلوده به پلیدی دور می‌سازد.
معنویت رکن استمرار اجتماعات بشری است و شکل‌گیری تقویم اکثریت جمعیت زمین با خاستگاهی معنوی نشان از این نیاز بشری دارد که اساس حیات بشری به گونه‌ای شکل گرفته که کسب فضیلت و ملکات اخلاقی و معنوی در دسترس باشد.
بویژه آنکه آیین عیسی مسیح(ع) دل‌ها را به دوستی و محبت نسبت به همنوع هدایت کرده و میلاد حضرتش به عنوان یکی از پیامبران می‌تواند زمستان را به بهار رشد و شکوفایی معنوی بدل کند. جهان مسیحیت برای دستیابی به نیاز معنوی خویش، به تکاپوهای بسیاری وادار شده که در تازه‌ترین راهکار به «الهیات رهایی بخش» دست یافته است. خاستگاه اولیه این گرایش امریکای لاتین بوده‌ و تأکید بر حضور دین در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی دارد.این گرایش مذهبی، مهمترین ریشه‌های ناکامی و بدبختی جوامع فقیر منطقه امریکای لاتین را حکومت‌های خودکامه و وابسته به ابرقدرت‌های بزرگ می‌داند و وظیفه کلیسا را حمایت از محرومان و مقابله با ظالمان برمی شمرد، تا بدین صورت همگان را به رهایی و ملکوت آسمانی رهنمون شود. این الهیات، طبق نظرات رایج مسیحی، بر مظالم دیکتاتورها سرپوش نمی‌گذارد؛ فقر را جزو مقدرات الهی ندانسته و بر ضرورت فقرزدایی و استقلال از طریق مبارزه و آموزش پافشاری می‌کند و راه رهایی همگان و رسیدن به ملکوت آسمان را «تلازم عدالت و معنویت» می‌داند. برقراری عدالت اجتماعی و تأکید بر حضور اجتماعی دین در عرصه اجتماع و سیاست مهمترین ویژگی‌های این الهیات است که نظر بسیاری از محققان را به تحقیق و پژوهش در این خصوص جلب کرده است. گرچه از سوی قدرت‌های بزرگ، از جمله امریکا تلاش‌های فراوانی در صدد تضعیف و انحراف این نهضت در حال انجام است.
جنبش معنویت‌خواه جهان مسیحیت که از آن با عنوان «الهیات رهایی بخش» نیز یاد می‌شود، رویکرد خاصی از الهیات است که قائل به مداخله در امور سیاسی در باب فقرزدایی و ظلم‌ستیزی است که در امریکای لاتین بنیان گذاشته شد. الهیات رهایی بخش تلاشی است تا به آموزه‌های کتاب مقدس در مسیحیت اولیه باز گردد. در الهیات رهایی‌بخش، اعتقاد بر این است که مهم‌ترین اعمال خدا در کتاب مقدس اعمالی است که با نجات بشر از ظلم، بردگی، تبعید و گناه سروکار دارد. بر پایه این نظر و باور، خدا ارتباط ویژه‌ای با فقرا و مستضعفان هر جامعه‌ای دارد. بنابراین الهیات رهایی‌بخش با نوعی تعهد در برابر فقرا و مبارزه برای آنان آغاز شده و الگوی اصلی خود را در حیات عیسی مسیح(ع) می‌یابد. با این عنوان که او(ع) همه مسیحیان را به ریشه کن کردن هرنوع ظلمی فراخوانده و عقیده به آمدن موعود را پشتوانه آن قرار داده است. حضرت عیسی مسیح(ع) درآخرین سخن خویش به یارانش در شام آخر فرمود: «دعا کنید تا وسوسه‌ها بر شما چیره نشوند.» و ضمن تأیید تورات بر آمدن موعود بعد از خودش بشارت داد. همان کسی که در انجیل از آن با عنوان «تسلی بخش» یاد شده است.