کارنامه و رسالت شعر فاطمی در یک نگاه

رضا اسماعیلی
شاعر
شعر فاطمی، زیرشاخه‌ای ارجمند از شجره طیبه شعر دینی و آیینی با پشتوانه و پیشینه‌ای هزار و صد ساله است. شعری که با وجود این قدمت قابل تأمل، متأسفانه به هزار و یک دلیل، همچنان مظلوم و مهجور مانده است.
با دنبال کردن ردپای شعر فاطمی در تاریخ، به نام‌های بزرگی چون: دقیقی طوسی، کسایی مروزی، سنایی غزنوی، عطار نیشابوری و حکیم ناصرخسرو می‌رسیم. قله‌های سر به فلک کشیده‌ای که شعر و ادب پارسی به اعتبار نام بلند آنان در جهان مهتری و سروری می‌کند.
پاسخ به این پرسش که چرا شعر فاطمی با وجود این پشتوانه و پیشینه تاریخی همچنان در حضیض است، فرصتی فراخ می‌طلبد که از حوصله این نوشتار خارج است. اما به اختصار می‌توان گفت، وجود تنگناها و خط قرمزهای سیاسی، اجتماعی و تعصبات و تنگ‌نظری‌های مذهبی – دینی از عمده‌ترین دلایل این مظلومیت و مهجوریت است.
با بازخوانی کارنامه شعر فاطمی به سهولت در می‌یابیم که بیش از ۹۰ درصد این سروده‌ها لهجه‌ای صرفاً توصیفی دارند و در چهار محور زیر خلاصه شده‌اند:
۱ – ماجرای فدک
۲ – داستان «دیوار و در»
۳ – بیت الاحزان
۴ - مزار پنهان حضرت زهرا(س)
در حالی که پرداختن صرف به این موضوعات، ارائه تصویر محو، نیم ‌رخ و ناقص از بانوی بزرگواری است که به تعبیر حضرت قرآن «کوثر کثیر» است و سوره‌ها و آیات فراوانی در شأنش نازل شده است.
اجازه بدهید در این مجال، به اغتنام فرصت به رسالت شعر و شاعران فاطمی بپردازیم.
شعر فاطمی، باید شعر فضیلت‌ها و ارزش‌ها باشد. شعری که ما را به سرمنزل سعادت و رستگاری رهنمون شود و «سبک زندگی ایرانی - اسلامی» را برای ما تبیین و تشریح کند. شعر فاطمی باید سرمشق عشق، حماسه، عرفان، حکمت، پایداری، ستم‌سوزی، استکبار ستیزی، حق‌طلبی و عدالت‌خواهی باشد. اگر ما شاعران آیینی چیزی غیر از این بگوییم، و به گونه‌ای دیگر بیندیشیم، به یقین راه به خطا برده و از مسیر روشن و سعادت‌بخش سیره نبوی و فاطمی فاصله گرفته‌ایم.
پرداختن مبسوط و کامل به ابعاد مغفول مانده شخصیت حضرت زهرا(س) در شعر فاطمی محتاج نگارش هزاران مقاله و پژوهش است و در حوصله یک یادداشت نمی‌گنجد. ولی اشاره فهرست‌وار به بعضی از این ابعاد و شاخصه‌ها امکان‌پذیر است که به پاره‌ای از این ویژگی‌ها اشاره می‌شود:
«رونمایی و رمزگشایی از «سبک زندگی فاطمی» با تبیین و تشریح ویژگی‌های ناگفته‌ای از قبیل: خودشناسی و خداشناسی، جلوه‌های عبودیت و بندگی، انس با قرآن، عشق به نماز، حقیقت «ام ابیها»یی، همراهی و همدلی با حضرت رسول اکرم(ص) در پاسداری از نهال نوپای اسلام، مبارزه با خرافات، تحریفات و سنت‌های جاهلی، بررسی گفتمان سیاسی – اجتماعی با تحلیل خطبه‌های حکیمانه و جسورانه حضرت، سیمای علمی حضرت با بررسی و تفسیر روایات به یادگار مانده از حضرت، دشمن‌شناسی، حق‌جویی و عدالت‌خواهی، مظلوم‌نوازی و ظالم‌ستیزی (با تبیین این حقیقت که مادر قیام حسینی و حماسه عاشورا حضرت زهرا(س) بوده است)، آزادگی و آزادمنشی، تلاش در مسیر احیای فضیلت‌های اخلاقی و کرامت‌های انسانی، بازنمایی مهارت‌های ادبی و هنری (از جمله فن خطابه، سخنوری و شاعری)، حضور شجاعانه در صحنه دفاع از امامت و ولایت، تلاش در مسیر احقاق حقوق زنان، الگوی ازدواج فاطمی (امام علی می‌فرماید: با فاطمه(س) ازدواج کردم در حالی که فرشی جز یک پوست گوسفند نداشتیم. بر آن می‌خوابیدیم و روز و شب می‌گذراندیم و خدمتگزاری نیز نداشتیم)، بررسی مدل تربیتی فاطمی با واکاوی لالایی‌های آن حضرت، قناعت و ساده زیستی(زندگی در یک خانه کوچک گلی کنار مسجد پیامبر)، صبر و شکیبایی در برابر مصایب و سختی‌ها، حجاب و عفاف(رو گرفتن از مرد نابینا)، انفاق و ایثار(که نمونه بارز آن بخشش لباس عروسی به زن فقیر در شب عروسی است)، دستگیری از ایتام و مساکین(حضرت امیر و حضرت فاطمه سه روز روزه گرفتند و هر سه روز، غذای افطار خود را به یتیم، مسکین و اسیر دادند. تا آنجا که خداوند «سوره هل اتی» را در ستایش از این اقدام ایثارگرانه نازل کرد)، و....
 ابعاد مورد اشاره تنها بخشی از شاخصه‌های شخصیتی حضرت فاطمه زهرا(س) است که با کمال تأسف باید گفت تا کنون به صورت شایسته و بایسته به آنها پرداخته نشده است. برای بیرون آوردن «شعر فاطمی» از بن‌بست «دیوار و در» و «فدک»، شایسته است جامعه شاعران و ذاکران خاندان رسالت – با دغدغه‌مندی و دانش و بینشی جامع‌تر و گسترده‌تر - از این به بعد به تشریح و تبیین این مؤلفه‌ها بپردازند تا در آینده شاهد ارجمندی و بالندگی هر چه بیشتر شجره طیبه شعر فاطمی باشیم - ان‌شاءالله.