ضرورت های مداخلات بهداشتی در مناطق سیل زده

فریبا خان احمدی
خبرنگار
مردم استان‌های جنوبی که تا چند ماه پیش گرفتار کم آبی بودند از دو روز گذشته گرفتار سیل هستند. بارش‌های بی‌امان از دوشنبه شروع شد. بارش بی‌سابقه باران از استان کرمان تا فارس و از هرمزگان تا سیستان و بلوچستان را در نوردید هر چند که اهالی جنوب کشور از هجوم آب‌های خروشان در امان مانده‌اند اما این روزها آنها در وسط بحران هستند. با شروع بارندگی و جاری شدن سیل، خطر شیوع بیماری‌های مسری بویژه بحران پشه آئدس نیز تشدید شده است. رطوبت، احتمال به وجود آمدن مکان‌های مناسب جهت رشد و تکثیر پشه آئدس و دیگر ناقلین را بیشتر می‌کند.(پشه آئدس درهر مرحله خونخواری، چندین نفر را می‌گزد و این تغذیه مکرر، موجب بیماری‌های خونریزی دهنده تب دنگی، چیکونگونیا و ویروس زیکا می‌شود.) ترس از آلودگی چاه‌های آب و نشت فاضلاب و پسماندها هشدار کارشناسان وزارت بهداشت را به دلیل بروز بیماری‌های مسری در این استان‌ها در پی داشته است.
مهندس محسن فرهادی، معاون اداره بهداشت و محیط کار وزارت بهداشت در گفت‌و‌گو با «ایران» از اعزام کارشناسان بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت برای ارزیابی وضعیت آب آشامیدنی، احتمال شیوع بیماری‌های واگیر گوارشی و بررسی وضعیت فاضلاب و پسماندها به مناطق زلزله‌زده استان‌های جنوبی کشور خبر می‌دهد. به گفته فرهادی؛ اولویت اصلی تیم‌های اعزامی وزارت بهداشت به مناطق سیل‌زده بررسی آلودگی آب آشامیدنی و اختلال دفع پسماند و فاضلاب مناطق مسکونی است. این دو مؤلفه مهم خطر شیوع بیماری‌های واگیر گوارشی را در پی دارد و منجر به بروز مسمومیت جمعیتی می‌شود. در بحران‌های طبیعی مثل سیل احتمال اینکه مردم به منابع نامطمئن برای نوشیدن آب روی بیاورند زیاد است، بنابراین عمده نگرانی‌ها به شیوع مسمومیت با آب آلوده در مناطق سیل‌زده مربوط می‌شود.

ضرورت بهسازی محیط و از بین بردن آب راکد
معاون اداره بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه آیا احتمال خطر به‌وجود آمدن مکان‌های رشد و تکثیر پشه آئدس در استان‌های جنوبی وجود دارد. می‌گوید: یکی از عوامل هشداردهنده‌ای که ممکن است سلامت مردم استان‌های جنوبی را تهدید کند، پشه آئدس است بنابراین ما تیم‌های کارشناسی را به منطقه اعزام کردیم و وضعیت ویروس‌شناسی روی این حشره انجام شد. به‌رغم وجود بستر رشد و تکثیر پشه آئدس در استان‌های جنوبی بویژه هرمزگان، نتیجه کارشناسی نشان می‌داد عوامل بیماری‌زا دیده نشده است. با این حال عوامل خطر را به دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام کردیم تا ضمن هشدار به متولیان امر یعنی شهرداری‌ها و وزارت کشور مانع رشد این فاکتور خطر در مناطق سیل زده شوند.
او با بیان اینکه هنوز بیماری عفونی ناشی از پشه آئدس در استان‌های جنوبی پس از وقوع سیل گزارش نشده است، در ادامه هشدار داد: مهمترین و مؤثرترین روش جلوگیری از رشد و تکثیر و مبارزه با پشه آئدس و دیگر ناقلین، بهسازی محیط و از بین بردن آب‌های راکد است، بنابراین به دلیل وجود آب راکد و بستر مناسب برای رشد و تکثیر پشه آئدس احتمال بروز بیماری وجود دارد. به هر حال نمونه گیری‌ها توسط متخصص‌ها در حال انجام است و با وجود آنکه شرایط، بحرانی نیست اما اقدامات بهسازی محیط انجام می‌شود.
به گفته فرهادی، در مواقع بلایای طبیعی یا بلای انسانی مانند انفجار تانکر سوخت یا گاز کلر فاز اول امداد و نجات از سوی نیروهای هلال احمر است و اورژانس نیز رسیدگی به مصدومان را بر عهده دارد. در نهایت تیم‌های بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت لطمات محیطی را بررسی می‌کنند. معمولاً جاری شدن سیل منجربه آسیب چاه‌های آبی، سیستم پسماند و فاضلاب می‌شود و به همین خاطر نیز در چنین بحران‌هایی طغیان بیماری‌های واگیر رخ می‌دهد. کارشناسان بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت نتایج نظارت و ارزیابی‌هایشان را جهت عملیاتی شدن به دستگاه‌های مربوطه اعلام می‌کنند؛ یعنی ما زنگ خطر را به صدا در می‌آوریم و چنانچه لازم باشد در موارد اضطراری نیروهای دستگاه‌های متولی را جهت کلرینه کردن آب و دفع پسماند آموزش می‌دهیم.
استقرار 12 کارشناس سلامت روان در شهرستان‌های جیرفت
علی اسدی، معاون مرکز سلامت روان و اجتماعی وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه آیا تیم‌های سلامت روان به منظور مدیریت ترس و احتمالاً تروما و غربالگری اختلالات روانشناختی در مناطق زلزله‌زده مستقر شده‌اند به «ایران» می‌گوید: بیشترین خسارت سیل در استان کرمان و در محدوده شهرستان جیرفت از جمله رودبار جنوب، قلعه گنج و منوجان اعلام شده است. تیم‌های سلامت روان وزارت بهداشت برای مداخلات سلامت روان در منطقه مستقر شده‌اند؛ در رودبار جنوب سه کارشناس سلامت روان، در قلعه گنج 4 کارشناس و در منوجان 5 کارشناس مستقر‌ند. در مجموع بین 12 تا 15 کارشناس سلامت روان در مناطق تحت پوشش جیرفت مستقر هستند و ارزیابی‌های اولیه سلامت روان را در صورت نیاز انجام می‌دهند. نیروها آماده باشند و در صورت نیاز طبق پروتکل‌ها مداخلات انجام می‌شود. همچنین در استان گیلان، شهرستان صومعه سرا نیز سه  کارشناس سلامت روان مستقرند که برای مداخلات در حالت آماده باش هستند.
او با بیان اینکه در استان‌های خوزستان، کرمان و فارس مشکل جدی به جهت اعزام تیم‌های سلامت روان نداشتیم می‌افزاید: شدت حادثه در این استان‌ها به حدی است که این مناطق نیاز به امکانات اولیه زندگی دارند. عمده خسارت در شهرستان‌های جیرفت بوده که تخلیه شده‌اند و در آنجا بیشترین نیاز را به تیم‌های سلامت روان دارند. از طرفی تیم سلامت روان در دانشگاه‌های علوم پزشکی هرمزگان و سیستان و بلوچستان نیز تحت نظارت EOC وزارت بهداشت در حالت آماده‌باش هستند، اما هنوز ضرورتی برای مداخلات در شرایط فعلی نمی‌بینیم. به هر حال بحث مداخلات و مدیریت و غربالگری سلامت روان مردم این مناطق به معیارهایی از جمله میزان شدت حادثه، تخریب و مرگ و میرها، شدت جغرافیایی گستردگی حادثه و میزان زخمی‌ها بستگی دارد. بنابراین مداخلات سطح بالاتر برای مدیریت استرس، خشم و مسائل روانشناختی پس از تأمین امکانات اولیه و رسیدگی به وضعیت جسمی مصدومان انجام می‌گیرد.