یادی از محدث قمی، عالمی که انسان را از کردار زشت و پندارهاى ناروا باز مى ‏داشت و به خدا و عبادت متوجه مى‏ کرد

عارف فروتن


دکتر عبدالحسین طالعی
 استاد دانشگاه قم
اول بهمن یادروز رحلت بزرگمردی است که نام و یادش هماره جاویدان است و در دل تمام دوستداران اهل بیت جای دارد.
عالم جلیل و محدث و مفسّر والامقام، مرحوم حاج شیخ عباس قمی عالمی محقق بود که در میان عموم مردم به کتاب نورانی مفاتیح الجنان، در میان پژوهشگران علم حدیث به کتاب سفینة البحار، در میان اهل تاریخ به منتهی الآمال و تتمة المنتهی شهرت دارد؛ چنانکه اهل علم تراجم او را به کتاب الکنی و الالقاب می‌شناسند؛ فقه پژوهان از کتاب تتمة بدایة الهدایه او بهره می‌برند؛ امامت پژوهان نیز از کتاب فیض القدیر فی ما یتعلق بحدیث الغدیر او بی‌نیاز نیستند و سرانجام، کتاب منازل الآخره او برای کسانی که به آینده می‌اندیشند، چراغ راه است.
اینها تنها برگی از کتاب پربرگ و پربار زندگانی پژوهشگری ستیهنده است که تنها شصت و پنج بهار در این دنیا زیست و جای او در این زمان بسیار خالی است.
وی در سال ۱۲۹۴ ه‍.ق (۱۲۵۴ ه‍.ش) در قم متولد شد. در سن بیست و دو سالگی به نجف رفت و شش سال آنجا ماند. پس از آن دوباره به ایران برگشت و تا آخر عمر، یعنی تا شصت و پنج سالگی در قم درس خواند و درس داد. پدرش محمدرضا، کاسبی متدین و آگاه به احکام دین مبین اسلام بود، چنانکه مردم برای آگاهی از فروع فقهی و وظایف مذهبی خویش به ایشان رجوع می‌کردند.
شیخ عباس قمی پس از فراگیری بخشی از علوم دینی مقدمات و سطح  نزد علمای عصر خویش، در حوزه علمیه قم، سرانجام در سال ۱۳۱۶ ه‌.ق برای تکمیل تحصیلات در سطوح عالی فقه و اصول به حوزه علمیه نجف رهسپار شد و چون در علوم نقلی بویژه حدیث استعداد درخشانی داشت از فقیه و محدث‌بزرگ آن عصر حسین بن محمدتقی طبرسی معروف به محدث نوری بیشتر کسب فیض کرد. وی در سال ۱۳۱۸ ه‌.ق به سوی خانه خدا و زیارت مشاهد مشرفه بار سفر بست و سپس به سوی وطن خویش قم مراجعت کرد، اما پس از دیدار با والدین و خویشان دوباره رهسپار نجف اشرف و مجلس محدث نوری شد. محدث نوری در سال ۱۳۲۰ ه‌.ق درگذشت. محدث قمی نیز پس از درگذشت استادش، حدود ۲ سال در شهر نجف ماندگار شد و از خرمن معارف دینی خوشه‌ها چید.
شیخ عباس قمی غروب روز 22 ذی الحجه سال 1359 ه. ق، (یکم بهمن 1319 شمسی) حالش منقلب گردید و پی در پی نام ائمه اطهار علیه ‏السلام را بر زبان جاری می ‏ساخت. آن شب به علت کسالت فراوان نمازهایش را نشسته خواند و نیمه شب دعوت حق را لبیک گفت و در سن شصت و پنج سالگی به دیار باقی شتافت. بعد از تشییعی باشکوه، توسط بزرگان و مراجع و عموم مردم، در صحن مطهر نخستین امام برحق، کنار مرقد استادش محدث نوری، به خاک سپرده شد.
آثار او روان، کاربردی، بدون تکلف و مفید برای تمام طبقات است. خلوص نیت و التزام به حق گویی در کتاب‌هایش موج می‌زند، چنانکه در گزارش‌هایی که از سخنرانی‌هایش به ما رسیده، نمایان بوده است.
شیخ آقا بزرگ تهرانى، درباره او مى ‏نویسد:«... او پیوسته سرگرم کار بود، عشق شدید به نوشتن، بحث و تحقیق داشت. هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمى‏ کرد و مانعى در این راه‏ نمى‏ شناخت».
زندگی او بسیار ساده بود، به طوری که از حد زندگی یک طلبه عادی هم پایین‌تر بود. لباسش عبارت بود از یک قبای کرباسی بسیار نظیف، معطّر و تمیز. چند سال زمستان و تابستان را با آن قبای کرباسی می‌‎گذرانید. هیچ گاه در فکر لباس و تجمل نبود. فرش خانه‌اش گلیم بود.
تواضع بسیار و همه جانبه‏ اى داشت، در خانه و مدرسه و خیابان، نسبت به هر کس که مى ‏دیدند، بویژه علما- و از بین آنان بیشتر به کسانى که با حدیث و اخبار اهل بیت(ع) سر و کار داشتند- فروتنى مى ‏نمود و هیچ گاه در مجالسى که وارد مى‏ شد در صدر مجلس نمى‏ نشست و هرگز خود را بر دیگران مقدم نمى ‏داشت.
می کوشید به تمام آنچه در باب اخلاق کریمانه پیامبر رحمت و خاندان نور در کتاب هایش نقل می‌کند، عمل کند. عمل به دانسته‌ها، برکتی ویژه به او بخشیده که پس از گذشت ده‌ها سال در نوشته‌هایش نمودار است.
سخنان و گفتارش از دل بر مى ‏خاست و خود به آنها معتقد بود و قبل از دیگران به آنها عمل مى ‏کرد، بدین روی در شنوندگان و مخاطبان تأثیرى ژرف و پایدار داشت و بر دل می‌نشست. برخى از آنان که شرف صحبتش را دریافته و پاى درس ‏هاى اخلاق و مواعظ سودمند ایشان حاضر مى ‏شدند، گفته‌اند: «سخنان نافذ آن مرحوم چنان بود که تا مدتی دراز، انسان را از کردار زشت و پندارهاى ناروا باز مى ‏داشت و به خدا و عبادت متوجه مى‏ کرد».
درباره وی در منابع معتبر به تفصیل سخن گفته‌اند. برخی از منابع در اینجا یاد می‌شود:
1.محدث ربانی، مجموعه مقالات همایش هفتادمین سال محدث قمی. قم: نور مطاف، 1389.
2.شناخت نامه محدث قمی. همان ناشر. مجموعه‌ای گزیده از مقالات مجلات درباره ایشان.
3.چشم‌انداز نور. عبدالحسین طالعی. همان ناشر. معرفی اجمالی کتاب‌های محدث قمی.
4. مفاخر اسلام جلد یازدهم. استاد فقید علی دوانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1377. (در دو مجلد، بیش از هزار صفحه). این کتاب از کامل‌ترین و معتبرترین منابع در مورد محدث قمی است که با تکیه بر یادداشت‌ها و اسناد و دستنویس‌های ایشان (موجود در کتابخانه شخصی ایشان) نوشته شده است.
5. حکایت انگشت و استکان. سعید روح افزا. تهران: همشهری، 1390. داستانی برای جوانان درباره محدث قمی.
6. نرم‌افزار شیخ عباس قمی. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری نور. متن و تصویر ۳۱ عنوان کتاب در ۴۸ جلد؛ کتاب‌هایی همچون: نفس المهموم، دمع السجوم (ترجمه نفس المهموم)، در کربلا چه گذشت؟ (ترجمه نفس المهموم)، کلیات مفاتیح الجنان، منتهی الآمال (به زبان فارسی و عربی) و...



آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7829/15/599303/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها